تصلب شرایین چیست و چه ارتباطی با کووید۱۹ دارد؟

تصلب شرایین چیست و چه چیزی باعث این بیماری می‌شود؟ ژن‌های ما چقدر در این بیماری دخیل هستند و آیا می‌توان از این بیماری پیشگیری کرد؟ ارتباط بین کووید ۱۹ و تصلب شرایین چیست؟ ما برای کسب اطلاعات معتبر در این زمینه به سایت موسسه‌ی ملی قلب، ریه و خون آمریکا مراجعه کرده و این مقاله را تهیه کرده‌ایم. بنابراین تا پایان با ما همراه باشید و نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید 🙂

فهرست مطالب:

• تصلب شرایین چیست؟
• علائم تصلب شرایین چیست؟
• روش تشخیص تصلب شرایین چیست؟
• علل و عوامل خطر تصلب شرایین چیست؟
• راه پیشگیری از تصلب شرایین چیست؟
• درمان تصلب شرایین چیست؟
• ارتباط بین COVID-19 و تصلب شرایین چیست؟

تصلب شرایین چیست؟

تصلب شرایین یک بیماری شایع است و زمانی اتفاق می‌افتد که ماده چسبنده‌ای به نام پلاک در داخل رگ‌ها ایجاد می‌شود. بیماری‌های مرتبط با تصلب شرایین علت اصلی مرگ‌ومیر در ایالات متحده است. حدود نیمی از آمریکایی‌های ۴۵ تا ۸۴ ساله مبتلا به تصلب شرایین هستند و این را نمی‌دانند.

تصلب شرایین به‌آرامی ایجاد می‌شود زیرا کلسترول، چربی، سلول‌های خونی و مواد موجود دیگر در خون، پلاک تشکیل می‌دهند. ایجاد شدن پلاک، باعث باریک شدن شریان‌ها می‌شود. این امر باعث کاهش عرضه خون غنی از اکسیژن به بافت‌های اندام‌های حیاتی بدن می‌شود.

تصلب شرایین می‌تواند بیشتر شریان‌های بدن از جمله شریان‌های قلب، مغز، بازوها، پاها، لگن و کلیه‌ها را درگیر کند. بر اساس این که کدام شریان‌ها درگیر می‌شوند، تصلب شرایین، نام‌های مختلفی می‌گیرد:

• بیماری عروق کرونر، تجمع پلاک در شریان‌های قلب است.
• بیماری شریان محیطی، اغلب، ایجاد پلاک در شریان‌های پا است، اما می‌تواند در بازوها یا لگن نیز ایجاد شود.
• بیماری شریان کاروتید، تجمع پلاک در شریان‌های گردن است و در آن جریان خون به مغز کاهش می‌یابد.
• تنگی شریان کلیوی، تجمع پلاک در شریان‌هایی است که خون را به کلیه‌های شما می‌رسانند.
• بیماری شریان مهره‌ای، گرفتگی در شریان‌هایی است که خون را به پشت مغز می‌رسانند. این ناحیه از مغز عملکردهایی از بدن را کنترل می‌کند که برای زنده نگه داشتن ما لازم هستند.
• ایسکمی شریان مزانتریک (Mesenteric)، تجمع پلاک در شریان‌هایی است که خون روده‌ها را تامین می‌کنند.

کاهش جریان خون می‌تواند منجر به علائمی مانند آنژین ( angina) شود. در صورت ترکیدن پلاک، ممکن است لخته‌های خونی تشکیل شود و شریان را به‌طور کامل مسدود کند یا به سایر قسمت‌های بدن برود. انسداد رگ‌‌ها، چه کامل یا ناقص، می‌توانند عوارضی از جمله حمله قلبی، سکته مغزی، زوال عقل عروقی، اختلال نعوظ یا از دست دادن اندام ایجاد کنند. تصلب شرایین می‌تواند باعث مرگ یا ناتوانی جسمی شود.

تصلب شرایین با سفتی شریان متفاوت است. سفتی شریان به این معنی است که شریان‌ها ضخیم شده و انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند.  سفتی شریان دلایل مختلفی دارد. ما در این مقاله درباره‌ی نوعی از تصلب شرایین صحبت می‌کنیم که از تجمع پلاک‌های چربی ایجاد می‌شود.

پلاک‌ها اغلب در دوران کودکی شروع به ایجاد شدن می‌کنند و با افزایش سن بدتر می‌شوند. عوامل خطر این بیماری شامل سطح ناسالم کلسترول، عادات سبک زندگی ناسالم و ژن‌های ما هستند.

خبر خوب این است که بیشتر افراد می‌توانند با دنبال کردن اقداماتی برای سالم ماندن قلب، از شروع و پیشرفت تصلب شرایین جلوگیری کرده یا آن را به تاخیر بیاندازند.

علائم تصلب شرایین چیست؟

اگر فکر می‌کنید که شما یا شخص دیگری علائم حمله قلبی یا سکته مغزی را دارید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید. اگر علائم حمله قلبی و سکته مغزی را دارید هر دقیقه مهم است.

مراحل اولیه تصلب شرایین اغلب علائمی ندارد. علائم این بیماری ممکن است برای اولین بار زمانی که تحت استرس فیزیکی یا عاطفی هستید ظاهر شوند – یعنی مواقعی که بدن به اکسیژن بیشتری نیاز دارد.

تصلب شرایین منجر به کمبود خون غنی از اکسیژن و همچنین ایجاد علائمی می‌شود که می‌تواند بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد. علائم این بیماری بستگی به این دارد که کدام شریان تحت تأثیر قرار گرفته و جریان خون چقدر مسدود شده است.

