درمان لک صورت فرآیند پیچیدهای است که به صبر و صرف هزینه نسبتاً زیاد نیاز دارد. همین ابتدا از شما میخواهیم به شایعات توجه نکنید! عباراتی مانند “درمان قطعی لک صورت”، “درمان سریع لک صورت”، “درمان خانگی لک صورت” و عباراتی از این دست تنها شما را از راه درست و علمی دور کرده و باعث ناامیدیتان میشوند.
اگر سالهاست که با مشکل لکههای صورت مواجه هستید بدانید که به احتمال زیاد طبیعت پوست شما این چنین است و هیچ راه قطعی که پس از آن هیچ لکی در پوست شما دیده نشود وجود ندارد جز اینکه یاد بگیرید چطور صبورانه یک پروتکل ضد لک را برای پوستتان پیدا کنید.
ما در این مقاله همراه شما هستیم تا نتیجه مقالات و تحقیقات علمی که تاکنون برای درمان انواع لک صورت گرفته است را خدمتتان ارائه کنیم. با مطالعه این مقاله شما میتوانید یک روتین ضد لک برای خودتان طراحی کنید تا هم به کمرنگ کردن و درمان لکههای قدیمی کمک کنید و هم احتمال ایجاد لکههای جدید را کاهش دهید.
لکههای پوستی انواع مختلفی دارند: لکههای هورمونی که به ملاسما هم معروف هستند، لکههای ناشی از خورشید و لکههای پوستی ناشی از التهاب یا PIH ( مخفف Postinflammatory hyperpigmentation) مانند لکههای ناشی از جای جوش،لکههایی که پس از اعمال کلینیکی – مانند انواع لیزرها و لایهبرداریهایی که در کلینیکها انجام میشوند– ایجاد میشوند. ما در این مقاله درباره همه انواع لک صحبت خواهیم کرد.
فهرست مطالب
- فرآیند ایجاد لکه های صورت
- مواد ضد لک برای درمان انواع لکه های صورت
- درمانهای خوراکی ضد لک
- درمان لکه های صورت با سایر عوامل گیاهی
- درمان لکه های صورت با روشهای کلینیکی شامل:
لایهبرداری شیمیایی (Chemical peel)
لیزردرمانی و نوردرمانی
- محافظت از آفتاب
- جلوگیری از ایجاد لکههای بعد از التهاب
- معرفی محصولات ضد لک برای درمان لکه های صورت
- خلاصه و نتیجهگیری
در این مقاله به صورت علمی و مبسوط به موضوع پیشگیری و درمان انواع لکه های صورت پرداخته شده است. اگر کمبود وقت دارید یا میخواهید ابتدا کلیت مطالب را بدانید به قسمت خلاصه و نتیجهگیری مراجعه کنید و ممنون میشویم در انتها نیز دیدگاهها و تجربیات ارزشمندتان را در قسمت نظرات با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
مکانیزم عملکرد مواد ضد لک
انواع لکه های صورت تأثیر روانی زیادی روی افراد دارد. با این وجود در مجامع علمی هنوز درک محدودی از این بیماری پوستی و روشهای درمانی آن وجود دارد و تحقیقات زیادی در این حوزه صورت نگرفته است. اما تحقیقات انجامشده نشان میدهد ترکیبی از روشهای مختلف مؤثر است و نه فقط یک روش خاص.
ملانینسازی در پوست یک فرآیند پیچیده است. تیروزیناز (Tyrosinase) اصلیترین آنزیم تنظیمکننده و محدودکننده سرعت فرآیند ملانینسازی است که به عنصر مس بهعنوان همعامل (به انگلیسی: cofactor ، برای اینکه آنزیمها بتوانند نقش کاتالیزوری خود را انجام دهند به همعامل نیاز دارند.) احتیاج دارد.
درمانهای ضد لک از طریق عوامل مختلفی از این فرآیند مداخله کرده و در نهایت رنگدانههای پوست را کاهش میدهند.
مکانیسم عملکرد این عوامل شامل موارد زیر است:
۱. مهار تولید آنزیم تیروزیناز که آنزیم رنگدانهساز ملانین (رنگدانههای پوست) است.
۲. کاهش انتقال ملانوزوم ( melanosome )؛ رنگدانهها در سلولهایی به نام ملانوسیت ساخته میشوند و سپس در قالب ملانوزومها به لایههای سطحی پوست منتقل میشوند.
۳. افزایش نرخ گردش سلولهای کراستینوسیت (keratinocyte؛ سلولهای سازنده بیرونیترین لایه پوست یعنی لایه اپیدرم)
۴. اثرات ضدالتهابی
۵. اثرات آنتیاکسیدانی
درواقع هر مادهای که چنین تاثیراتی را در پوست داشته باشد در مقدار رنگدانههای پوست مؤثر است.
مواد ضد لک برای درمان انواع لکه های صورت
موادی که خاصیت ضد لک دارند به دو گروه ضد لکهای بر پایه هیدروکینون و ضد لکهای غیرهیدروکینونی تقسیم میشوند. در ادامه ابتدا مواد بر پایه هیدروکینون مورد بررسی قرار میگیرند و سپس به مواد ضد لک غیرهیدروکینونی میپردازیم.
هیدروکینون (hydroquinone)
نحقیقات نشان میدهد ترکیبی از هیدروکینون، رتینوئیک اسید و کورتیکواستروئیدها موثرترین روش برای درمان لکههای پس از التهاب و لکههای ملاسما هستند. مکانیسم عملکرد این ماده بر اساس مهار تولید آنزیم تیروزیناز است. همچنین میتواند ملانوزومها را تخریب کرده و ملانوسیتها را از بین ببرد.
