انواع داروهای روانپزشکی از دیدگاه معتبرترین مراجع علمی دنیا

داروهای روانپزشکی می‌توانند در درمان برخی از اختلالات و بیماری‌های روانی نقش داشته باشند. به طور کلی در این موراد درمان می‌تواند شامل روان‌درمانی ( با نام دیگر“صحبت‌درمانی“) و درمان‌های تحریک مغزی (که کمتر رایج است) باشد. در برخی از موارد، روان‌درمانی به تنهایی ممکن است بهترین گزینه درمان باشد. انتخاب طرح درمان مناسب باید بر اساس نیازهای فردی و وضعیت پزشکی فرد بوده و حتماً تحت مراقبت‌های حرفه‌ای بهداشت روانی باشد.

این مقاله توسط موسسه ملی سلامت روان آمریکا (NIMH)، که یک آژانس تحقیقاتی است، تهیه شده است. این مؤسسه مرجعی برای تأیید هیچ دارو یا مکمل غذایی نیست و نباید به عنوان یک راهنما برای تصمیم‌گیری‌های پزشکی استفاده شود. بنابراین همواره از توصیه‌های پزشک خود پیروی کنید.

فهرست مطالبی که خدمتتان ارائه می‌شود به صورت زیر است:

• توصیه مهم درباره داروهای روانپزشکی
• داروهای روانپزشکی ضد افسردگی
• داروهای روانپزشکی ضد اضطراب
• داروهای روانپزشکی محرک
• داروهای رواپزشکی ضد روان‌پریشی
• داروهای روانپزشکی تثبیت‌کننده خلق
• گروه های ویژه در مصرف داروهای روانپزشکی: کودکان، افراد مسن، زنان باردار

بنابراین با ما همراه باشید و در انتها نظرات و تجربیات ارزشمندتان را در قسمت دیدگاه‌ها با ما و دیگران به اشتراک بگذارید 🙂

توصیه مهم درباره داروهای روانپزشکی

اگر دارویی توسط روانپزشک برای شما تجویز شده است، مطمئن شوید که:

• به پزشکتان درباره تمام داروها و مکمل‌های غذایی که مصرف می‌کنید اطلاع دهید.
• پزشک‌تان را درمورد هرگونه آلرژی و هرگونه مشکلی که با داروها داشته‌اید مطلع سازید.
• قبل از شروع استفاده از داروها و درباره نحوه مصرف و دستورالعمل آن از پزشک خود بپرسید.
• داروهایتان را برای فرد دیگری تجویز نکنید یا به شخص دیگری ندهید.
• اگر هر گونه مشکلی با دارو خود دارید یا نگران هستید که داروهایتان آسیب بیشتری نسبت به نفعشان داشته باشد با پزشک خود تماس بگیرید . ممکن است پزشکتان بتواند دوز دارو را تنظیم کند یا یکی از داروها را تغییر دهد.

داروهای روانپزشکی ضد افسردگی

داروهای ضد افسردگی داروهایی هستند که معمولا برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند. داروهای ضد افسردگی برای سایر شرایط روانی مانند اضطراب، درد و بی‌خوابی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگرچه داروهای ضد افسردگی به طور خاص برای درمان ADHD (بیش‌فعالی) تایید نشده‌اند، اما گاهی اوقات برای درمان ADHD در بزرگسالان نیز استفاده می‌شوند.

مشهورترین انواع داروهای ضد افسردگی، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین یا SSRIs نامیده می‌شوند. نمونه‌هایی از SSRI ها عبارتند از:

• فلوکستین (Fluoxetine)
• سیتالوپرام (Citalopram)
• سترالین (Sertraline)
• پراکسیتین (Paroxetine)
• اس‌سیتالوپرام (Escitalopram)

سایر انواع داروهای روانپزشکی ضد افسردگی، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIS) هستند. Snri ها شبیه SSRI ها بوده و شامل ونلافاکسین (venlafaxine) و داولکستین (duloxetine) هستند.

یکی دیگر از داروهای ضد افسردگی که معمولا استفاده می‌شود، بوپروپیون ( Bupropion) است. بوپروپیون نوع سوم از داروهای ضد افسردگی است که به طور متفاوتی از SSRI ها و SNRI ها کار می‌کند. بوپروپیون برای درمان اختلال عاطفی فصلی نیز استفاده می‌شود و به افراد کمک می‌کند تا سیگار را ترک کنند.

SSRIS، Snris و Bupropion متداول هستند، زیرا بسیاری از عوارض جانبی انواع قدیمی‌تر داروهای ضد افسردگی را ایجاد نمی‌کنند و به نظر می‌رسد به گروهی گسترده‌تر از اختلالات افسردگی و اضطراب کمک می‌کنند. داروهای ضد افسردگی قدیمی‌تر عبارتند از داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای، تتراسایکلیک‌ها (tetracyclics)و مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIS).

واکنش بدن افراد به داروهای ضد افسردگی چگونه است؟

بر اساس یک بررسی تحقیقاتی توسط آژانس تحقیقات و کیفیت بهداشت و درمان، تمام داروهای ضد افسردگی برای بهبود علائم افسردگی و جلوگیری از برگشت علائم در آینده تقریباً همانند یکدیگر کار می‌کنند. به دلایلی که هنوز به خوبی مشخص نشده است، بعضی از افراد به برخی از داروهای ضد افسردگی بهتر از دیگران پاسخ می‌دهند.