• درد قفسه سینه (آنژین)، عرق سرد، سرگیجه، خستگی مفرط، تپش قلب (احساس تپش قلب)، تنگی نفس، حالت تهوع و ضعف همگی از علائم بیماری عروق کرونر قلب هستند.
• درد، سنگینی یا گرفتگی در پاها هنگام راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها از علائم اصلی بیماری شریان محیطی هستند. این علائم پس از استراحت از بین می‌روند.
• مشکلات مربوط به تفکر و حافظه، ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن یا صورت و مشکلات بینایی همگی از علائم اولیه بیماری شریان مهره‌ای هستند. حمله ایسکمیک گذرا (TIA) که معمولاً سکته مغزی کوچک نامیده می‌شود، علامت جدی‌تری است.
• درد شدید بعد از غذا، کاهش وزن و اسهال از علائم ایسکمی شریان مزانتریک روده است.
• اختلال نعوظ یک علامت هشداردهنده اولیه است و می‌تواند نشان دهد که فرد در معرض خطر بالاتری برای تصلب شرایین و عوارض آن است. اگر اختلال نعوظ دارید، با پزشک خود درمورد خطر ایجاد پلاک صحبت کنید.

ممکن است شما تا زمانی که تجمع پلاک باعث مشکلات جدی نشود متوجه علائم‌تان نشوید. بنابراین مراجعه منظم به پزشک بسیار مهم است، زیرا ممکن است قبل از جدی شدن عوارض پلاک، آن را شناسایی کنید. مثلا:

• تجمع پلاک در شریان‌های گردن (بیماری شریان کاروتید) می‌تواند باعث ایجاد یک صدای غیرطبیعی شود که فقط پزشک شما هنگام استفاده از گوشی پزشکی آن را می‌شنود. علائم شدید این صدا شامل حمله ایسکمیک گذرا (TIA) است.
• پزشکان با استفاده از گوشی پزشکی، می‌توانند این صدای غیرطبیعی را در شکم بشنوند. این صدا نشانه اولیه تجمع پلاک در شریان‌هایی است که خون را به کلیه‌ها می‌رساند (تنگی شریان کلیوی). وقتی این بیماری بدتر می‌شود، می‌تواند باعث فشار خون بالا، خستگی مفرط، از دست دادن اشتها، حالت تهوع، تورم در دست‌ها یا پاها و خارش یا بی‌حسی شود.

درمورد علائم خود و داشتن عوامل خطر تصلب شرایین با پزشک خود صحبت کنید.

روش تشخیص تصلب شرایین چیست؟

پزشک برای تشخیص تصلب شرایین، نتایج آزمایش‌های خون، روش‌های تصویربرداری و آزمایش‌های دیگر را بررسی می‌کند و همچنین درمورد سابقه پزشکی و خانوادگی شما سؤال می‌کند. معاینه فیزیکی نیز به تشخیص علائم کمک می‌کند.

تست‌های غربالگری

از سن ۲۰ سالگی‌، به‌طور منظم تحت نظر پزشک باشید تا بررسی کند که آیا شما فاکتورهای خطری برای ایجاد پلاک در شریان ها دارید یا خیر. پزشک شما مممکن است:

• فشار خون‌تان را چک کند.
• شاخص توده بدنی‌تان را محاسبه کند و دور کمرتان را اندازه بگیرد تا ببینید آیا وزن شما ناسالم است یا خیر.
• برای بررسی اینکه آیا سطح کلسترول یا تری‌گلیسیرید خونتان ناسالم است و آیا مبتلا به دیابت هستید  یا نه، آزمایش خون تجویز کند.

تخمین ریسک شما برای تصلب شرایین

با پزشکتان درمورد این عوامل خطر صحبت کنید:

• عادات سبک زندگی مانند سیگار معمولی یا سیگار الکترونیکی کشیدن، فعالیت بدنی و عادات غذایی
• سابقه سلامت شخصی شما که می‌تواند بر میزان ریسک شما تأثیر بگذارد، از جمله دیابت و شرایط التهابی، مانند آرتریت روماتوئید و پسوریازیس
• سابقه خانوادگی شما: اگر بستگان خونی دارید که قبل از ۵۵ سالگی دچار حمله قلبی شده یا به‌طور ناگهانی فوت کرده‌اند.

تست‌های تشخیصی

پزشکتان برای تشخیص تصلب شرایین، می‌تواند آزمایشاتی را تجویز کند حتی اگر علائمی نداشته باشید. نوع آزمایش بستگی به این دارد که کدام شریان تحت تأثیر تجمع پلاک قرار گرفته است.

آزمایشات خون 

آزمایش خون سطح کلسترول، تری‌گلیسیرید، قند خون، لیپوپروتئین‌ها یا پروتئین‌هایی که نشانه‌های التهاب هستند، مانند پروتئین واکنشی C یا C-reactive protein را بررسی می‌کند.

الکتروکاردیوگرام

الکتروکاردیوگرام که ECG یا EKG نیز نامیده می‌شود، یک آزمایش ساده و بدون درد است که فعالیت الکتریکی قلب را شناسایی و ثبت می‌کند. EKG می‌تواند سرعت ضربان قلب، ثابت یا نامنظم بودن ریتم ضربان قلب و قدرت و زمان تکانه‌های الکتریکی که از هر قسمت از قلب عبور می‌کند را نشان دهد.