این ماده بسیار ناپایدار است، یعنی در مجاورت هوا و نور به سرعت اکسید شده و تغییر رنگ میدهد ( قهوهای می شود). در دنیای فرمولسازی محصولات پوستی، وقتی مادهای ناپایدار است نحوه فرمولاسیون آن بسیار مهم است. بنابراین وجود عبارت hydroquinone در لیست ترکیبات تشکیلدهنده محصولات ضد لک کافی نیست و برای تشخیص فرمولاسیون مؤثر باید تحقیقات بیشتری صورت دهید.
وقتی هیدروکینون اکسید میشود و تغییر رنگ میدهد دیگر مؤثر نخواهد بود و باید دور انداخته شود.
هیدروکینون در غلظتهای ۲ تا ۴ درصد استفاده میشود. استفاده از ترکیبی از مواد، هم اثربخشی هیدروکینون را افزایش میدهد و هم باعث کاهش اثرات جانبی آن میشود. یک فرمول قدیمی مربوط به سال ۱۹۷۵ که به فرمول کلیگمن معروف است پیشنهاد میکند از ترکیب ۵٪ هیدروکینون ، ۰.۱٪ ترتینوئین ، و ۰.۱ درصد دگزامتازون استفاده شود ( که البته میدانیم دگزامتازون اثرات جانبی خودش را دارد.). در عوض میتوان دگزامتازون را حذف کرد و از ترکیب ۴٪ هیدروکینون با ۰.۱۵٪ رتینول استفاده نمود با این تفاوت که از سیستم فرمولاسیون خاصی استفاده میشود که در آن عوامل فعال (active agents) – که در محصولات ضد لک درواقع همان موادی است که روی فرآیند رنگدانهسازی پوست تأثیر میگذارند– در میکرواسفنجهایی محبوس میشوند. مزیت این روش این است که پوست به مدت طولانیتری در معرض مواد فعال است و به دلیل آزاد شدن تدریجی مواد فعال، عوارض جانبی و تحریک پوست کاهش می یابد.
عوارض جانبی هیدروکینون شامل تحریک پوست، درماتیت تماسی و ایجاد اختلالاتی است که باعث کاهش رنگدانههای پوست میشوند (مانند لک و پیس).
سرطانزایی هیدروکینون در حیوانات گزارش شده است اما توافق علمی روی سرطانزایی هیدروکینون در انسانها وجود ندارد. به دلیل همین عوارض جانبی و مناقشات، هیدروکینون از بازارهای محصولات اروپایی و ژاپنی حذف شده است. در آمریکا غلظت ارائهشده برای این ماده ۲ درصد است و غلظت ۴ درصد فقط با نسخه پزشک قابلدسترس است.
مکونیول (Mequinol)
مکونیول یکی از مشتقات هیدروکینون است که در آمریکا و اروپا مورد تأیید است. مکانیزم اثر این ماده ضد لک بر اساس مهار آنزیم تیروناز است. تحقیقات زیادی اثرگذاری ترکیب مکونیول ۲ درصد و ترتینوئین ۰.۰۱ درصد را به عنوان جایگزین ایمن برای هیدروکینون و با کمترین عوارض معرفی کردهاند.
مواد ضد لک بدون هیدروکینون
این درمانها عوارض جانبی درمانهای هیدروکینونی را ندارند و میتوانند به صورت مستقل یا ترکیبی مورد استفاده قرار گیرند. این درمانها شامل روشهای موضعی مانند:
رتینوئیدها، آزلائیک اسید، کوجیک اسید، سویا،آربوتین، عصاره شیرینبیان، اسکوربیک اسید، نیاسینامید، N-استیلگلوکزامین
و روشهای خوراکی مانند:
ترانگزامیک اسید و عصاره گیاه Polypodium leucotomos
گیاهان دارویی، درمانهای کلینیکی و محافظت از نور است. در انتهای مقاله نیز به روشهای جلوگیری از لک میپردازیم.
رتینوئیدها ( Retinoids)
از بین مکانیزهای ضد لک که اشاره کردیم، رتینوئیدها میتوانند سه مکانیزم را به صورت همزمان داشته باشند:
۱. مهار تولید آنزیم رنگدانهساز ملانین (رنگدانههای پوست)
۲. کاهش انتقال ملانوزوم
۳. افزایش نرخ گردش سلولی در سلولهای کراستینوسیت
رتینوئیدهای موضعی در سه فرم وجود دارند:
۱. ترتینوئین ( tretinoin)
۲. آداپالن ( adapalene )
۳. تازاروتن ( tazarotene)
رتینوئیدها به این دلیل که از سه مکانیزم همزمان برای کاهش رنگدانههای پوست استفاده میکنند، میتوانند به صورت تنها یا در ترکیب با سایر روشها مورد استفاده قرار گیرند.
استفاده از ترتینوئین ۰.۱ درصد روزی یکبار به مدت ۴۰ هفته حدود ۴۰ درصد بهبودی در رنگ پوست نشان داده است. اولین آثار بهبودی پس از ۴ هفته قابل مشاهده بوده است. عوارض جانبی نیز شامل اریتما (قرمزی)، تحریک پوست و درماتیت ( خشکی و خارش و …) است.
آداپالن معمولاً برای درمان آکنه ولگاریس مورد استفاده قرار میگیرد و باعث تحریک پوستی کمتری نسبت به ترتینوئین میشود. بهبود آکنه ولگاریس و لکههای پس از آن بعد از چهار هفته استفاده از آداپالن ۰.۱ درصد مشهود بوده است.