بنابراین مهم است بدانید که برخی از افراد با اولین دارویی که استفاده می‌کنند احساس بهبودی نخواهند یافت و ممکن است نیاز به آزمون و خطا برای یافتن داروی مناسب باشد. ممکن است برخی از افراد نیز متوجه شوند که یک دارو برای مدتی به بهبود آن‌ها کمک کرده است، اما علائم آن‌ها بازگشت داشته است . مهم است که به‌دقت، دستورالعمل پزشک خود را برای مصرف دارو در دوز مناسب و در یک دوره زمانی طولانی (اغلب ۴ تا ۶ هفته) ادامه دهید تا بتوانید اثرات مثبت آن‌ها را مشاهده کنید.

هنگامی که فردی شروع به مصرف داروهای ضد افسردگی می‌کند، بسیار مهم است که آن‌ها را بدون نظر پزشک متوقف نکند. گاهی اوقات افرادی که داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنند احساس بهبودی می‌کنند و خیلی زود مصرف داروها را متوقف می‌کنند و به احتمال زیاد افسردگی آن‌ها برمی‌گردد. هنگامی که زمان قطع دارو فرارسیده باشد، پزشک به شما کمک خواهد کرد تا به‌آرامی و با خیال راحت دوز مصرفی‌تان را کاهش دهید. این مهم است که به بدن‌تان زمان بدهید تا با تغییرات سازگار شود. افرادی که داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کنند به این داروها معتاد (یا “وابسته“) نمی‌شوند، اما ممکن است قطع ناگهانی آن‌ها باعث بروز علائمی مانند ترک مواد مخدر شود.

Photo by Anna Shvets from Pexels

عوارض جانبی احتمالی داروهای روانپزشکی ضد افسردگی چیست؟

برخی از داروهای ضد افسردگی ممکن است عوارض جانبی بیشتری نسبت به بقیه داشته باشند. ممکن است لازم باشد قبل از یافتن دارویی که علائم شما را بهبود می‌بخشد و عوارض جانبی کمتری برای شما ایجاد می‌کند، چند داروی ضد افسردگی مختلف را امتحان کنید.

شایع‌ترین عوارض جانبی این داروها که توسط FDA ارائه شده است عبارتند از:

• تهوع و استفراغ
• افزایش وزن
• اسهال
• خواب‌آلودگی
• مشکلات جنسی

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، بخصوص اگر این علایم علائم جدیدا ایجاد شده باشند، بدتر شده‌اند یا برای شما نگران‌کننده هستند، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید (منبع: سازمان غذا و داروی ایالات متحده):

• افکار خودکشی یا مرگ
• تلاش برای خودکشی
• افسردگی بی‌سابقه یا بدتر شدن آن
• اضطراب بی‌سابقه یا بدتر شدن آن
• احساس آشفتگی یا بیقراری بسیار زیاد
• وحشت‌زدگی
• مشکل در خواب (بی‌خوابی)
• تحریک‌پذیری بی‌سابقه یا بدتر شدن آن
• رفتار تهاجمی یا خشونت‌آمیز
• افزایش شدید فعالیت و صحبت کردن (شیدایی)
• سایر تغییرات غیرمعمول در رفتار یا خلق‌وخو

ترکیب داروهای ضد افسردگی جدید SSRI یا SNRI با یکی از داروهایی که برای درمان سردردهای میگرنی استفاده می‌شود و “تریپتان (triptan)” نام دارد، می‌تواند باعث یک بیماری کشنده به نام “سندرم سروتونین” شود. فرد مبتلا به سندرم سروتونین ممکن است آشفته باشد، دچار توهم شود (مواردی را ببیند یا بشنود که واقعی نیستند) ، درجه حرارت بالا یا تغییرات غیرعادی فشار خون داشته باشد. سندرم سروتونین معمولاً با داروهای ضدافسردگی قدیمی موسوم به MAOI مرتبط است، اما در صورت مصرف شدن داروهای خاص با سایر داروهای ضد افسردگی نیز ممکن است اتفاق بیفتد.

داروهای ضد افسردگی می‌توانند عوارض جانبی دیگری را نیز ایجاد کنند که در این لیست گنجانده نشده است.

داروهای روانپزشکی ضد اضطراب

داروهای ضد اضطراب به کاهش علائم اضطراب مانند حملات پانیک یا ترس و نگرانی شدید کمک می‌کنند. رایج‌ترین داروهای ضد اضطراب بنزودیازپین (benzodiazepines) نامیده می‌شوند. بنزودیازپین‌ها می‌توانند اختلال اضطراب فراگیر را درمان کنند. درمورد اختلال پانیک یا هراس اجتماعی (اختلال اضطراب اجتماعی)، بنزودیازپین‌ها معمولاً بعد از SSRI ها یا سایر داروهای ضد افسردگی درمان‌های خط دوم هستند.