EKG می‌تواند در مطب پزشک، یک مرکز سرپایی، در بیمارستان یا به‌عنوان بخشی از تست استرس ثبت شود. برای این آزمایش، شما بی‌حرکت روی یک میز دراز خواهید کشید. یک پرستار یا تکنسین حداکثر ۱۲ الکترود را به پوست قفسه سینه، بازوها و پاهای شما وصل می‌کند. ممکن است برای کمک به چسبیدن الکترودها، پوست شما نیاز به تراشیدن داشته باشد. الکترودها با سیم به دستگاهی متصل می‌شوند که فعالیت الکتریکی قلب شما را روی کاغذ گراف یا کامپیوتر ثبت می‌کند. پس از آزمایش، الکترودها برداشته خواهند شد.

EKG هیچ خطر جدی‌ای ندارد. EKGها بارهای الکتریکی مانند شوک ایجاد نمی‌کنند. ممکن است در جایی که الکترودها به پوست شما متصل شده‌اند، بثورات پوستی خفیفی ایجاد شود. این بثورات معمولاً بدون درمان و خود‌به‌خود از بین می‌روند.

تست‌های تصویربرداری قلب

ممکن است پزشکتان برای گرفتن عکس از قلب و یافتن مشکلات موجود در جریان خون قلب، آزمایش‌های تصویربرداری قلب را تجویز کند. نمونه‌هایی از آزمایش‌های تصویربرداری قلب که برای تشخیص تصلب شرایین استفاده می‌شوند در ادامه آورده شده است.

• آنژیوگرافی: نوع خاصی از اشعه ایکس است که از رنگ استفاده می‌کند. از این روش می‌توان برای بررسی شریان‌های قلب، گردن، مغز یا سایر نواحی بدن استفاده کرد.
• MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) قلب : آسیب بافتی یا مشکلات مربوط به جریان خون قلب یا عروق کرونر را تشخیص می‌دهد. MRI قلب می‌تواند به توضیح نتایج سایر آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس قفسه سینه و سی‌تی اسکن کمک کند.
• اسکن توموگرافی با گسیل پوزیترون (PET) قلب: جریان خون در رگ‌های خونی کوچک قلب را ارزیابی می‌کند. این نوع تصوصیربرداری یک نوع اسکن هسته‌ای قلب است که می‌تواند بیماری عروق کرونر را تشخیص دهد.
• آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری (CT) به جای کاتتریزاسیون (لوله‌گذاری) تهاجمی قلبی استفاده می‌شود و داخل عروق کرونر را نشان می‌دهد. این روش یک آزمایش تصویربرداری غیرتهاجمی با استفاده از سی‌تی اسکن است.

اسکن کلسیم عروق کرونر

اسکن کلسیم کرونر درواقع یک سی‌تی اسکن از قلب است که میزان کلسیم در دیواره عروق کرونر را اندازه‌گیری می‌کند. تجمع کلسیم، یا کلسیفیکاسیون، نشانه تصلب شرایین یا بیماری عروق کرونر قلب است.

اسکن کلسیم کرونر می‌تواند در یک مرکز تصویربرداری پزشکی یا بیمارستان انجام شود. این آزمایش از رنگ کنتراست استفاده نمی‌کند و حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد تا تکمیل شود. اسکن کلسیم کرونر از یک اسکنر خاص مانند CT پرتو الکترونی یا دستگاه CT چند آشکارساز (MDCT) استفاده می‌کند.

دستگاه MDCT یک اسکنر سی‌تی بسیار سریع است که تصاویر باکیفیتی از ضربان قلب ایجاد می‌کند. اسکن کلسیم کرونر نمره‌ای به نام آگاتستون (Agatston) تعیین می‌کند که نشان‌دهنده میزان کلسیم موجود در عروق کرونر شما است. نمره‌ی صفر، طبیعی محسوب می‌شود. به‌طور کلی، هر چه این عدد بالاتر باشد، احتمال ابتلا به بیماری قلبی بیشتر است. اگر عدد شما بالا باشد، ممکن است پزشک آزمایش‌های بیشتری را تجویز کند.

اسکن کلسیم کرونری خطرات کمی دارد. در این نوع اسکن خطر ابتلا به سرطان به‌ویژه در افراد کمتر از ۴۰ سال وجود دارد. با این حال، میزان تشعشعی که از یک بار آزمایش دریافت می‌کنید مشابه میزان تشعشعی است که به‌طور طبیعی در طی یک سال در معرض آن هستید. با پزشک خود و تکنسین‌هایی که این آزمایش را انجام می‌دهند درمورد باردار بودن یا احتمال بارداری صحبت کنید.

تست استرس قلب

تست استرس، میزان سلامت قلب و عملکرد آن در هنگام استرس فیزیکی را اندازه‌گیری می‌کند. شناسایی برخی از مشکلات قلبی در زمان‌هایی که قلب شما سخت کار می‌کند تا خون را به سراسر بدن پمپاژ کند، مثلا زمانی که ورزش می‌کنید، آسان‌تر است.

تست استرس را می‌توان در مطب پزشک یا بیمارستان انجام داد. این آزمایش معمولاً شامل تمرینات بدنی مانند راه رفتن روی تردمیل یا دوچرخه‌سواری است. اگر نمی‌توانید ورزش کنید، پزشک دارویی به شما می‌دهد که باعث می‌شود قلب شما سخت کار کند و تندتر بزند، مثل اینکه در حال ورزش هستید.