استفاده از کرم تازاروتن ۰.۱ درصد پس از ۱۸ هفته باعث بهبودی در لکهها میشود با ایجاد عوارض جانبی خفیف مانند مقداری اریتما (قرمزی)، سوزش و لایهبرداری کم.
آزلائیک اسید ( Azelaic acid)
مکانیزم اثر آزلائیک اسید بر اساس مهار آنزیم تیروناز به صورت مستقیم و غیرمستقیم است. ژل آزلائیک اسید ۱۵ درصد از برندهای Finacea و Skinoren برای درمان رزاسه توسط سازمان غذا و دارو آمریکا مورد تأیید است. همچنین آزلائیک اسید ۱۵ درصد برای درمان آکنه و آزلائیک اسید ۲۰ درصد برای درمان انواع لک شامل ملاسما، لکههای پس از جوش، لکههای ناشی از داروهای پوستی و … مؤثر است. عوارض جانبی آزلائیک اسید شامل سوزش و خارش خفیف است.
کوجیک اسید ( Kojic acid)
این ماده با کلات کردن ( ویکی پدیا: کلاته سازی، ترکیب یک یون فلزی و یک مولکول یا یون میباشد. ) مس، باعث مهار آنزیم تیروناز میشود و در غلظتهای ۱ تا ۴ درصد وجود دارد. تحقیقات نشان داده است که ترکیبی از کوجیک اسید، عصاره آمله (emblica extract) و گلیکولیک اسید تأثیری معادل هیدروکینون ۴ درصد دارد.
سویا ( Soy)
سویا یکی از حبوبات بومی آسیای شرقی است. مکانیزم اثر این ماده بر روی کاهش انتقال ملانوزومها است. تحقیقات نشان داده است استفاده از یک مرطوبکننده بر پایه سویا دوبار در روز به مدت ۱۲ هفته میتواند در کاهش رنگدانهها، بهبود خطوط ریز پوست، تن و ظاهر کلی پوست مؤثر باشد.
آربوتین ( Arbutin) یا دئوکسیاربوتین ( deoxyarbutin)
آربوتین از گیاه توتفرنگی استخراج میشود. این ماده بر اساس مهار آنزیم تیروزیناز و مهار بالغ شدن ملانوزومها عمل میکند. دئوکسیاربوتین نوع مصنوعی آربوتین است که دارای قدرت بیشتری در مهار آنزیم تیروزیناز است. آربوتین و دئوکسیآربوتین هر دو در آمریکا و ژاپن بدون نسخه در دسترس هستند.
عصاره شیرینبیان (Licorice)
عصاره شیرینبیان از ریشه گیاه شیرینبیان استخراج میشود. این گیاه بومی آسیا و جنوب اروپا است. مواد فعال آن شامل لیکویریتین ( liquiritin ) و ایزولیکویریتین ( isoliquiritin) است که بر اساس مهار آنزیم تیروناز و پراکنده کردن رنگدانههای پوست عمل میکنند. یک مطالعه بر روی ۲۰ نفرمبتلا به لکههای ملاسما نشان داد استفاده از کرم لیکویریتین ۲۰ درصد دو بار در روز باعث بهبود عالی در ۷۰ درصد بیماران شد.
اسکوربیک اسید (Ascorbic Acid)
اسکوربیک اسید یا همان ویتامین سی یک ماده مغذی با خواص آنتیاکسیدانی عالی است. این ماده در پوست با عنصر مس واکنش میدهد و باعث کاهش ملانینسازی میشود. اسکوربیک اسید بسیار ناپایدار است و در معرض هوا و نور سریع اکسید میشود و خواص خود را از دست میدهد.
مکانیزم اثر اسکوربیک اسید بر اساس مهار آنزیم تیروزیناز و خاصیت آنتیاکسیدانی آن است.
این ماده دارای خاصیت روشنکنندگی ملایم است و به شدت ایمن است و اگر درست انتخاب شود هیچ عوارض جانبی ندارد. اسکوربیک اسید در غلظتهای ۵ تا ۲۰ درصد قابل استفاده است. درصد بالاتر از ۲۰ باعث تحریکات پوستی میشود، در حالی که اثر بیشتری ندارد.
نیاسینامید (Niacinamide)
این ماده از ویتامین B3 (نیاسین) بدست آورده میشود. مکانیزم روشنکنندگی آن بر اساس مهار انتقال ملانوزومها به سلولهای کراستینوسیت است. در تحقیقات اثر نیاسینامید ۲ و ۴ درصد برای روشنکنندگی لکهها اثبات شده است. ترکیب نیاسینامید ۲ درصد با ترانگزامیک اسید ( tranexamic acid) ۲ درصد در مرطوبکنندهها پس از ۸ هفته دارای اثر روشنکنندگی خوبی بوده است.
N-استیلگلوکزامین ( N-acetyl glucosamine)
N-استیلگلوکزامین یا به اختصار NAG ترکیبی است که از طریق آزمایشگاهی تولید شده است و بر اساس مهار آنزیم تیروناز عمل میکند. این ماده معمولاً با غلظت ۲ درصد هم به صورت تکی و هم در ترکیب با نیاسینامید مورد استفاده قرار میگیرد.