بنزودیازپین‌هایی که برای درمان اختلالات اضطرابی استفاده می‌شوند عبارتند از:

• کلونازپام (Clonazepam)
• آلپرازولام (Alprazolam )
• لورازپام (Lorazepam)

بنزودیازپین‌های دارای نیمه عمر کوتاه (یا دارای اثرات کوتاه‌مدت)، مانند لورازپام و مسدود‌کننده‌های بتا برای درمان علائم کوتاه‌مدت اضطراب استفاده می‌شوند. مسدودکننده‌های بتا به مدیریت علائم جسمانی اضطراب مانند لرزش، ضربان قلب سریع و تعریق که افراد مبتلا به فوبیا (ترس قافل‌گیرکننده و غیرمعقول از یک شی یا موقعیت، مانند صحبت در جمع) در شرایط دشوار تجربه می‌کنند،کمک می‌کنند. مصرف این داروها در مدت کوتاهی می‌تواند به فرد در کنترل علائم جسمانی کمک کند و می‌تواند “در صورت نیاز” برای کاهش اضطراب حاد نیز استفاده شود.

بوسپیرون (Buspirone) –که ارتباطی با بنزودیازپین‌ها ندارد– گاهی اوقات برای درمان طولانی‌مدت اضطراب مزمن استفاده می‌شود. برخلاف بنزودیازپین‌ها، بوسپیرون باید به مدت چند هفته هر روز مصرف شود تا به اثر کامل خود برسد.

واکنش بدن افراد به داروهای ضد اضطراب چگونه است؟

داروهای ضد اضطراب مانند بنزودیازپین‌ها در تسکین اضطراب موثر هستند و سریع‌تر از داروهای ضد افسردگی (یا بوسپیرون) که اغلب برای اضطراب تجویز می‌شوند، تأثیر می‌گذارند. با این حال، اگر بنزودیازپین‌ها در مدت‌زمان طولانی مصرف شوند می‌توانند تحمل بدن نسبت به بنزودیازپین‌ها را افزایش داده و ممکن است در دفعات بعدی به دوزهای بالاتری نیاز داشته باشند. برای جلوگیری از این مشکلات، پزشکان معمولاً بنزودیازپین‌ها را برای دوره‌های کوتاهی تجویز می‌کنند، کاری که مخصوصاً برای افراد مسن، افرادی که مشکلات سوءمصرف مواد دارند و افرادی که به راحتی به دارو وابسته می‌شوند، مفید است. اگر افراد به طور ناگهانی مصرف بنزودیازپین‌ها را متوقف کنند، ممکن است علائمی مانند ترک مواد مخدر را تجربه کنند یا اضطراب آن‌ها دوباره عود کند. بنابراین، باید بنزودیازپین‌ها را تحت نظر پزشک و به‌آرامی قطع کنید.

عوارض جانبی احتمالی داروهای روانپزشکی ضد اضطراب چیست؟

مانند سایر داروها، داروهای ضد اضطراب نیز ممکن است دارای عوارض جانبی باشند. برخی از این عوارض جانبی و خطرات، جدی هستند. شایع‌ترین عوارض جانبی بنزودیازپین‌ها خواب‌آلودگی و سرگیجه است. سایر عوارض جانبی احتمالی عبارتند از:

• حالت تهوع
• تاری دید
• سردرد
• گیجی
• خستگی
• دیدن کابوس

در صورت شدید بودن یا از بین نرفتن علائم زیر، پزشک خود را مطلع کنید:

• خواب‌آلودگی
• سرگیجه
• عدم ثبات در وضعیت قرارگیری
• مشکلات مربوط به هماهنگی اعضای بدن
• مشکل در فکر کردن یا به خاطر سپردن
• افزایش بزاق
• درد عضلانی یا مفصلی
• تکرر ادرار
• تاری دید
• تغییرات در میل یا توانایی جنسی 

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• التهاب پوستی
• کهیر
• تورم چشم، صورت، لب، زبان یا گلو
• مشکل در تنفس یا بلع
• گرفتگی صدا
• تشنج
• زرد شدن پوست یا چشم‌ها
• افسردگی
• مشکل در صحبت کردن
• افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود

عوارض جانبی شایع مسدود‌کننده‌های بتا ( beta-blockers) عبارتند از:

• خستگی
• سردی دست‌ها
• سرگیجه یا سبکی سر
• ضعف

به طور کلی مسدودکننده‌های بتا برای افراد مبتلا به آسم یا دیابت توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند علائم مربوط به هر دو بیماری‌ را بدتر کنند.

عوارض جانبی احتمالی بوسپیرون شامل موارد زیر است:

• سرگیجه
• سردرد
• حالت تهوع
• عصبی بودن
• سبکی سر
• هیجان
• مشکل خواب

داروهای ضد اضطراب ممکن است عوارض جانبی دیگری نیز ایجاد کنند که در لیست بالا ذکر نشده است.

Photo by Polina Tankilevitch from Pexels

داروهای روانپزشکی محرک

داروهای محرک چه هستند؟ همان‌طور که از نام این داروها پیداست، داروهای محرک، هوشیاری، توجه و انرژی و همچنین فشار خون ، ضربان قلب و تنفس را افزایش می‌دهند (موسسه ملی سوءمصرف مواد آمریکا، ۲۰۱۴). داروهای محرک اغلب برای درمان کودکان، نوجوانان یا بزرگسالان مبتلا به ADHD (بیش‌فعالی) تجویز می‌شوند.

