متاستاز کبد چیست و تشخیص و انواع روشهای درمان آن چگونه انجام می‌گیرد؟

متاستاز کبد یک تومور سرطانی است که از سرطانی که در جای دیگری از بدن بوجود آمده و تا کبد  پیش رفته باشد بوجود می آید. این حالت همچنین سرطان ثانویه کبد هم نام دارد. سرطان اولیه کبد از کبد منشا می‌گیرد و معمولا فردی که عوامل خطری همچون هپاتیت یا سیروز داشته باشد، تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

اغلب اوقات، سرطان در کبد بصورت ثانویه یا متاستاز است. سلولهای سرطانی موجود در تومور متاستازی کبد سلولهای زنده‌ای نیستند. آنها سلولهای بخشی از بدن هستند که سرطان اولیه از آنجا شروع شده است (به عنوان مثال، سلولهای سرطانی سینه، کولون یا ریه).

نامهای دیگر برای این اختلال عبارتند از:

• متاستاز کبد
• متاستاز برای کبد
• سرطان پیشرفته یا مرحله ۴

وظایف و عملکرد کبد در بدن

برای اینکه متاستاز را متوجه بشویم چه هست، لازم است نقش کبد در بدن را درک کنیم. کبد بزرگترین اندام داخل بدن است و برای زندگی حیاتی است. کبد به دو لوب تقسیم بندی می‌شود و زیر سمت راست قفسه سینه و ریه قرار دارد.

وظایف کبد عبارتند از:

• پاک کردن سموم خون
• ساختن صفرا که به هضم چربی کمک می‌کند
• ساختن بسیاری از انواع پروتئینهای مورد استفاده در سراسر بدن برای سوخت و ساز بدن و بازسازی سلول
• ساخت آنزیمهایی که بسیاری از عملکردهای متابولیکی بدن را شروع می‌کنند و در آن شرکت دارند
• ذخیره سازی گلیکوژن (قند) که بدن از آن برای انرژی استفاده می‌کند

کبد یکی از مهمترین اندامهای داخل بدن است. زندگی بدون کارکرد کبد غیرممکن است.

علائم متاستاز کبد

ممکن است در مراحل اولیه متاستاز کبد هیچ علامتی وجود نداشته باشد. در مراحل بعد، سرطان می‌تواند موجب تورم کبد شده یا جریان طبیعی خون و صفرا را مسدود کند. وقتی این اتفاق بیفتد، علائم زیر بروز می‌کند:

• کاهش اشتها
• کاهش وزن
• ادرار سیاهرنگ
• تورم شکم یا نفخ
• یرقان، زردی پوست یا بخش سفید چشم
• درد در شانه راست
• درد در قسمت بالای سمت راست شکم
• تهوع
• استفراغ
• گیجی
• عرق و تب
• بزرگی کبد

وقتی کبد بزرگ می‌شود، می‌توان یک بخش سفت را در سمت راست شکم زیر قفسه سینه احساس کرد.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد

اگر هر کدام از علائمی که در بالا شرح داده شد داشتید لازم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. علائم زیر نشان دهنده یک مشکل فوری و جدی است:

• استفراغ مداوم، یعنی استفراغ بیش از دو بار در یک روز
• خون در استفراغ
• کاهش وزن بدون علت
• حرکات روده کور
• مشکل در بلع
• تورم در پاها یا شکم
• یرقان یا زرد شدن پوست

اگر علائم متاستاز کبد را دارید باید فورا به پزشک مراجعه کنید. اگر حتی هر نوع سرطانی دارید، باید برای انجام چکاپ به طور منظم به پزشک مراجعه کنید.

علتهای متاستاز کبد

احتمال اینکه سرطان یا متاستاز تا کبد کشیده شود، بستگی به موقعیت سرطان اصلی دارد. سرطانهای اولیه‌ای که بیشتر احتمال گسترده شدن به کبد را دارند عبارتند از:

• سینه
• کولون
• رکتوم
• کلیه
• مری
• ریه
• پوست
• تخمدانها
• رحم
• پانکراس
• معده

حتی اگر سرطان اولیه از بین برود، متاستاز کبد هنوز هم می‌تواند سالها بعد رخ دهد. اگر سرطان دارید، لازم است که علائم متاستاز را یاد بگیرید و چکاپ منظم داشته باشید.

فرایند متاستاز

شش مرحله در فرایند متاستاز وجود دارد. همه سرطانها این مراحل را ندارند اما اغلب آنها اینطور هستند.