ممکن است پزشک از شما بخواهد که برخی از داروهای تجویزی خود را مصرف نکنید یا از قهوه، چای یا هر نوشیدنی حاوی کافئین در روز آزمایش خودداری کنید، زیرا ممکن است بر نتایج آزمایش شما تأثیر بگذارند. پزشک از شما می‌خواهد که در روز آزمایش لباس و کفش راحت بپوشید.

تست شاخص مچ پا-بازو

از تست‌های شاخص مچ پا-بازوی (ABI مخفف Ankle-brachial index) برای تشخیص بیماری شریان محیطی استفاده می‌شود. این آزمایش بدون درد، با استفاده از کاف فشار خون و دستگاه اولتراسوند، فشار خون مچ پا و بازوی شما را مقایسه می‌کند.

علل و عوامل خطر تصلب شرایین چیست؟

عوامل خطر یا ریسک فاکتورها شرایط یا عاداتی هستند که احتمال ابتلای فرد به بیماری را افزایش می‌دهند. تقریبا نیمی از آمریکایی‌ها فشار خون بالا یا سطح ناسالم کلسترول دارند یا سیگار می‌کشند. این موارد عوامل خطر کلیدی هستند که می‌توانند باعث شروع تشکیل پلاک شوند.

چه چیزی باعث تصلب شرایین می شود؟

تجمع پلاک در رگ‌ها با آسیب به شریان‌ها شروع می‌شود. عوامل خطر مانند عادات سبک زندگی ناسالم، شرایط پزشکی یا ژن‌های شما می‌توانند منجر به این آسیب شوند. سپس سلول‌های التهابی به مناطق آسیب‌دیده‌ی شریان می‌روند و سیگنال‌های شیمیایی منتشر می‌کنند. این سیگنال ها باعث می‌شوند کلسترول و ضایعات سلولی در نقاط آسیب‌دیده جمع شوند. این تجمع، گلبول‌های سفید خون را جذب می‌کند که کلسترول را می‌خورند و با هم تجمیع می‌شوند و پلاک را تشکیل می‌دهند.

با رشد پلاک، شریان باریک می‌شود و جریان خون غنی از اکسیژن به اندام‌ها کاهش می‌یابد. با گذشت زمان، پلاک می‌تواند بشکند و وارد جریان خون شود. این امر می‌تواند منجر به تشکیل لخته‌های خونی شود و جریان خون را مسدود کند. اگر این اتفاق بیفتد، بافت مجاور نمی‌تواند اکسیژن کافی دریافت کند و ممکن است از بین برود.

چه چیزی خطر تصلب شرایین را افزایش می دهد؟

عوامل خطر ایجاد پلاک اغلب با هم مرتبط هستند. به‌عنوان مثال، سیگار کشیدن و فقدان فعالیت بدنی منظم، خطر افزایش کلسترول که می‌تواند منجر به تجمع پلاک شود را افزایش می‌دهد.

سایر عوامل خطر رایج برای ایجاد پلاک در ادامه ذکر شده است:

• فشار خون بالا: فشار خون بالا با گذشت زمان می‌تواند به دیواره‌های شریان آسیب برساند و باعث ایجاد پلاک شود.
• دیابت: قند خون بالا می‌تواند به لایه‌های داخلی رگ‌ها آسیب برساند و باعث ایجاد پلاک شود.
• سندرم متابولیک: سطح بالای کلسترول و تری‌گلیسیرید در خون خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
• رژیم غذایی ناسالم: مصرف زیاد غذاهای حاوی چربی‌های اشباع‌شده می‌تواند سطح کلسترول را افزایش دهد.
• سابقه خانوادگی: ژن‌های شما می‌توانند خطر ابتلا به تصلب شرایین را افزایش دهند، به‌خصوص اگر یک اختلال کلسترول ارثی شایع به نام هیپرکلسترولمی خانوادگی داشته باشید.
• بیماری‌های التهابی: وقتی به بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید و پسوریازیس مبتلا هستید، سطح بالای التهاب می‌تواند منجر به تحریک رگ‌های خونی و تجمع پلاک شود.
• سن بالا: در اکثر افراد، تشکیل پلاک از دوران کودکی شروع شده و با افزایش سن بدتر می‌شود. در مردان، این خطر پس از ۴۵ سالگی افزایش می‌یابد. در زنان، این خطر پس از ۵۵ سالگی افزایش می‌یابد. اگر آندومتریوز یا سندرم تخمدان پلی کیستیک داشته باشید، یا در دوران بارداری دیابت بارداری یا پره‌اکلامپسی (preeclampsia) (فشار خون بالا در دوران بارداری) داشته‌اید، این خطر برای شما بیشتر است.

در صورت داشتن این عوامل خطر چه باید کرد؟

با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود درمورد سلامت قلب‌تان صحبت کنید. برای به تاخیر انداختن یا جلوگیری از بیماری ناشی از تصلب شرایین می‌توانید با هم برنامه‌ای برای کاهش خطر، نظارت بر سلامت و مدیریت عوامل خطر تنظیم کنید. شروع زودهنگام درمان، کلید پیشگیری از علائم است.

راه پیشگیری از تصلب شرایین چیست؟

اقدام برای کنترل عوامل خطر می‌تواند به جلوگیری یا کند کردن روند بزرگ شدن پلاک کمک کند. اگر تغییراتی که در سبک زندگی ایجاد می‌کنید کافی نباشد، ممکن است پزشک‌تان برای کنترل این بیماری برایتان دارو تجویز کند. بنابراین تمام داروهای خود را طبق توصیه پزشک مصرف کنید.