داروهای محرک مورد استفاده برای درمان ADHD عبارتند از:

• متیل فنیدات (Methylphenidate)
• آمفتامین (Amphetamine)
• دکستروآمفتامین (Dextroamphetamine)
• لیسدکس‌آمفتامین دی‌مسیلات ( Lisdexamfetamine Dimesylate)

توجه: در سال ۲۰۰۲ ، FDA داروی اتوکستین که غیرمحرک است را برای استفاده در درمان ADHD تأیید کرد. دو داروی ضد فشار خون غیرمحرک دیگر، به نام‌های کلونیدین (clonidine) و گوانفاسین (guanfacine) نیز برای درمان ADHD در کودکان و نوجوانان تأیید شده است. در افراد مبتلا به ADHD غالباً در ابتدا یکی از این داروهای غیرمحرک مورد آزمایش قرار می‌گیرد و اگر پاسخ مناسب یا کافی نباشد، داروهای محرک تجویز می‌شوند.

داروهای محرک برای درمان سایر بیماری‌ها از جمله نارکولپسی (narcolepsy) و گاهی نیز برای افسردگی تجویز هم می‌شوند (به‌ویژه در افراد مسن یا بیماران دارای بیماری‌های مزمن و در افرادی که به درمان‌های دیگر پاسخ مناسبی نداده‌اند).

واکنش بدن افراد به داروهای محرک چگونه است؟

داروهای محرک بر افراد دارای ADHD اثرات آرامش‌بخش و “متمرکزکننده” دارند. این داروها وقتی تحت نظر پزشک تجویز می‌شوند بی‌خطر هستند.

برخی از والدین نگرانند که داروهای محرک به اعتیاد یا وابستگی به مواد منجر شود، اما شواهی کمی وجود دارد که این داروها باعث این موارد شوند به شرطی که از آن‌ها طبق دستور تجویزشده استفاده شود. علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهد که نوجوانان مبتلا به ADHD که داروهای محرک مصرف می‌کردند، کمتر از کسانی که از داروهای محرک استفاده نمی‌کردند، به داروها اعتیاد پیدا کردند.

عوارض احتمالی داروهای روانپزشکی محرک چیست؟

داروهای محرک ممکن است دارای عوارض جانبی نیز باشند. اکثر عوارض جانبی این داروها جزئی هستند و با کاهش سطح دوز دارو از بین‌ می‌روند. شایع‌ترین عوارض جانبی این داروها عبارتند از:

• مشکل در به خواب رفتن یا خواب ماندن
• از دست دادن اشتها
• دل‌درد
• سردرد

عوارض جانبی این داروها که کمتر رایج هستند عبارتند از:

• تیک‌های حرکتی یا کلامی (حرکات یا صداهای ناگهانی و تکراری)
• تغییرات شخصیتی، مانند ظاهر “بی‌روح” یا بدون احساسات

در صورت بروز هر یک از این علائم، به‌ویژه اگر این علائم جدیداً خود را نشان داده یا بدتر شده‌اند یا شما را نگران می‌کنند، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

ممکن است داروهای محرک عوارض جانبی دیگری نیز ایجاد کنند که در لیست بالا گنجانده نشده است.

داروهای رواپزشکی ضد روان‌پریشی

داروهای ضد روان‌پریشی عمدتا برای مدیریت روان‌پریشی استفاده می شود. واژه روان‌پریشی برای توصیف شرایطی استفاده می‌شود که این شرایط بر ذهن تأثیر می‌گذارد و در آن‌ ارتباط با واقعیت از دست می‌رود و اغلب شامل هذیان (باورهای غلط و ثابت) یا توهم (شنیدن یا دیدن چیزهایی که در واقعیت وجود ندارند) است. این شرایط می‌تواند نشانه‌هایی از یک وضعیت جسمی مانند سوء مصرف مواد مخدر یا یک اختلال روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا افسردگی بسیار شدید (که با عنوان “افسردگی روان‌پریشی” نیز شناخته می‌شود) باشد.

داروهای ضد روان‌پریشی اغلب در ترکیب با سایر داروها برای درمان هذیان، زوال عقل و بیماری‌های روانی مانند موارد زیر استفاده می‌شوند:

• اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD)
• افسردگی حاد
• اختلالات اشتها
• اختلال استرس پس از تروما (PTSD)
• اختلال وسواسی جبری (OCD)
• اختلال اضطراب فراگیر

داروهای ضد روان‌پریشی این بیماری‌ها را درمان نمی‌کنند. بلکه برای تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی استفاده می‌شوند.

داروهای ضد روان‌پریشی قدیمی یا نسل اول داروهای ضد روان‌پریشی معمولی یا “نورولپتیک (neuroleptics) ” نیز نامیده می‌شوند. برخی از رایج‌ترین داروهای ضد روان‌پریشی عبارتند از:

• کلرپرومازین (Chlorpromazine)
• هالوپریدول (Haloperidol)
• پرفنازین (Perphenazine)
• فلوفنازین (Fluphenazine)

داروهای نسل جدید یا نسل دوم نیز داروهای ضد روان‌پریشی “غیرمعمول” نامیده می‌شوند. برخی از داروهای ضد روان‌پریشی رایج عبارتند از:

• ریسپریدون (Risperidone)
• اولانزاپین ( Olanzapine)
• کوئتیاپین (Quetiapine )
• زیپراسیدون (Ziprasidone )
• آریپیپرازول ( Aripiprazole)
• پالیپریدون (Paliperidone )
• لوراسیدون (Lurasidone)

بر اساس یک بررسی تحقیقی که در سال ۲۰۱۳ توسط آژانس تحقیقات و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی انجام گرفت، داروهای ضد روان‌پریشی معمولی و غیرمعمول هر دو برای درمان علائم اسکیزوفرنی و مرحله شیدایی اختلال دوقطبی مؤثر هستند.