درمانهای خوراکی ضد لک
اگرچه شواهد علمی موجود که اثربخشی درمانهای خوراکی برای درمان و بهبود لک را تأیید میکنند محدود هستند اما اثربخشی آنها به کل رد نشده است. درمانهای خوراکی درمان لک شامل دو مورد ترانگزامیک اسید ( Tranexamic acid) و عصاره گیاه Polypodium leucotomos (ویکیپدیا: یک سرخس اپی فیتیک بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری قاره آمریکا است ) است.
ترانگزامیک اسید (Tranexamic acid )
ترانگزامیک اسید برای کاهش خونریزیهای غیرطبیعی بدن استفاده میشود. این ماده همچنین برای درمان ملاسما اثرگذاری خوبی با ایمنی زیاد نشان داده است. یک مطالعه نشان داد که با مصرف خوراکی ترانگزامیک اسید ۷۵۰ میلیگرم در روز به همراه ترانگزامیک اسید موضعی به مدت هشت هفته در لکهای ملاسما بهبودی حاصل شد. برخلاف اثربخشی ترانگزامیک اسید خوراکی، مطالعه دیگری نشان داد که استفاده از ترانگزامیک اسید موضعی ۵ درصد دو بار در روز به مدت ۱۲ هفته هیچ بهبودی ایجاد نکرد.
عصاره گیاه Polypodium leucotomos
این گیاه که یک سرخس بومی آمریکای مرکزی و جنوبی است، دارای خواص آنتیاکسیدانی و تنظیمکننده سیستم ایمنی بدن است. به دلیل خاصیت آنتیاکسیدانی دارای ویژگی محافظتکنندگی در مقابل اثرات مضر اشعههای َٰ خورشید نیز هست. عصاره این گیاه در کاهش لکههای پس از التهاب مؤثر است و میتواند به عنوان ماده مکمل به ضد آفتاب به عنوان درمان تکمیلی نیز اضافه شود.
درمان لکه های صورت با سایر عوامل گیاهی
عوامل گیاهی ضد لک دیگری نیز وجود دارند که در روشن کردن لکههای ملاسما و لکههای ناشی از آفتاب مؤثر هستند. این گیاهان شامل روکینول ( rucinol)، آمله (emblica)، عصاره پوست کاج دریایی فرانسوی (pycnogenol)، توت سفید ( Mulberry)، میوه قهوه (coffeeberry)، سیلیمارین (silymarin: این ماده از گیاه خارمریم بدست میآید)، عصاره هسته انگور ( grape seed)، ارکیده ( orchids) و عصاره مینای چمنی (belides) است. عصاره پوست کاج دریایی فرانسوی (pycnogenol) دارای خاصیت آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی است. التهاب پایه ثابت همه انواع لک است. تحقیقات اثبات کردهاند که مصرف این ماده به صورت خوراکی در بهبودی لکهای ملاسما اثربخش است.
عصاره هسته انگور نیز یک آنتیاکسیدان قوی است و اثربخشی آن به صورت خوراکی مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. یک مطالعه نشان داده است مصرف ۷۵ میلیگرم عصاره هسته انگور سه بار در روز به مدت شش ماه در کاهش لکهای ملاسما تأثیر داشته است.
درمان لکه های صورت با روشهای کلینیکی
درمانهای کلینیکی به عنوان اقدامات تکمیلی در کنار درمانهای موضعی قرار میگیرند. این اقدامها شامل لایهبرداری شیمیایی، درمابریژن، لیز و نوردرمانی هستند. این اقدامها با احتیاط زیاد باید استفاده شوند، زیرا ممکن است خودشان هم باعث ایجاد لک شوند، خصوصا در افرادی با پوستهای تیره.
لایهبرداری شیمیایی (Chemical peel)
لایهبرداری شیمیایی علاوه بر اینکه جذب مواد ضد لک را تسهیل میکند، باعث افزایش گردش سلولی ( از بین رفتن سلولهای مرده و تولید سلولهای جدید) شده و رنگدانههای پوست (ٰٰ melanin) را نیز کاهش میدهد.
عوامل لایهبرداری سطحی شامل گلایکولیک اسید (glycolic acid)، سالیسیلیک اسید ( salicylic acid)، تری کلرواسِتیک اسید ( trichloroacetic acid) یا به اختصار TCA و ترتینوئین است.
لایهبرداری سطحی روی لایه شاخی پوست یا stratum corneum تأثیر میگذارد . درحالیکه لایهبرداری متوسط و عمیق به ترتیب روی لایههای عمیقتری مانند ٰ papillary dermis و reticular dermis اثرگذار هستند. لایهبرداری عمیق و متوسط باعث ایجاد التهاب و لکههای پس از التهاب میشود درحالیکه لایهبرداری سطحی درمان لکههای پس از التهاب هستند. لایهبرداری کلینیکی با درصدهای بالا انجام میشود ( حدود ۵۰ الی ۶۰ درصد برای گلایکولیک اسید، ۲۰ تا ۳۰ درصد برای سالیسیلیک اسید و ۱۵ تا ۲۰ درصد برای تری کلرواسٍتیک اسید) بنابراین هیچگاه خودتان اقدام به لایهبرداری شیمیایی نکنید.
لیزردرمانی و نوردرمانی
لیزرهای مختلفی برای درمان لک مورد بررسی قرار گرفتهاند و نتایج متفاوتی نیز داشتهاند.
یکی از انواع لیزرهای لیزر کیوسوئیچد ( Q-switched ) است که انواع مختلفی دارد:
۱. QS-rubby
۲. QS-alexandrite
۳. QS neodymium-doped yttrium aluminium garnet معروف به کیوسوئیچ Nd:YAG
نوردرمانی پالسی شدید ( intense pulsed light) و لیزر فرکشنال فوتوترمولیز ( fractional photothermolysis) نیز انواع دیگری از لیزردرمانی و نوردرمانی هستند.