سبک زندگی سالم برای سلامت قلب از دوران کودکی شروع می شود

تصلب شرایین اغلب از دوران کودکی شروع می‌شود و در طول بزرگسالی ادامه می‌یابد. روش زندگی سالم برای سلامت قلب – اینکه هرگز سیگار نکشید، تغذیه سالم و فعالیت بدنی داشته باشید – که از دوران کودکی شروع شود و در طول زندگی ادامه یابد، می‌تواند از تصلب شرایین و عوارض آن جلوگیری کند. بنابراین به فرزندان خود کمک کنید که از یک سبک زندگی سالم پیروی کنند و آن‌ها را تشویق کنید که سیگار نکشند.

داروهای کنترل سطح کلسترول خون

امروزه طیف وسیعی از داروهایی که می‌توانند برای مدیریت سطح کلسترول خون تجویز شوند در دسترس هستند. پزشک شما این داروها بسته به عوامل متعددی تجویز می‌کند: خطر عوارضی مانند حمله قلبی و سکته مغزی، اینکه آیا دیابت دارید، سن، سطح کلسترول و … .

سطح بالای کلسترول “بد” یک عامل خطر مهم برای ایجاد پلاک است.

حتی اگر دارویی را به‌عنوان بخشی از برنامه درمانی خود مصرف می‌کنید، مطمئن شوید که به تغییرات سبک زندگی سالم خود ادامه می‌دهید.

درمان بیماری هایی که جزو عوامل خطر هستند

برخی از بیماری‌های پزشکی جزو عوامل خطر ایجاد پلاک و از عوارض تصلب شرایین هستند. تیم مراقبت‌های بهداشتی شما می‌تواند با کمک به درمان بیماری‌هایی مانند بیماری مزمن کلیوی، دیابت، فشار خون بال،؛ تری‌گلیسیرید بالا و عفونت‌هایی مانند HIV، هپاتیت C و عفونت‌های باکتریایی، این عوامل خطر را کنترل کند.

درمان تصلب شرایین چیست؟

اگر از پزشکتان تشخیص تصلب شرایین گرفته‌اید، با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود کار کنید تا یک برنامه درمانی را تنظیم کنید که بر اساس سبک زندگی، محیط خانه و محله و فرهنگ شما مناسب باشد.

تغییر سبک زندگی برای سلامتی قلب

مراحل یک سبک زندگی سالم عبارتند از:

غذاهای مفید برای قلب مانند برنامه غذایی DASH (رویکرد غذایی برای کنترل فشار خون بالا) را انتخاب کنید. یک برنامه غذایی سالم برای سلامتی قلب، شامل میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل است و چربی‌های اشباع‌شده، سدیم (نمک) و قندها را محدود می‌کند.

فعالیت بدنی داشته باشید. فعالیت بدنی روتین می‌تواند به مدیریت عوامل خطری مانند کلسترول خون بالا، فشار خون بالا، اضافه وزن و چاقی کمک کند. بزرگسالان باید در مجموع ۱۵۰ دقیقه یا بیشتر در هفته فعالیت بدنی متوسط ​​یا ۷۵ دقیقه در هفته فعالیت بدنی شدید داشته باشند. قبل از شروع هر برنامه ورزشی، از پزشک خود بپرسید که چه سطحی از فعالیت بدنی برای شما مناسب است.

به وزن سلامتی خود برسید. اگر چاق هستید از دست دادن تنها ۳ تا ۵ درصد از وزن فعلی می‌تواند به شما در مدیریت برخی از عوامل خطر بیماری عروق کرونر قلب مانند کلسترول خون بالا و دیابت کمک کند. کاهش وزن بیشتر نیز می‌تواند فشار خون را بهبود بخشد.

میزان مصرف الکل را محدود کنید. حذف الکل برای سلامتی‌تان بهتر از مصرف آن است.

استرس را مدیریت کنید. یادگیری نحوه مدیریت استرس، ایجاد آرامش و کنار آمدن با مشکلات می‌تواند سلامت عاطفی و فیزیکی شما را بهبود بخشد.

سیگار را ترک کنید و در معرض دود آن نیز نباشید. شواهد علمی وجود دارد که نیکوتین و طعم‌دهنده‌های موجود در ذخانیات به قلب و ریه‌های شما آسیب ‌می‌رساند.

خواب کافی و باکیفیت داشته باشید. مقدار توصیه‌شده‌ی خواب برای بزرگسالان ۷ تا ۹ ساعت خواب در روز است.

داروها

داروها می‌توانند به مدیریت عوامل خطر و درمان تصلب شرایین یا عوارض آن کمک کنند. همچنین ممکن است پزشک‌تان برای درمان بیماری‌های دیگر که می‌توانند تشکیل پلاک را بدتر کنند، مانند فشار خون بالا، داروهایی را تجویز کند.

داروهایی که اغلب برای درمان تصلب شرایین یا بیماری‌های مرتبط با آن استفاده می‌شوند در ادامه فهرست شده‌اند.