تعدادی از داروهای ضد روان‌پریش غیرمعمول “طیف وسیع‌تری” نسبت به داروهای قدیمی‌تر دارند و برای درمان افسردگی دوقطبی یا افسردگی‌هایی که به داروهای ضدافسردگی پاسخ نداده اند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

برای جستجوی بیشتر پیرامون داروهای ضد روان‌پریشی و سایر داروهای مورد استفاده برای مدیریت روان‌پریشی و هشدارها و توصیه‌های مورد نیاز ، لطفاً به وب‌سایت سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مراجعه کنید.

واکنش بدن افراد به داروهای ضد روان‌پریشی چگونه است؟

علائم خاص این بیماری مانند احساس آشفتگی و توهم، معمولاً ظرف چند روز پس از شروع داروی ضد روان‌پریشی برطرف می‌شوند. علائم دیگر مانند هذیان طی چند هفته از بین می‌روند، اما ممکن است هنوز تا شش هفته اثرات کامل دارو مشاهده نشود. بدن هر بیمار پاسخ متفاوتی به این داروها می‌دهد، بنابراین ممکن است نیاز داشته باشید داروهای ضد روان‌پریشی مختلف را امتحان کنید تا دارویی که برای بدن شما بهتر کار می‌کند را پیدا کنید.

ممکن است در برخی از افراد بیماری عود کند، به این معنی که علائم آن‌ها عود کرده یا حتی بدتر شوند. معمولاً عود بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که افراد مصرف داروهای‌شان را متوقف می‌کنند، یا زمانی که فقط گاهی اوقات آن را مصرف می‌کنند. برخی از افراد مصرف دارو را به دلیل احساس بهبودی ایجادشده متوقف می‌کنند یا ممکن است احساس کنند دیگر نیازی به آن‌ها ندارند، اما بسیار مهم است که بدون مشورت با پزشک خود داروهای ضد روان‌پریشی را قطع نکنید. وقتی پزشک تصمیم گرفت دارو را قطع کند، روند قطع کردن آن باید تدریجی بوده و هرگز به طور ناگهانی متوقف نشود. در بسیاری از افراد برای اینکه دارو بتواند اثر ماندگار داشته باشد باید ماه‌ها یا سال‌ها به طور مداوم از داروهای ضد روان‌پریشی استفاده شود. درواقع درمان این بیماری برای هر فرد، یک درمان خاص است.

Photo by Monstera from Pexels

عوارض جانبی احتمالی داروهای روانپزشکی ضد روان‌پریشی چیست؟

داروهای ضد روان‌پریشی عوارض جانبی (یا عوارض نامطلوب) و خطرات زیادی دارند. FDA عوارض جانبی داروهای ضد‌روان پریشی را این‌گونه ذکر می‌کند:

• خواب‌آلودگی
• سرگیجه
• بی‌قراری
• افزایش وزن (این مشکل در برخی از داروهای ضد روان‌پریشیٍ غیرمعمول بیشتر است)
• خشکی دهان
• یبوست
• حالت تهوع
• استفراغ
• تاری دید
• فشار خون پایین
• حرکات غیر قابل کنترل مانند تیک و لرزش (این مشکل در برخی از داروهای ضد روان‌پریشی معمولی بیشتر است)
• تشنج
• کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند

فردی که از داروهای ضد روان‌پریشی غیرمعمول استفاده می‌کند، باید وزن، سطح گلوکز و چربی خون خود را به طور منظم توسط پزشک کنترل کند.

داروهای ضد روان‌پریشی معمولی نیز می‌توانند عوارض جانبی دیگری را در ارتباط با حرکات بدنی ایجاد کنند، مانند:

• سختی و عدم انعطاف‌پذیری
• اسپاسم عضلانی مداوم
• لرزش
• بی‌قراری

استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضد روان‌پریشی معمولی ممکن است منجر به عارضه‌ای به نام دیسکینزی تاخیری (TD مخفف tardive dyskinesia) شود. TD باعث ایجاد حرکت در عضلاتی خاص، معمولاً در عضلات اطراف دهان می‌شود که فرد نمی‌تواند آن را کنترل کند. TD می‌تواند از خفیف تا شدید، متغیر باشد و در برخی افراد این مشکل قابل درمان نیست. گاهی اوقات افراد مبتلا به TD پس از قطع مصرف داروهای ضد روان‌پریشیٍ معمولی تا حدی یا به طور کامل بهبود می‌یابند. افرادی که فکر می‌کنند ممکن است TD داشته باشند، باید قبل از قطع داروهای خود با پزشک‌شان مشورت کنند. هنگام مصرف داروهای ضد روان‌پریشیٍ غیر معمول به‌ندرت TD رخ می‌دهد.

داروهای ضد روان‌پریشی ممکن است عوارض جانبی دیگری نیز ایجاد کنند که در لیست بالا ذکر نشده است.