دو نوع لیزر کیوسوئیچدQS-rubby و QS-alexandrite میتوانند لکهها را بدتر کنند و برای پوستهای تیرهتر اصلاً توصیه نمی شوند. لیزر کیوسوئیچ Nd:YAG به طول ۱۰۶۴ نانومتر تأثیر مثبتی در بیماران مبتلا به ملاسما داشته است.
محافظت از آفتاب
محافظت از آفتاب یک اصل جداییناپذیر در روتینهای مراقبت از پوست است. اما این اصل برای کسانی که مستعد انواع لک هستند از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است.
توجه کنید که علاوه بر اشعههای ماورابنفش، نور مرئی نیز میتواند باعث آسیب به پوست و ایجاد لک شود. اصولاً توصیه میشود از پوشش نواحی لک توسط ضد آفتابهای طیف وسیع ( Broad-spectrum) اطمینان حاصل کنید. درواقع باید از ضدآفتابی استفاده کنید که هم همهی گسترهی اشعه ماورابنفش و هم طول موجهای مرئی را خنثی کند.
اثرات آفتاب روی رنگدانهسازی پوست اثبات شده است، خصوصا در پوستهای تیرهتر. بنابراین وقتی در حال درمان انواع لک صورت هستید استفاده از ضدآفتاب اهمیت بیشتری خواهد داشت.
استفاده از ضدآفتاب فقط یکی از گامهای مراقبت در برابر آفتاب است. درواقع لازم است نحوه پوشش شما نیز به گونهای باشد که از پوست صورت و بدن شما محافظت کند. برای این کار از عینکهای UV، دستکش، کلاه و حتی پوشش UV برای پنجرهها و صفحه موبایلتان نیز استفاده کنید.
علاوهبر اشعه َٰUV ، نور مرئی ( طول موجهای ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر) نیز باعث ایجاد لک میشود. این طول موج حتی از اشعههای UVA نیز در رنگدانهسازی قویتر هستند و لکهای پررنگتر و مقاومتری ایجاد میکنند.
برای مطالعه دقیقتر درباره انواع فیلترهای ضد آفتاب در برابر اشعههای UVA و UVB به مقالات زیر مراجعه کنید:
ضد آفتاب خوب را بر اساس چه نکاتی انتخاب کنیم؟
ضد آفتابهای فیزیکی و شیمیایی هر کدام از چه فیلترهای UV استفاده میکنند؟
برای ایجاد حفاظت در برابر نور مرئی باید به دو نکته توجه کنید:
۱. ضد آفتابهای مینرال که دارای فیلترهای زینک اکساید و تیتانیوم دیاکساید در سایز غیرنانو هستند در مقابل طول موجهای مرئی نیز حفاظت ایجاد میکنند.
۲. در غیر این صورت اطمینان حاصل کنید که اکسید آهن ( Iron oxide) در بین ترکیبات تشکیلدهنده ضدآفتاب شما موجود باشد. اکسید آهن به عنوان رنگدانه به ضد آفتابها و برخی از مواد آرایشی اضافه میشوند. بنابراین بهتر است به دنبال ضد آفتابهای رنگی بگردید.
جلوگیری از ایجاد لکههای بعد از التهاب
لکههای پس از التهاب بعد از بهبود آکنه یا بعد از برخی از اعمال مراقبت از پوست که در کلینیکها انجام میشود یا بعد از لایهبردارهای نامناسب پوست و … ایجاد میشوند. روشها و نکاتی وجود دارند که با توجه به آنها میتوان از ایجاد این لکهها جلوگیری کرد یا از شدت آنها کاست.
در لکههای پس از التهاب ناشی از آکنه استفاده از رتینوئیدها بهترین گزینه است. زیرا هم دارای خاصیت ضدالتهابی است و هم روشنکننده پوست است. همچنین میتوان همراه انواع درمانهایی که برای آکنه وجود دارد از مواد روشنکننده که اشاره کردیم نیز استفاده کرد.
برای جلوگیری از لکههای پس از التهاب ناشی از روشهای کلینیکی ( انواع لیزرها و …) باید قبل، حین و بعد از این روشها اقداماتی انجام داد تا احتمال بروز این لکهها را کاهش داد. تحقیقات نشان داده است استفاده از روشهای جلوگیری از آسیبهای ناشی از خورشید ( که در قسمت قبل اشاره کردیم) حداقل دو هفته قبل از اعمال کلینیکی باید آغاز شود. استفاده از روشهای درمانی لک ( انواع مواد ضدلک و لایهبردارهایی که اشاره کردیم) قبل از اعمال کلینیکی تأثیری در بروز لکههای پس از التهاب ندارند اما بیمار را با این روشها آشنا و برای بعد از ایجاد لکهها آماده میکند.
اصولاً در انجام لیزرهای سایشی ( Ablative) نسبت به لیزرهای غیرسایشی ( nonablative) احتمال بیشتری برای ایجاد لکههای پس از التهاب وجود دارد. در لیزرهای سایشی مانند لیزر اربیوم ( erbium یا به اختصار ER: YAG ) و لیزر CO2 ، لایه سطحی پوست تخریب میشود اما در لیزرهای غیرسایشی به سلولهای لایه سطحی پوست هیچ آسیبی نمیرسد و با فرستادن طول موجهایی در لایههای عمقی پوست حرارت ایجاد میشود.