• مهارکننده‌های ACE و مسدودکننده‌های بتا به کاهش فشار خون و کاهش بار کاری قلب کمک می‌کنند.
• داروهای ضدپلاکت یا ضدانعقادی می‌توانند در برخی از افراد مبتلا به تصلب شرایین به کاهش خطر عوارض کمک کنند. مصرف آسپرین برای اکثر افراد توصیه نمی‌شود.
• مسدودکننده‌های کانال کلسیم با شل کردن رگ‌های خونی، فشار خون را کاهش می‌دهند.
• داروهای کنترل قند خون، مانند امپاگلیفلوزین، کاناگلیفلوزین و لیراگلوتید، در صورت ابتلا به تصلب شرایین و دیابت، به کاهش عوارض کمک می‌کنند.
• در صورت ابتلا به دیابت، متفورمین به کنترل تجمع پلاک کمک می‌کند.
• نیترات‌ها، مانند نیتروگلیسیرین، عروق کرونر را گشاد می‌کنند و درد قفسه سینه را تسکین می‌دهند یا از آن جلوگیری می‌کنند.
• رانولازین بیماری عروق کرونر و درد قفسه سینه‌ای که ممکن است ایجاد شود را درمان می‌کند.
• استاتین‌ها سطح ناسالم کلسترول خون را درمان می‌کنند. در صورتی که در معرض خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب یا سکته مغزی هستید یا اگر دیابت دارید و بین سنین ۴۰ تا ۷۵ سالگی هستید، ممکن است پزشک‌تان مصرف استاتین را توصیه کند.
• در صورتی که قادر به مصرف استاتین‌ها نباشید یا زمانی که استاتین‌ها در درمان سطح ناسالم کلسترول و تری‌گلیسیرید خون مؤثر نبوده‌اند، سایر داروهای کاهش‌دهنده کلسترول مانند ازتیمیب، مهارکننده PCSK9، اسید بمپدوئیک و اسیدهای چرب امگا ۳ می‌توانند تجویز شوند.
• داروهای ترومبولیتیک، که گاهی اوقات لخته‌شکن هم نامیده می‌شوند، ممکن است برای درمان لخته‌های خون ناشی از تصلب شرایین استفاده شوند. این داروها می‌توانند لخته‌های خونی که شریان‌ها را مسدود می‌کنند و باعث سکته مغزی، حمله قلبی، ایسکمی مزانتریک یا سایر مشکلات می‌شوند را حل کنند.

درمان های مکمل و جایگزین

در تحقیقات علمی نشان داده شده است که برخی از مکمل‌ها و مواد غذایی ممکن است به مدیریت عوامل خطر تصلب شرایین کمک کنند. بنابراین درمورد فواید احتمالی مکمل‌ها و مواد غذایی خاص با پزشکتان صحبت کنید. حتما درمورد مکمل‌هایی که از قبل استفاده می‌کنید هم صحبت کنید. ممکن است برخی مکمل‌ها با درمان‌های دیگر تداخل داشته باشند یا عوارض جانبی ایجاد کنند.

عمل‌ها و جراحی‌ها

برای درمان بیماری ناشی از تجمع پلاک ممکن است به جراحی قلب یا انواع دیگر جراحی نیاز داشته باشید. نوع عمل یا جراحی بستگی به شریان‌های آسیب‌دیده دارد.

آنژیوپلاستی (Angioplasty) یا جراحی عروق کرونر از راه پوست (PCI): عروق کرونر که با تجمع پلاک تنگ یا مسدود شده‌اند را باز می‌کند. معمولا بعد PCI برای جلوگیری از باریک شدن مجدد شریان، یک لوله توری کوچک به نام  stent در بدن کاشته می‌شود.

پیوند بای‌پس عروق کرونر (CABG): با استفاده از شریان‌های طبیعی از قسمت‌های دیواره قفسه سینه یا سیاهرگ‌های پاها و دور زدن شریان‌های مسدودشده، جریان خون به قلب را بهبود می‌بخشد. معمولا جراحان از CABG برای درمان افرادی که در شریان‌های قلب پلاک‌های شدید دارند استفاده می‌کنند. پیوند بای‌پس همچنین می‌تواند شریان‌های سایر قسمت‌های بدن مانند شریان‌های منتهی به روده را درمان کند.

بازسازی عروقی با لیزر ترانس‌میوکارد (Transmyocardial) یا اندارترکتومی (endarterectomy) عروق کرونر: این روش، آنژین ( درد قفسه سینه) شدید مرتبط با بیماری عروق کرونر قلب را در شرایطی که سایر درمان‌ها بسیار خطرناک هستند یا کار نمی‌کنند، درمان می‌کند.

اندارترکتومی کاروتید: بیماری شریان کاروتید را درمان می‌کند. سایر گزینه‌های درمانی برای این بیماری می تواند شامل آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری شریان کاروتید باشد.

جراحی کاهش وزن: در افرادی که دارای چاقی شدید هستند ممکن است به کاهش التهاب که منجر به تجمع پلاک می‌شود کمک کند.

آنژیوپلاستی: عروق تنگ یا مسدودشده را باز می‌کند. پزشکان از آنژیوپلاستی برای درمان بیماری شریان محیطی که پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در شریان‌های قلب برای درمان بیماری عروق کرونر قلب، یا در گردن برای درمان بیماری شریان کاروتید استفاده کنند. در این روش پزشک ممکن است یک بالون کوچک را در شریان باد کند تا به صاف شدن پلاک کمک کند. همچنین ممکن است پزشک برای کاهش احتمال باریک شدن مجدد شریان، یک لوله توری کوچک به نام استنت را وارد آن کند.

چه درمان های دیگری می توانند کمک‌کنده باشند؟

• برای کمک به تسکین علائم بیماری شریان محیطی، پزشک یک برنامه ورزشی تحت نظارت در یک کلینیک یا یک برنامه ورزشی خانگی را توصیه می‌کند. به‌طور منظم با پزشک خود درمورد پیشرفتتان صحبت کنید.
• اگر عارضه ای از تصلب شرایین داشته‌اید، ممکن است پزشکتان برنامه توانبخشی قلبی را توصیه کند.
• رفتاردرمانی یا دریافت حمایت از مربی به بسیاری از افراد کمک می‌کند تا تغییرات سبک زندگی برای سلامت قلب را رعایت و مدیریت کند.