• تهاجم منطقه‌ای: سلولهای سرطانی از محل اولیه به نزدیکی بافت طبیعی حرکت می‌کنند.
• تهاجم به بیرون: سلولهای سرطان از طریق دیواره‌های عروق لنفاوی حرکت می‌کنند.
• گردش خون: سلولهای سرطانی از طریق سیستم لنفاوی و گردش خون به بخشهای دیگر بدن حرکت می‌کنند.
• توقف و تهاجم بیش از اندازه: سلولهای سرطانی به هنگامی که به یک محل دور دست پیدا می‌کنند، حرکت کردن را متوقف می‌کنند. سپس از طریق دیواره‌های مویرگ (عروق کوچک خون) حرکت می‌کنند و به بافت مجاور حمله می‌کنند.
• تکثیر: سلولهای سرطانی در محلی دور رشد می‌کنند و تومورهای سرطانی کوچکی را ایجاد می‌کنند که میکرومتاستاز نامیده می‌شوند.
• آنژیوژنز: میکرومتاستاز تولید عروق خونی جدید را تحریک می‌کنند که مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز برای رشد تومور را فراهم می‌کنند.

تشخیص متاستاز کبد

در صورتی که کبد طبق آزمایش بزرگ شود، سطح کبد صاف نباشد یا اگر هر یک از علائم بالا گزارش شود، پزشک ممکن است سرطان کبد را تشخیص دهد. انواع مختلفی از آزمایش باید انجام شود تا تشخیص تایید شود. این آزمایشها و روشهای بررسی عبارتند از:

آزمایشهای خون مربوط به عملکرد کبد

آزمایشات عملکرد کبدی آزمایشهای خونی هستند که وضعیت عملکرد کبد را نشان می‌دهند. سطح آنزیم کبد اغلب به هنگامی که مشکلی وجود داشته باشد، بالا می‌رود. شاخصه‌های خون یا سرم موادی هستند که با سرطان ارتباط دارند. وقتی سرطان اولیه در کبد باشد، میزان بالایی از آلفا فتوپروتئین (AFP) در خون به وجود می‌آید. تستهای عملکرد کبدی می‌توانند به تمایز میان سرطان کبد و متاستاز کبد کمک کنند. شاخصه‌های AFP را همچنین می‌توان برای کنترل اثرات درمان سرطان کبد استفاده کرد.(تست SGOT آزمایش خون چیست)

سی تی اسکن شکم

یک توموگرافی دیجیتالی یا سی تی اسکن یک نوع خاص از عکسبرداری اشعه ایکس است که تصاویر بصری از اندامهای نرم بافت را با جزئیات تهیه می‌کند. بافت سرطانی ظاهری آفت زده دارد.

اکوی کبد که سونوگرافی کبد هم نامیده می‌شود یک سونوگرافی امواج صوتی با فرکانس بالا را در طول بدن انتقال می‌دهد. این امواج صوتی انعکاس یا اکوهایی را ایجاد می‌کنند. این پژواکها یا اکوها را می‌توان بعدا برای ایجاد تصاویر کامپیوتری از ساختارهای نرم بافت بدن مورد استفاده قرار داد.

MRI

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا MRI تصاویر واضحی از اندامهای داخلی و ساختارهای نرم بافت ایجاد می‌کند. این روش از امواج رادیویی، یک مگنت بزرگ و یک کامپیوتر استفاده می‌کند.

آنژیوگرام

در یک آنژیوگرام، ماده رنگی درون یک سرخرگ تزریق می‌شود. وقتی تصاویر بدن از طریق مسیر آن سرخرگ گرفته می‌شود، می‌تواند تصاویری با کنتراست بالا از ساختارهای داخلی ایجاد کرد.

لاپاروسکوپی

لاپاروسکوپی یک لوله باریک همراه با دورین و یک ابزاز نمونه برداری (نمونه بافت) است. لاپاروسکوپ از طریق یک برش کوچک وارد شده و نمونه‌ها برای بررسی زیر میکروسکوپ برداشته می‌شوند. لاپاروسکوپی قابل اطمینانترین روش تشخیص سرطان با حداقل تهاجم است.

مرحله بندی سرطان

اگر سرطان تا کبد پیش رفت، به احتمال قوی مرحله ۴ است. مرحله بندی با علائم ۱ تا ۴ برای سرطان است. مرحله بندی یک شماره از ۱ تا ۴ را به سرطان اختصاص می‌دهد. مرحله بندی از یک تومور موضعی (۱) تا متاستاز سیستماتیک (گسترش سرطان) به جریان خون، سیستم لنفاوی و سایر اندامها (۲ تا ۴) می‌باشد.