بعد از انجام لیزرهای کلینیکی استفاده کوتاهمدت از کورتیکواستروئیدها دو بار در روز و به مدت دو روز تأثیر زیادی در کاهش لکههای پس از التهاب دارد. همچنین استفاده از ضدآفتاب و آنتیاکسیدانها نیز در جلوگیری از این لکهها میتواند مؤثر باشد. اما همچنان لکههای پس از التهاب به عنوان یکی از عوارض جانبی لیزرها باقیمانده است و هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه است. بنابراین از معتبر بودن کلینیک و متبحر بودن پزشکی که برای انجام انواع لیزرها انتخاب میکنید اطمینان حاصل کنید.
معرفی محصولات ضد لک برای درمان لک صورت
در این قسمت هم مروری خواهیم کرد بر مکانیزم اثر مواد ضد لک مختلف و هم محصولات حاوی این مواد ضد لک را معرفی خواهیم کرد.
محصولات حاوی هیدروکینون ( Hydroquinone): این ماده بر اساس مهار آنزیم تیروزیناز عمل میکند.
- کرم هیدروکینون ۴ درصد الدوکین ( Eldoquin)
- کرم هیدروکینون ۴ درصد لاسترا ( Lustra)
- کرم روشنکننده اباجی ( Obagi Skin Lightening Complex) : این محصول توسط FDA تأیید نشده است.
محصولات حاوی مکونیول ( Mequinol): این ماده بر اساس مهار آنزیم تیروزیناز عمل میکند.
- کرم حاوی مکونیول ۲ درصد و ترتینوئین ۰.۰۱ درصد از برند Solage
محصولات حاوی رتینوئیک اسید ( Retinoic acid): رتینوئیک اسیدها بر اساس سه مکانیزم همزمان مهار آنزیم تیروزیناز، مهار انتقال ملانوزومها و افزایش گردش سلولی پوست عمل میکنند.
- کرم ترتینوئین ۰.۰۵ درصد برند Retin-A
- کرم ترتینوئین ۰.۰۲۵ درصد برند Avita
- کرم ترتینوئین ۰.۰۱ و ۰.۰۵ درصد از برند Renova
- کرم حاوی آداپالن از برند Differin
- کرم حاوی تازاروتن ۰.۱ از برند Avage
- فوم و لوسیون حاوی تازاروتن ۰.۱ درصد از برند Fabior
- ژل حاوی تازاروتن ۰.۱ درصد از برند Tazorac
محصورلات حاوی آزلائیک اسید ( Azelaic acid): این ماده بر اساس مهار آنزیم تیروزیناز عمل میکند.
- کرم آزلائیک اسید ۲۰ درصد از برند Azelex
- ژل آزلائیک اسید ۱۵ درصد از برند Finacea
محصولات حاوی آربوتین (Arbutin) : این ماده بر اساس مهار آنزیم تیروزیناز عمل میکند.
- کرم روشنکننده از برند Biopelle حاوی ۷ درصد آربوتین و ۳ درصد فتیک اسید
- کرم روشنکننده از برند Timeless Skin Care حاوی آربوتین، ویتامین سی، کوجیک اسید و شیرینبیان
- سرم روشنکننده از برند Osmotics مدل Lighten Fx 3X Dark Spot Remover حاوی آربوتین و نیاسینامید
- سرم روشنکننده از برند Obagi مدل nu Derm Blend Fx حاوی آربوتین، ویتامین سی، ویتامین E و لاکتیک اسید
- سرم روشنکننده از برند Skin Ceuticals مدل Phyto pluse حاوی آربوتین و کوجیک اسید
محصولات حاوی شیرینبیان ( Licorice): این ماده بر اساس مهار آنزیم تیروزیناز عمل میکند.
- ژل روشنکننده از برند NeoStrata حاوی شیرینبیان ( Licorice)، کوجیک اسید ۳ درصد و هیدروکینون ۲ درصد
- مرطوبکننده ضد لک از برند Vichy مدل ProEven Total Dark Spot Corrector حاوی شیرینبیان، ویتامین سی، ویتامین ای و سالیسیلیک اسید
محصولات حاوی کوجیک اسید ( Kojic acid): این ماده بر اساس مهار آنزیم تیروزیناز عمل میکند.
- ژل روشنکننده از برند NeoStrata حاوی کوجیک اسید ۳ درصد، شیرینبیان و هیدروکینون ۲ درصد
- سرم روشنکننده از برند Biopelle مدل KNR حاوی کوجیک اسید ۲ درصد، نیاسینامید ۴ درصد، ویتامین ای و رتینول ۰.۱۵ درصد
- ژل ضد لک فاقد هیدروکینون از برند PCA Skin حاوی کوجیک اسید، لاکتیک اسید و آزلائیک اسید
- لوسیون روشنکننده از برند Glytone مدل Fading Lotion حاوی کوجیک اسید ۱ درصد، هیدروکینون ۲ درصد و گلایکولیک اسید
- سرم روشنکننده از برند Skin Ceuticals مدل Phyto pluse حاوی کوجیک اسید و آربوتین
- کرم ضد لک از برند La Roach-Posay مدل Mela-D Pigment Control حاوی کوجیک اسید ۲ درصد، سالیسیلیک اسید، لیپوهیدروکسی اسید و گلایکولیک اسید
محصولات حاوی سویا ( Soy): این ماده بر اساس مهار انتقال ملانوزومها عمل میکند.