داروهای روانپزشکی تثبیت‌کننده خلق

داروهای تثبیت‌کننده خلق (Mood Stabilizer) در درجه اول برای درمان اختلال دوقطبی، نوسانات خلقی مرتبط با سایر اختلالات روانی و در برخی موارد، برای افزایش تأثیر سایر داروهای مورد استفاده در درمان افسردگی استفاده می‌شوند. لیتیوم ( Lithium)، که یک تثبیت‌کننده خلقی موثر است، برای درمان شیدایی و به عنوان درمان نگهدارنده اختلال دوقطبی تأیید شده است. تعدادی از مطالعات هم‌گروهی (cohort) در افرادی که طولانی‌مدت از لیتیوم استفاده کرده‌اند، مزایای ضد خودکشی برای آن عنوان کرده‌اند. تثبیت‌کننده‌های خلق‌وخو به صورت کاهش فعالیت‌های غیرطبیعی در مغز عمل کرده و گاهی اوقات برای درمان موارد زیر استفاده می‌شوند:

• افسردگی (معمولاً همراه با داروی ضد افسردگی)
• اختلال اسکیزوافکتیو (Schizoaffective disorder‎)
• اختلال کنترل تکانه (Impulse control disorder)
• برخی بیماری‌های روانی در کودکان

داروهای ضدتشنج نیز به عنوان تثبیت‌کننده خلق‌وخو استفاده می‌شوند. این داروها در ابتدا برای درمان تشنج ساخته شده بودند، اما مشخص شد که آن‌ها می‌توانند خلق‌و‌خوی ناپایدار را نیز کنترل کنند. یکی از داروهای ضدتشنج که معمولاً به عنوان تثبیت‌کننده خلق‌وخو استفاده می‌شود ، اسید والپروئیک ( valproic acid: که سدیم دیوالپروکس (divalproex sodium) نیز نامیده می‌شود) است. برای برخی از افراد، به‌ویژه کسانی که علائم شیدایی و افسردگی “مختلط” دارند، والپروئیک اسید بهتر از لیتوم عمل می‌کند. سایر داروهای ضد‌تشنج که به عنوان تثبیت‌کننده خلق استفاده می‌شوند عبارتند از:

• کاربامازپین (Carbamazepine)
• لاموتریژین (Lamotrigine)
• اکسکاربازپین (Oxcarbazepine)

عوارض جانبی احتمالی داروهای روانپزشکی تثبیت‌کننده‌های خلق چیست؟

تثبیت‌کننده‌های خلق می‌توانند چند عارضه جانبی ایجاد کنند که برخی از آن‌ها ممکن است بسیار جدی باشند به‌ویژه در سطوح بیش‌ازحد معیار های جریان خون. این عوارض جانبی عبارتند از:

• خارش، بثورات پوستی
• تشنگی زیاد
• تکرر ادرار
• لرزش دست‌ها
• تهوع و استفراغ
• لکنت زبان
• ضربان قلب سریع، آهسته، نامنظم یا تپش قلب
• بیهوشی‌های موقتی
• تغییرات در بینایی
• تشنج
• توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند)
• از دست دادن هماهنگی اعضای بدن
• تورم چشم، صورت، لب، زبان، گلو، دست، مچ پا یا ساق پا.

اگر فرد مبتلا به اختلال دوقطبی تحت درمان با لیتیوم قرار می‌گیرد، باید به طور منظم به پزشک مراجعه کند تا سطح لیتیوم خون او را بررسی کرده و از عملکرد طبیعی کلیه‌ها و تیروئید اطمینان حاصل کند.

لیتیوم از طریق کلیه از بدن دفع می‌شود، بنابراین ممکن است نیاز باشد دوز مصرفی این دارو در افراد مسن که عملکرد کلیه آن‌ها عادی نیست کاهش یابد. همچنین، از دست دادن آب بدن، مانند تعریق یا اسهال، می‌تواند باعث افزایش سطح لیتیوم شده و نیاز به کاهش موقت دوز روزانه داشته باشید. اگرچه در طول درمان با لیتیوم عملکرد کلیه به صورت دوره‌ای بررسی می‌شود، آسیب واقعی کلیه در افرادی که سطح لیتیوم خون آن‌ها در محدوده درمانی باقی مانده است، معمول نیست.

تثبیت‌کننده‌های خلقی ممکن است عوارض جانبی دیگری نیز ایجاد کند که در این لیست گنجانده نشده است.

برخی از عوارض جانبی احتمالی مرتبط با داروهای ضدتشنج (مانند والپروئیک اسید) عبارتند از:

• خواب‌آلودگی
• سرگیجه
• سردرد
• اسهال
• یبوست
• تغییر در اشتها
• تغییر وزن
• کمردرد
• آشفتگی
• نوسانات خلقی
• قدرت تفکر غیرعادی
• لرزش غیرقابل کنترل قسمتی از بدن
• از دست دادن هماهنگی اعضای بدن
• حرکات غیرقابل کنترل چشم
• تاری دید یا دوبینی
• زنگ خوردن گوش‌ها
• ریزش مو

این داروها همچنین ممکن است:

• باعث آسیب به کبد یا لوزالمعده شوند، بنابراین افرادی که از آن‌ها استفاده می‌کنند باید به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنند.
• باعث افزایش سطح تستوسترون (هورمون مردانه) در دختران نوجوان شده و منجر به بیماری‌ای به نام سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (بیماری‌ای که می‌تواند باروری را تحت تاثیر قرار داده و چرخه قاعدگی را نامنظم کند) شود.

