بیماری انسداد ریه، علائم و درمان‌ها

بیماری مزمن انسدادی ریه نوعی بیماری مزمن (طولانی‌مدت) ریه است که شامل آمفیزم (emphysema: در این حالت آلوئول‌های ریه باد کرده و ورم می‌کنند) و در اغلب موراد التهاب نایژه (bronchitis) است. این بیماری می‌تواند تنفس را دشوار کند. افراد در اثر سیگار یا به ندرت در اثر قرار گرفتن در معرض آلودگی یا مواد شیمیایی به این بیماری مبتلا شوند. می‌توانید این بیماری را با دارو بهبود ببخشید، اما این بیماری درواقع یک بیماری مادام‌العمر است که معمولاً با گذشت زمان بدتر می‌شود. البته می‌توانید اقداماتی را برای جلوگیری از بیماری مزمن انسدادی ریه انجام دهید.

بیماری مزمن انسدادی ریه چیست؟

بیماری مزمن انسدادی ریه یا COPD (مخفف Chronic obstructive pulmonary disease ) نامی است که به گروهی از بیماری‌هایی که شامل آمفیزم و اغلب برونشیت مزمن است اتلاق می‌شود. برونشیت مزمن و آمفیزم اغلب به‌طور همزمان در یک فرد اتفاق می‌افتند.

COPD یک بیماری مزمن و پیش‌رونده است که تنفس را دشوار می‌کند. مزمن به این معنی است که افراد مبتلا به COPD تا پایان عمر خود به این بیماری مبتلا خواهند بود. پیش‌رونده نیز به این معنی است که علائم‌شان با گذشت زمان بدتر خواهد شد.

مجرای عبور هوا فرد مبتلا به COPD ،به اندازه مجرای هوایی و ریه‌های یک فرد سالم اجازه ورود هوا به ریه‌ها را نمی‌دهد. هم‌چنین راه‌های هوایی نیز ممکن است ملتهب شده باشند که باعث می‌شود سلول‌های مخاطی بیش‌ازحد طبیعی رشد کنند. در نتیجه فرد مجبور است برای خلاص شدن از شر مخاط اضافی دچار سرفه مزمن شود.

برونشیت مزمن چیست؟

برونشیت مزمن التهاب پوشش لوله‌های نایژه (مجاری هوایی که برای تنفس استفاده می‌شوند) است. این التهاب جریان هوا به ریه‌ها را دشوار می‌کند و باعث می‌شود که فرد سرفه‌هایی با خلط غلیظ داشته باشد. فرد مبتلا به برونشیت مزمن در بیشتر روزها سرفه‌هایی همراه با خلط دارد.

با گذشت زمان، تحریک ناشی از التهاب و سرفه باعث ضخیم شدن دیواره‌های لوله‌های برونش و ایجاد زخم می‌شود. اگر دیواره‌ها بیش‌ازحد ضخیم یا زخمی شوند، می‌توانند جریان هوا به ریه‌ها را مسدود کنند. این انسداد باعث تنگی نفس، سرفه و خس‌خس سینه می‌شود.

اکثر افراد مبتلا به برونشیت مزمن مبتلا به COPD هستند. سیگار کشیدن شایع‌ترین علت برونشیت مزمن در زنان و مردان است. زنان دو برابر مردان در معرض ابتلا به برونشیت مزمن هستند.

آمفیزم چیست؟

آمفیزم نوعی بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) است. در بیماری آمیزم، بافت ریه ضعیف می‌شود و دیواره‌های کیسه‌های هوایی (آلوئول‌ها) می‌شکنند. به‌طور معمول، اکسیژن هوا از طریق دیواره‌های کیسه‌های هوایی در ریه‌ها وارد خون می‌شود. اگر آمفیزم داشته باشید، دیواره‌های کیسه‌های هوایی آسیب می‌بینند، به این معنی که اکسیژن کمتری می‌تواند وارد خون شود و این باعث تنگی نفس می‌شود.