با وجود داشتن این بیماری چطور کیفیت زندگی را ارتقا دهیم؟

اگر فکر می‌کنید که شما یا شخص دیگری علائم حمله قلبی یا سکته مغزی را دارید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید. در این موارد هر دقیقه بسیار مهم و حیاتی است.

داشتن سبک زندگی سالم، همراه با مراقبت‌های پزشکی مداوم، می‌تواند به جلوگیری از عوارض تصلب شرایین کمک کند و زندگی طولانی و سالمی را به‌همراه داشته باشد. ایجاد پلاک می‌تواند سال‌های زندگی را از دست بدهد، به‌خصوص برای افرادی که دارای عوارض جدی آن هستند. به‌عنوان مثال، حمله قلبی به‌طور متوسط ​​بیش از ۱۶ سال از زندگی افراد می کاهد. افراد مبتلا به نارسایی قلبی به‌طور متوسط ​​نزدیک به ۱۰ سال کمتر عمر می کنند.

همه‌ی افراد می‌توانند برای اتخاذ زندگی سالم گام بردارند. تحقیقات نشان می‌دهد زنانی که سبک زندگی سالم برای سلامتی قلبی دارند، می‌توانند انتظار داشته باشند که ۱۴ سال بیشتر از کسانی که این شیوه زندگی را ندارند، زندگی کنند، در حالی که مردان در چنین شرایطی ۱۲ سال بیشتر عمر خواهند کرد.

تصلب شرایین چه مشکلاتی برای سلامتی ایجاد می کند؟

عوارض تصلب شرایین می‌تواند به‌طور ناگهانی و بدون علائم هشداردهنده رخ دهد. برخی از بیماری‌ها مانند حمله قلبی و سکته مغزی ناشی از تصلب شرایین، ممکن است منجر به ناتوانی جسمی یا مرگ شود.

با ادامه رشد پلاک‌ها در رگ‌ها، خطر عوارض تهدیدکننده‌ی زندگی نیز افزایش می‌یابد.

بیماری‌های مغزی: تجمع پلاک در شریان‌هایی که خون غنی از اکسیژن را به مغز می‌رسانند، می‌تواند منجر به حمله ایسکمیک یا سکته گذرا شود. پلاک می‌تواند شکسته شود یا باعث ایجاد لخته خون شود که به مغز رفته و باعث سکته شود. زوال عقل عروقی می‌تواند ناشی از تجمع پلاک باشد که جریان خون به مغز را کاهش می‌دهد. زوال عقل عروقی باعث زوال شناختی بیشتر از روند طبیعی آن در اثر پیری، می‌شود.

مشکلات قلبی: بیماری عروق کرونر قلب می‌تواند باعث اتساع عروق آئورت، آریتمی (ضربان نامنظم قلب)، ایست قلبی، نارسایی قلبی یا حمله قلبی شود.

آسیب به اندام‌ها: تجمع پلاک می‌تواند جریان خون اندام‌ها را مسدود کند و باعث بیماری‌هایی مانند بیماری مزمن کلیوی شود. اگر کلیه‌ها نتوانند خون را فیلتر کنند، ممکن است به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشید. باریک شدن شریان‌هایی که خون را به روده‌های شما می‌رسانند (که به آن ایسکمی شریان مزانتریک گفته می‌شود) باعث مرگ بافت روده یا عفونت‌های جدی می شود. آسیب به اندام‌ها می‌تواند کشنده باشد.

مشکلات اندام‌های حرکتی: بیماری شریان محیطی (PAD) می‌تواند باعث جریان خون ضعیف طولانی‌مدت در بازوها یا پاهای شما شود (که به آن ایسکمی بحرانی اندام‌های حرکتی گفته می‌شود). علائم آن شامل زخم، عفونت و مرگ بافت به دلیل عدم جریان خون است. افت ناگهانی جریان خون در پا (ایسکمی حاد اندام) یک اورژانس پزشکی جدی است.

شکل A یک نمای کلی از قلب و شریان کرونر است که آسیب (عضله مرده قلب) ناشی از حمله قلبی را نشان می‌دهد. شکل B یک مقطع شریان کرونر دارای تجمع پلاک و لخته خون است.

نکاتی برای مدیریت تصلب شرایین

اگر به تصلب شرایین یا عوامل خطر آن مبتلا هستید، برای جلوگیری از مشکلات جدی، مانند حمله قلبی و سکته، با پزشک خود همکاری نزدیک داشته باشید.

برنامه‌ی درمانی خود را دنبال کنید و همه داروها را به‌طور منظم طبق دستور پزشک مصرف کنید. مقدار داروی خود را تغییر ندهید، مگر اینکه پزشک به شما بگوید.

برای نظارت بر عوامل خطر تصلب شرایین، ممکن است پزشکتان آزمایشات زیر را تکرار کند:

• آزمایشات چربی برای بررسی اینکه آیا سطح کلسترول خون در سطوح سالم باقی می‌ماند یا خیر
• آزمایش قند خون برای کنترل سطح قند خون
• چک کردن منظم فشار خون تا مطمئن شود فشار خون شما در محدوده سالم است

هنگام استفاده از استاتین‌ها اقدامات احتیاطی را انجام دهید

استاتین رایج‌ترین دارویی است که برای درمان تجمع پلاک استفاده می‌شود. در ادامه چند نکته برای ایمنی در صورت تجویز استاتین توسط پزشک آورده شده است.