- سرم روشنکننده از برند MD formulations مدل Vit-A-Plus Illuminating حاوی سویا، ویتامین سی و ای، گلایکولیک اسید، رتینول، عصاره انگور و توت، شیرینبیان
- مرطوبکننده و ضدآفتاب از برند Ambi مدل Even & Clear Daily Moisturizer SPF 30 حاوی سویا، ویتامین سی و ای
- مرطوبکننده روزانه از برند ٰ Neutrogena مدل Visibly Even Daily Moisturizer
- مرطوبکننده از برند Aveeno مدل Active Naturals Positively Radiant Daily Moisturizer
محصولات حاوی ویتامین سی ( Ascorbic acid): این ماده بر اساس دو مکانیزم همزمان مهار آنزیم تیروزناز و خاصیت آنتیاکسیدانی عمل میکند.
- سرم روشنکننده از برند Biopelle مدل XCP حاوی ویتامین سی ۱۰ درصد، اسید فتیک ۲ درصد، عصاره چای سبز و عصاره هسته انگور
- سرم ویتامین سی از برند SkinCeuticals مدل C E Ferulic serum حاوی ویتامین سی ۱۵ درصد، ویتامین ای ۱ درصد و فرولیک اسید ۰.۵ درصد
- سرم روشنکننده از برند SkinMedica مدل Lytera حاوی ویتامین سی، ویتامین ای، شیرینبیان، رتینول، فتیک اسید و نیاسینامید
- سرم روشنکننده از برند Dermelect مدل Cosmeceuticals Beautone Enlightening حاوی ویتامین سی، آمله، شیرینبیان و آربوتین
- سرم ویتامین سی از برند Obagi حاوی ویتامین سی ۲۰ درصد
محصولات حاوی نیاسینامید (Niacinamide): این ماده بر اساس مهار انتقال ملانوزومها عمل میکند.
- سرم روشنکننده از برند Biopelle مدل KNR حاوی نیاسینامید ۴ درصد، کوجیک اسید ۲ درصد، ویتامین ای و رتینول ۰.۱۵ درصد
- سرم ضد لک از برند La Roach Posay مدل Pigmentclar Intensive Dark Spot Correcting حاوی نیاسینامید، فرولیک اسید، سالیسیلیک اسید و جینکو بیلوبا ( ginkgo biloba)
- مرطوبکننده از برند Olay مدل Total Effects Tone Correcting حاوی نیاسینامید، ویتامین ای و N-استیلگلوکزامین
- سرم ضد لک از برند L’Oreal مدل Youth Code Dark Spot حاوی نیاسینامید، ویتامین سی و ویتامین ای
محصولات حاوی N-استیلگلوکزامین (N-acetyl glucosamine): این ماده بر اساس مهار آنزیم تیروزیناز عمل میکند.
- مرطوبکننده از برند Olay مدل Total Effects Tone Correcting حاوی N-استیلگلوکزامین، نیاسینامید، ویتامین ای
محصولات حاوی توت سفید ( Mulberry): این ماده بر اساس دو مکانیزم مهار انزیم تیروزیناز و خاصیت آنتیاکسیدانی عمل میکند.
- لوسین روشنکننده از برند Docteur Renaud
محصولات حاوی روکینول ( Rucinol): این ماده بر اساس مهار آنزیم تیروزیناز عمل میکند.
- سرم ضد لک از برند Noreva مدل IKEN Depigmenting
محصولات حاوی آمله ( Emblica): این ماده بر اساس دو مکانیزم مهار آنزیم تیروزیناز و خاصیت آنتیاکسیدانی عمل میکند.
- کرم روشنکننده از برند Lumixyl مدل Topical Brightening Creme حاوی آمله و شیرینبیان
محصولات حاوی عصاره پوست کاج دریایی فرانسوی ( Pycnogenol): این ماده بر اساس خاصیت آنتیاکسیدانی عمل میکند.
- کرم از برند Venus حاوی Pycnogenol و روغن رزهیپ
- کرم ضدچروک از برند Swanson مدل Premium Pycnogenol Wrinkle حاوی Pycnogenol، ویتامین B5 ، ویتامین ای، سویا و ویتامین سی
محصولات حاوی میوه قهوه (coffeeberry): این ماده بر اساس خاصیت آنتیاکسیدانی عمل میکند
- کرم از برند RevaleSkin مدل Intensive Recovery Treatment حاوی میوه قهوه ۱.۵ درصد
محصولات حاوی چای سبز ( Green tea): این ماده بر اساس دو مکانیزم مهار آنزیم تیروزیناز و خاصیت آنتیاکسیدانی عمل میکند.
- ژل آبرسان و مرطوبکننده آنتیاکسیدان از برند MD Formulations مدل Moisture Defense Antioxidant Hydrating Gel حاوی عصاره چای سبز و شیرینبیان
محصولات حاوی سیلیمارین ( Silymarin): این ماده بر اساس دو مکانیزم مهار آنزیم تیروزیناز و خاصیت آنتیاکسیدانی عمل میکند.
- کرم از برند Skin Actives Scientific حاوی سیلیمارین
محصولات خوراکی حاوی عصاره Polypodium leucotomos: این ماده بر اساس خاصیت آنتیاکسیدانی عمل میکند.