سیگار کشیدن شایع‌ترین علت آمفیزم است. تعداد مردان مبتلا به آمفیزم بیشتر از زنان است، اما ممکن است متغیر باشد. در حال حاضر زنان تقریباً به اندازه مردان به آمفیزم مبتلا می‌شوند.

Photo by Anna Shvets from Pexels

چه کسانی به انسداد ریه مبتلا می شوند؟

بیماری مزمن انسدادی ریه یا COPD معمولا در افرادی که ۴۰ سال و بالاتر هستند اتفاق می‌افتد. تعداد زنان بیشتر از مردان مبتلا به COPD است. همچنین زنان در سنین پایین‌تر (اغلب بین ۴۵ تا ۶۴ سالگی) به COPD مبتلا می‌شوند. همچنین، تعداد مردانی که در اثر COPD جان خود را از دست می‌دهند در حال کاهش است، در‌ حالیکه تعداد زنانی که بر اثر COPD جان خود را از دست می‌دهند، همچنان رو به افزایش است.

محققان دقیقاً مطمئن نیستند که چرا COPD زنان را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما آن‌ها فکر می‌کنند ممکن است به این دلیل باشد:

• تعداد زنان سیگاری در حال حاضر تقریباً به اندازه مردان سیگاری است. کارشناسان فکر می‌کنند که دود سیگار ممکن است برای ریه‌های زنان مضرتر باشد و آسیب بیشتری ایجاد کند.
• ممکن است هورمون استروژن ریه‌های زنان را نسبت به قرار گرفتن در معرض دود تنباکو حساس‌تر کند.
• برخی از مطالعات نشان می‌دهند که تنفس آلاینده‌هایی مانند گرد و غبار ممکن است زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار دهد. زنان معمولاً ریه‌ها و لوله‌های برونش کوچک‌تری دارند، بنابراین مقدار مساوی از آلاینده‌های استنشاقی ممکن است آسیب بیشتری در زنان ایجاد کند.

بیماری مزمن انسدادی ریه چگونه بر سلامت زنان تأثیر می‌گذارد؟

زنان مبتلا به COPD اغلب مشکلات سلامتی دیگری نیز دارند، از جمله:

• آسم: بسیاری از زنان مبتلا به COPD به آسم که نوع دیگری از بیماری ریوی است نیز مبتلا هستند.
• پوکی استخوان: این وضعیت در زنان شایع‌تر است، اما بیش از نیمی از افراد مبتلا به COPD پوکی استخوان دارند. کارشناسان درباره‌ی دلیل این موضوع مطمئن نیستند. ممکن است مربوط به داروهای استروئیدی باشد که گاهی برای درمان COPD استفاده می‌شود. اما برخی از مطالعات نشان می‌دهد که COPD یک عامل خطر برای پوکی استخوان است.
• اضطراب و افسردگی: اضطراب و افسردگی نیز بر بسیاری از زنان مبتلا به COPD تأثیر می‌گذارد. در یک مطالعه، زنان مبتلا به COPD در مقایسه با مردان مبتلا به COPD و زنانی که COPD نداشتند، سطوح بالاتری از اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کردند.
• بیماری قلبی: محققان فکر می‌کنند COPD ممکن است باعث التهاب در سراسر بدن، از جمله در رگ‌های خونی شود. این التهاب می‌تواند رگ‌های خونی را سفت کرده و خطر تشکیل پلاک را افزایش دهد. با گذشت زمان، این پلاک‌ها می‌تواند منجر به بیماری قلبی شود.

زنان مبتلا به COPD ممکن است سایر مشکلات سلامتی ناشی از سیگار کشیدن یا در معرض دود بودن را نیز داشته باشند. این مشکلات شامل سرطان ریه، فشار خون بالا و بیماری قلبی است.