• مصرف داروی استاتین را طبق دستور ادامه دهید. اگر بعد از اینکه اخیراً دچار حمله قلبی، سکته مغزی یا عارضه دیگری شده‌اید، مصرف استاتین را شروع کرده‌اید، نباید مصرف این دارو را بدون دستور پزشک متوقف کنید، زیرا این امر می‌تواند خطر تکرار این اتفاف یا حتی مرگ را افزایش دهد.
• از پزشک خود بپرسید که از چه داروها، مکمل‌های غذایی یا غذاهایی باید اجتناب کنید. برخی از این موارد می‌توانند با استاتین‌ها تداخل داشته باشند و عوارض جانبی جدی ایجاد کنند یا اثربخشی آن‌ها را کاهش دهند. به‌عنوان مثال، گریپ فروت (تازه یا به‌صورت آب‌میوه) بر نحوه‌ی تجزیه برخی از استاتین‌ها توسط کبد تأثیر می‌گذارد.
• درمورد علائم یا عوارض جانبی خود با پزشک صحبت کنید. گاهی اوقات، هنگام مصرف استاتین‌ها افراد مشکلات عضلانی را گزارش می‌کنند. اگر درد عضلانی دارید، ممکن است پزشکتان برای بررسی آسیب عضلانی آزمایش خون را تجویز کند. اگر نوع استاتین را تغییر دهید ممکن است دردتان از بین برود. آسیب عضلانی ناشی از استاتین‌ها نادر است و ممکن است زمانی که داروی خود را تغییر می‌دهید، عضلات شما بهبود پیدا کنند.
• اگر زنی هستید که قصد باردار شدن دارید، درمورد گزینه‌های پیش روی خود با پزشک صحبت کنید. حدود ۳ ماه قبل از بارداری باید مصرف استاتین‌ها را قطع کنید. همچنین در صورت شیردهی نباید استاتین مصرف کنید.

چه زمانی با پزشک خود تماس بگیرید

درمورد اینکه چند وقت یکبار باید برای ویزیت پزشک و انجام آزمایش خون برنامه‌ریزی کنید با پزشکتان صحبت کنید. در فاصله زمانی بین ویزیت‌ها، در صورت مشاهده علائم جدید، بدتر شدن علائم، یا مشکلات فشار خون یا قند خون، با پزشک خود تماس بگیرید.

اگر در هر قسمت از برنامه درمانی خود مشکل دارید، به تیم مراقبت‌های بهداشتی خود اطلاع دهید. حتی اگر علائم شما بهتر شد، حتما برای مراقبت‌های مداوم به پزشک مراجعه کنید.

مراقب سلامت روان خود باشید

ابتلا به یک بیماری مرتبط با تصلب شرایین ممکن است باعث ترس، اضطراب، افسردگی و استرس شود. ممکن است نگران مشکلات قلبی یا ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی خود که برای سلامتی شما ضروری است باشید. با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود درمورد احساس خود و اقداماتی که می‌توانید انجام دهید صحبت کنید.

با یک مشاور صحبت کنید. اگر افسردگی یا اضطراب دارید، داروها یا درمان‌های دیگر هم ممکن است به بهبود کیفیت زندگی شما کمک کند.

به یک گروه حمایت از بیماران بپیوندید. این مورد ممکن است به شما در سازگاری با زندگی همراه با بیماری قلبی کمک کند. شما می‌توانید ببینید که افراد دیگر چگونه علائم مشابه را مدیریت می‌کنند.

به دنبال حمایت خانواده و دوستان باشید. به عزیزانتان بگویید چه احساسی دارید. درمورد آنچه می‌توانند برای کاهش استرس و اضطراب شما انجام دهند با آن‌ها صحبت کنید.

ارتباط بین COVID-19 و تصلب شرایین چیست؟

افرادی که بیماری‌های ناشی از تجمع پلاک دارند، درصورت ابتلا به کووید-۱۹، احتمال بیشتری دارد که علائم جدی‌تری داشته باشند. کووید-۱۹ شدید احتمال نیاز به بستری شدن در ICU (واحد مراقبت‌های ویژه)، اثرات طولانی‌مدت و مرگ بر اثر این بیماری را افزایش می‌دهد. COVID-19 ممکن است از طریق اثرات التهابی باعث تشدید پلاک و ایجاد لخته‌های خون در رگ‌های خونی شود. این اثرات می‌تواند خطر عوارض جدی مانند حملات قلبی یا سکته مغزی در اثر تجمع پلاک را افزایش دهد.

با این حال، دانشمندان مشاهده کرده‌اند که برخی از افرادی که به دلیل COVID-19 در بیمارستان هستند و از داروهای استاتین یا مهارکننده PCSK9 برای تصلب شرایین استفاده می‌کنند، شانس بیشتری برای زنده ماندن دارند. تحقیقات بیشتری لازم است تا ببینیم آیا دستورالعمل‌های درمان کووید-۱۹ باید شامل این داروها باشد یا خیر.

دستورالعمل‌ها توصیه می‌کنند در صورتی‌که پزشکان افراد مبتلا به کووید-۱۹ برای بیماری‌های تصبی شرایین، استاتین‌ها یا مهارکننده‌های PKCS9 را تجویز کرده‌اند حتما بیماران آن‌ها را مصرف کنند.

ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز

منبع:

 National Heart, Lung, and Blood Institute, atherosclerosis