درمان سرطان کبد

چندین گزینه درمانی اخیرا برای درمان سرطانهایی استفاده میشوند که در کبد، متاستاز شده‌اند. در اغلب موارد درمان به صورت تسکین دهنده است. این بدان معناست که برای کنترل علائم سرطان و طولانی کردن عمر استفاده می‌شوند اما به احتمال زیاد منجر به درمان نمی‌شوند. در کل انتخاب درمانها بستگی به موارد زیر خواهد داشت:

• سن شخص و سلامت کلی
• اندازه، محل و تعداد تومورهای متاستاز
• محل و نوع سرطان اولیه
• نوع درمانهای سرطان که شخص در گذشته داشته

درمانهای سیستمیک یا کل بدن

درمانهای سیستمیک سرطان کل بدن را از طریق جریان خون درمان می‌کنند. این درمانها شامل:

شیمی درمانی

شیمی درمانی شکلی از درمان است که از داروها برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده می‌کند. این داروها سلولهایی را که سریع رشد و تکثیر پیدا می‌کنند و از جمله برخی سلولهای سالم را هدف قرار می‌دهد. (علت ریزش مو ناشی از شیمی درمانی چیست).

درمان با تعدیل کننده واکنش زیستی (BRM)

درمان BRM درمانی است که از آنتی بادی، فاکتورهای رشد و واکسن برای تقویت یا بازگرداندن سیستم ایمنی بدن استفاده می‌کند.  درمان BRM عوارض جانبی معمول سایر درمانهای سرطانی را ندارد و در بیشتر موارد به خوبی تحمل می‌شود.

درمان هدف گذاری شده

درمان هدف گذاری شده نیز سلولهای سرطانی را می‌کشد اما دقیقتر است. بر خلاف داروهای شیمی درمانی، درمانهای هدف گذاری شده می‌توانند بین سلولهای سرطانی و سلولهای سالم تفاوت قائل شوند. این داروها می‌توانند سلولهای سرطانی را بکشند و سلولهای سالم را دست نخورده باقی بگذارند. درمانهای هدف گذاری شده عوارض جانبی متفاوتی نسبت به درمانهای بعضی درمانهای سرطانی دیگر دارند. عوارض جانبی که می‌تواند شدید باشد از جمله خستگی و اسهال.

درمان هورمونی

درمان هورمونی می‌تواند رشد نمونه‌های خاصی از تومور را متوقف کند که برای رشد متکی به هورمونها هستند مثل سرطان سینه و پروستات.

درمانهای موضعی تنها سلولهای تومور و بافت نزدیک به آن را هدف قرار می‌دهند. آنها را می‌توان به هنگامی که سلولهای تومور از نظر اندازه و تعداد کوچک هستند، استفاده کرد.

درمان با اشعه یا رادیوتراپی

این درمان از اشعه با انرژی بالا برای کشتن سلولهای سرطانی و از بین بردن تومور استفاده می‌کند. این درمان ممکن است به شکلهای زیر انجام شود:

• دستگاه پرتو افکنی همچون تابش پرتو خارجی
• مواد رادیو اکتیو قرار داده شده در بدن نزدیک سلولهای سرطانی که به عنوان پرتو افکنی داخلی شناخته می‌شود.
• مواد رادیو اکتیو که از طریق جریان خون حرکت می‌کنند

رادیو فرکانسی (RFA)

RFA معمولا برای سرطان اولیه کبد استفاده می‌شود و می‌تواند برای درمان متاستاز کبد مورد استفاده قرار گیرد. RFA روشی است که از جریانهای الکتریکی با فرکانس بالا برای ایجاد گرما استفاده می‌کند که سلولهای سرطانی را از بین می‌برد.

برداشتن تومور به وسیله جراحی موقعی امکان پذیر است که تعداد کوچکی از تومورها  فقط بر یک ناحیه کوچک از کبد تاثیر می‌گذارند.

دورنمای بلند مدت برای متاستاز کبد

تقریبا در همه موارد، وقتی که سرطان اولیه تا کبد پیش رفته یا در کبد متاستاز می‌شود، درمانی وجود ندارد. با این حال درمانهای جدید می‌توانند به افزایش امید به زندگی و بهبود علائم کمک کنند.

موفقیت نسبی درمان بستگی به محل سرطان اولیه و اینکه چه مقدار تا کبد پیش رفته است، بستگی دارد.

تحقیقات اخیر به دنبال روشهای جدید برای مبارزه و کشتن سلولهای سرطانی است از قبیل تحریک زیاد واکنش سیستم ایمنی و اختلال در مراحل منفرد در فرآیند متاستاز است

ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز

منبع: healthline