داروهایی که برای بیماری‌های شایع بزرگسالان، مانند دیابت، فشار خون بالا، اضطراب و افسردگی تجویز می‌شوند ممکن است با داروهای ضدتشنج تداخل داشته باشند. در این موارد، پزشک می‌تواند گزینه‌های دارویی دیگری را ارائه دهد.

برای اطلاعات بیشتر درمورد خطرات و عوارض جانبی داروها، لطفاً به سایت سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مراجعه کنید.

Photo by Nataliya Vaitkevich from Pexels

گروه های ویژه در مصرف داروهای روانپزشکی: کودکان، افراد مسن، زنان باردار

همه افراد می‌توانند از داروهای روانپزشکی استفاده کنند، اما برخی از گروه‌ها نیازهای خاصی دارند، از جمله:

• کودکان و نوجوانان
• افراد مسن
• زنانی که باردار هستند یا ممکن است باردار شوند

کودکان و نوجوانان

بسیاری از داروهایی که برای درمان کودکان و نوجوانان مبتلا به بیماری‌های روانی استفاده می‌شوند بی‌خطر و موثر هستند. با این حال، برخی از داروها برای استفاده در کودکان یا نوجوانان، مورد مطالعه یا تأیید قرار نگرفته‌اند.

با این وجود، یک پزشک می‌تواند داروهای مورد تأیید FDA را به صورت تاییدنشده و خارج از دستور به یک فرد بدهد. این بدان معناست که پزشک دارو را برای کمک به بیمار تجویز می‌کند، هرچند که این دارو برای اختلال روانی خاصی که تحت درمان است یا برای بیماران در این سن معین مورد تأیید نیست. به یاد داشته باشید:

• نظارت کردن و مراقبت کردن از کودکان و نوجوانانی که از این داروها به صورت خارج از دستور استفاده می‌کنند بسیار مهم است.
• ممکن است کودکان واکنش‌ها و عوارض جانبی متفاوتی نسبت به بزرگسالان داشته باشند.
• برخی از داروها هستند که FDA درمورد عوارض جانبی بالقوه خطرناک آن‌ها برای بیماران نوجوان هشداد داده است.

علاوه بر داروها، درمان‌های دیگری نیز برای کودکان و نوجوانان باید در نظر گرفته شود، یا ابتدا آزمایش شود و در صورت لزوم بعداً دارو اضافه شود، یا همراه با داروها ارائه شود. روان‌درمانی‌، خانواده‌درمانی (family therapy)، دوره‌های آموزشی و تکنیک‌های مدیریت رفتار می‌تواند به همه افراد درگیر، در کنار آمدن با اختلالاتی که بر سلامت روانی کودک تأثیر می‌گذارد، کمک کند.

افراد مسن

افراد بالای ۶۵ سال هنگام مصرف داروها باید مراقب باشند، به‌ویژه هنگامی که داروهای مختلف دیگری نیز مصرف می‌کنند. افراد مسن بیشتر در معرض تداخلات دارویی، کم مصرف کردن دارو یا مصرف بیش‌ازحد آن هستند.

بدن افراد مسن حساسیت بیشتری نسبت به مصرف داروها دارد. حتی بدن افراد مسن سالم نیز نسبت به افراد جوان واکنش متفاوتی نسبت به داروها نشان می‌دهد، زیرا بدن آن‌ها داروها را به کندی پردازش و حذف می‌کند. بنابراین، ممکن است برای افراد مسن دوزهای پایین‌تر یا تعداد دفعات مکرر مورد نیاز باشد. قبل از شروع دارو، افراد مسن واعضای خانواده آن‌ها باید با پزشک درمورد اینکه آیا داروهایشان می‌تواند بر هوشیاری، حافظه یا هماهنگی اعضای بدن تأثیر بگذارد و چگونه می‌توان اطمینان داد که داروهای تجویز‌شده خطر افتادن و زمین خوردن را افزایش نمی‌دهند، مشورت کنند.

گاهی اوقات مشکلات حافظه‌ی افراد مسن نحوه مصرف داروهای آن‌ها را تحت تأثیر قرار می دهد. ممکن است یک فرد مسن اندازه‌ای که باید دارو را مصرف کند فراموش کند و دوز بیش‌از حد مصرف کرده یا به اندازه کافی مصرف نکند. یک راه خوب برای پیگیری مصرف درست دارو استفاده از جعبه قرص هفت روزه است که می‌توانید آن را از داروخانه‌ها خریداری کنید. افراد مسن و مراقبان آن‌ها در ابتدای هر هفته، جعبه را پر می‌کنند تا به‌راحتی بدانید که چه دارویی مصرف کنید.