- مکمل خوراکی از برند Heliocare ( این برند مکملهای مراقبت از پوست تولید میکند)
خلاصه و نتیجهگیری
رویکردهای درمان لک های صورت شامل درمان موضعی، خوراکی و روشهای کلینیکی است. روشهای موضعی و کلینیکی بر اساس چند مکانیزم باعث کاهش رنگدانههای پوست میشوند:
۱. مهار تولید آنزیم تیروزیناز
۲. کاهش انتقال ملانوزوم
۳. افزایش نرخ گردش سلولهای کراستینوسیت
۴. اثرات ضدالتهابی
۵. اثرات آنتیاکسیدانی
هر عاملی که در یکی از مکانیزمهای فوق دخیل باشد در کاهش رنگدانههای پوست مؤثر است، اما تحقیقات استفاده از چند مکانیزم به صورت همزمان را پیشنهاد میکنند. یعنی باید تلاش کنیم از جهات مختلف بر رنگدانهسازی پوست تأثیر بگذاریم. مثلاً چند محصول ضد لک انتخاب کنیم که یکی از آنها باعث افزایش نرخ سلولهای کراستینوسیت، یکی دارای اثرات آنتیاکسیدانی و دیگری بر مهار آنزیم تیروزیناز تمرکز داشته باشد. البته در عمل، یک ماده ضد لک ممکن است چند مکانیزم را به صورت همزمان پشتیبانی کند. مثلاً رتینوئیک اسیدها دارای سه مکانیزم یک، دو و سه هستند و ویتامین سی دارای اثر مهاری بر آنزیم تیروزیناز و خاصیت آنتیاکسیدانی است. در هر صورت انتخاب بیشتر از یک ماده ضد لک در روتین پوستی، مورد تأیید تحقیقات است.
روشهای کلینیکی علاوه بر مکانیزمهای فوق ممکن است به خود رنگدانههای پوست حمله کرده و آنها را تخریب کنند. مانند لیزر کیوسوئیچد (Q-switched ). لیزرهایی که اصطلاحاً سایشی (ablative) هستند مانند لیزر اربیوم ( erbium یا به اختصار ER: YAG ) و لیزر CO2 نیز از طریق افزایش نرخ گردش سلولی بر فرآیند رنگدانهسازی مؤثر هستند اما ممکن است خودشان نیز باعث لکههای پس از التهاب شوند بهخصوص در پوستهای تیره. بنابراین لازم است از تبحر پزشک خود اطمینان حاصل کنید.
استفاده از انواع روشهای درمان لک به شرطی جواب میدهد که از پوست خود در مقابل آفتاب محافظت کنید. محافظت از آفتاب یکی از اصول تغییرناپذیر مراقبت از پوست است و وقتی پوست شما مستعد انواع لک است این امر اهمیت بسیار بیشتری دارد. فرقی نمیکند که تابستان باشد یا زمستان، در خانه باشید یا بیرون از خانه! تنها اشعههای ماورابنفش خورشید یعنی UVA و UVB نیستند که به پوست شما آسیب میرسانند. تحقیقات نشان داده است نور مرئی نیز باعث رنگدانهسازی و ایجاد لکه های صورت میشود. برای محافظت در برابر نور مرئی یا باید از ضدآفتابهای مینرال که دارای زینک اکساید و تیتانیوم اکساید در سایز غیرنانو هستند استفاده کنید و یا اگر از ضدآفتابهای مینرال که فیلترهای آن در سایز نانو هستند و یا ضدآفتابهای شیمیایی استفاده میکنید اطمینان حاصل کنید که اکسید آهن (iron oxide) نیز در بین لیست ترکیبات تشکیلدهنده (ingredient list) موجود باشد.
علاوه بر محافظت در برابر آفتاب و استفاده از محصولات ضد لک در روتین پوستیتان میتوانید از لکه های بعد از التهاب تا حدی جلوگیری به عمل آورید. برای جلوگیری یا کاهش لکههای بعد از جوش استفاده از مواد آنتیاکسیدان مانند سرم ویتامین سی و استفاده از موادی مانند رتینوئیک اسید که هم اثر ضدالتهابی دارند و هم در مهار آنزیم تیروزیناز مؤثر هستند توصیه میشود.
برای کاهش لکههای پس از التهاب ناشی از روشهای کلینیکی ( انواع لیزر و لایهبرداریهای شیمیایی و …) توصیه میکنیم اولاً اگر پوستتان در اثر آفتاب آسیب دیده و اصطلاحاً آفتابسوخته شده است این روشها را به تأخیر بندازید و ثانیاً حدود دو سه هفته قبل از انجام روشهای کلینیکی محافظت از آفتاب و استفاده از ضد آفتاب مداوم را جدی بگیرید. همچنین درباره انواع ضدلکها تحقیق کنید تا درصورت لزوم درمان را سریعاً شروع کنید. پس از روشهای کلینیکی نیز از ضدآفتاب و آنتیاکسیدانهای موضعی استفاده کنید.
ما در بخش معرفی محصولات ضد لک برای همه مواد ضد لک محصولات پوستی را معرفی کردهایم. تعدادی از این محصولات در ایران موجود هستند اما اکثر آنها در ایران موجود نیستند و میتوانید از طریق آنلاینشاپها آنها را سفارش دهید. در پایان از توجه شما متشکریم و باعث افتخار است که دیدگاهها و تجربیات ارزشمندتان را در قسمت نظرات با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
مقالات مرتبط:
رژیم غذایی ضد آکنه؛ مقصر اصلی رژیم غذایی است یا هورمونهای شما؟
بهترین سرم ویتامین سی کدام است و چه ویژگیهایی دارد؟
درمان جوش صورت؛ راهنمای کامل درمان جوش صورت با اصلاح رژیم غذایی
سریع ترین روش موثر برای درمان جوش
بهترین محصولات ضد لک حاوی شیرین بیان را بشناسید
آزلائیک اسید چیست و چگونه آکنه را درمان میکند؟
تالیف اختصاصی توسط مجله قرمز
منبع : sciencedirect