زنانی که باردار هستند یا ممکن است باردار شوند

تحقیقات درمورد استفاده از داروهای روانپزشکی در دوران بارداری محدود است. بسته به اینکه چه دارویی مصرف شود و در چه مرحله‌ای از بارداری، دارو مصرف شود خطرات آن متفاوت است. تصمیم‌گیری درمورد درمان برای همه شرایط دوران بارداری باید بر اساس نیازها و شرایط هر فرد و بر اساس سنجش دقیق مزایا و خطرات احتمالی همه گزینه‌های موجود، از جمله روان‌درمانی، دارو یا ترکیبی از این دو باشد. در حالی که هیچ دارویی برای همه زنان در تمام مراحل بارداری کاملاً بی‌خطر تلقی نمی‌شود، تجویز این داروها برای افراد باردار باید در برابر این واقعیت باشد که اختلالات روانی جدی درمان‌نشده خود می‌تواند برای یک زن باردار و جنین در حال رشد او ایجاد خطر کند. داروها باید بر اساس تحقیقات علمی موجود انتخاب شوند و در کمترین دوز ممکن مصرف شوند. زنان باردار باید یک پزشک متخصص داشته باشند که در تمام دوران بارداری و پس از زایمان مراقب آن‌ها باشد.

اکثر زنان در دوران بارداری باید از مصرف برخی داروهای روان‌پزشکی خودداری کنند. مثلا:

ثابت شده است که داروهای تثبیت‌کننده‌ خلق باعث نقص مادرزادی می‌شوند. بنزودیازپین‌ها و لیتیوم باعث ایجاد “سندرم فلاپی نوزادی (floppy baby syndrome)” می‌شوند که در آن نوزاد خواب‌آلود و شل است و نمی‌تواند به خوبی نفس بکشد یا تغذیه کند. بنزودیازپین‌ها ممکن است باعث نقص هنگام تولد یا سایر مشکلات نوزادان شوند، به‌خصوص اگر در سه ماهه اول بارداری مصرف شوند.

بر اساس تحقیقات انجام‌شده، مصرف داروهای ضد روان‌پریشی در دوران بارداری می‌تواند منجر به نقایص مادرزادی شود، به‌ویژه اگر در سه ماهه اول بارداری و همراه با سایر داروها مصرف شوند، اما خطرات آن بسیار متفاوت است و بستگی به نوع داروی ضد روان‌پریشیٍ مصرف‌شده دارد. داروی ضد روان‌پریشی معمولی هالوپریدول (haloperidol) بیش از بقیه مورد مطالعه قرار گرفته است و مشخص شده است که باعث نقایص مادرزادی نمی‌شود. تحقیقات در مورد داروهای ضد روان‌پریشی غیرمعمولٍ جدید در حال انجام است.

داروهای ضد افسردگی، به ویژه SSRI ها، در دوران بارداری بی‌خطر تلقی می‌شوند. با این حال، داروهای ضد افسردگی از سد جفت عبور می کنند و ممکن است به جنین برسند. نقص‌های مادرزادی یا عوارض دیگر این داروها ممکن، اما بسیار نادر هستند. اثرات داروهای ضد افسردگی بر رشد کودکان در دست مطالعه است.

همچنین مطالعات نشان داده است که جنین‌هایی که در سه ماهه سوم در معرض SSRI ها قرار می‌گیرند ممکن است با علائمی مانند مشکلات تنفسی، عصبانیت، تحریک‌پذیری، مشکل در تغذیه یا هیپوگلیسمی (قند خون پایین) متولد شوند. اکثر مطالعات نشان داده‌اند که این علائم در نوزادان به طور کلی خفیف و کوتاه‌مدت هستند و هیچ مورد مرگی گزارش نشده است. خطرات ناشی از استفاده از داروهای ضد افسردگی باید با خطرات قطع دارو متعادل شود: اگر مادری بیش‌ازحد افسرده باشد که نتواند از خود و فرزندش مراقبت کند، هر دو ممکن است در معرض مشکلات جدی باشند.

در سال ۲۰۰۴ ، FDA درمورد استفاده از داروهای ضد افسردگی خاص در اواخر سه ماهه سوم بارداری هشدار داد. در این هشدار آمده بود که پزشکان ممکن است بتوانند در زنان باردار در سه ماهه سوم به تدریج داروهای ضد افسردگی‌شان را حذف کنند تا نوزاد تحت تأثیر قرار نگیرد. پس از زایمان، زنان باید با پزشک خود مشورت کنند تا تصمیم بگیرند که آیا در دوره‌ای که بیشتر در معرض افسردگی پس از زایمان هستند، دوز کامل را مجدداً استفاده کنند یا خیر.

پس از تولد نوزاد، زنان و پزشکان آن‌ها باید مراقب افسردگی پس از زایمان باشند، به‌ویژه اگر مادری در دوران بارداری مصرف داروهای خود را متوقف می‌کند. علاوه بر این، زنانی که هنگام مصرف داروهای روانپزشکی شیردهی دارند باید بدانند که مقدار کمی از دارو به شیر مادر منتقل می‌شود. با این حال، بسته به نوع دارو و زمان مصرف، ممکن است دارو بر نوزاد تأثیر بگذارد یا نگذارد. زنانی که از داروهای روانپزشکی استفاده می‌کنند و قصد شیردهی دارند باید با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای احتمالی آن صحبت کنند.

ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز

منبع : سایت موسسه ملی سلامت روان آمریکا

National Institute of Mental Health (2013). Mental Health Medication , Last Revised: October 2016 from https://www.nimh.nih.gov/health/topics/mental-health-medications