علائم بیماری انسدادی ریه چیست؟

COPD ممکن است در ابتدا هیچ علامتی ایجاد نکند. یا ممکن است علائم خفیفی داشته باشید و فکر کنید مربوط به یک بیماری دیگر است. با بدتر شدن این بیماری، معمولاً علائم آن هم جدی‌تر می‌شوند.

علائم شایع COPD عبارتند از:

• سرفه مداوم یا سرفه‌های همراه با خلط زیاد
• تنگی نفس، به‌خصوص با فعالیت بدنی شدت متوسط
• خس‌خس (صدای سوت یا جیرجیر هنگام نفس کشیدن)
• تنگی قفسه سینه

مطالعات نشان می‌دهد که COPD ممکن است در زنان کمتر تشخیص داده شود. این می‌تواند به این دلیل باشد که COPD تا همین اواخر در مردان شایع‌تر بود. اگر علائم COPD دارید، با پزشک خود درمورد آزمایشات مربوط به آن صحبت کنید

این بیماری چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک شما برای اطلاع از اینکه آیا COPD دارید یا خیر، موارد زیر را انجام می‌دهد:

• از شما سوالاتی درمورد علائم، سلامتی و سابقه سلامت خانوادگی‌تان می‌پرسد.
• درمورد مواجهه‌ی شما (در حال حاضر یا در گذشته) با چیزهایی که می‌تواند باعث COPD شود، مانند دود تنباکو، آلودگی هوا، گرد و غبار یا مواد شیمیایی می‌پرسد.
• یک معاینه فیزیکی، از جمله استفاده از گوشی پزشکی برای گوش دادن به خس‌خس سینه یا سایر صداهای غیر معمول قفسه سینه انجام می‌دهد.
• آزمایش اسپیرومتری (spirometry) انجام دهید. برای این آزمایش، پزشک از شما می‌خواهد نفس عمیق بکشید و تا جایی که می‌توانید در دستگاهی که میزان هوا و سرعت تنفس شما را اندازه‌گیری می‌کند، بدمید.

سایر آزمایشات می تواند شامل موارد زیر باشد:

• رادیوگرافی قفسه سینه یا سی‌تی‌ اسکن قفسه سینه: این آزمایش تصاویری از قلب و ریه‌ها ایجاد می‌کند. این تصاویر می‌توانند نشانه‌های COPD را نشان دهند. این تصاویر همچنین می‌توانند نشان دهند که آیا علائم شما ناشی از یک بیماری دیگر مانند نارسایی قلبی است یا خیر.
• آزمایش گازهای خون شریانی (Arterial blood gas test). این آزمایش خون، میزان اکسیژن و دی‌اکسید کربن خون را اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند به تعیین اینکه آیا به اکسیژن‌درمانی نیاز دارید یا خیر کمک کند.
• آزمایش پالس اکسیمتری (Pulse oximetry). این آزمایش هم سطح اکسیژن خون را اندازه‌گیری می کند اما از یک گیره بدون درد به نام پروب روی انگشت یا لاله گوش استفاده می‌کند. پروب درواقع از نور استفاده می‌کند تا به پزشک بگوید که آیا به اکسیژن اضافی نیاز دارید یا خیر.

Photo by Anna Shvets from Pexels

درمان بیماری مزمن انسدادی ریه چگونه است؟

ترک سیگار تنها راه اثبات‌شده برای کاهش COPD است. برای ترک سیگار داروها و سایر درمان‌ها می‌توانند برخی از علائم شما را برای مدتی تسکین دهند. اما این درمان‌ها آسیب‌های ریوی که قبلاً داشته‌اید را برطرف نمی‌کنند.

پزشک روی یک برنامه درمانی که ممکن است شامل موارد زیر باشد با شما همکاری خواهد کرد:

• اقداماتی که باید در خانه انجام دهید، مانند ترک سیگار، برای جلوگیری از آسیب بیشتر به ریه‌ها.
• داروهایی برای باز کردن راه‌های هوایی و کاهش التهاب: داروهای رایج برای COPD شامل کورتیکواستروئیدهای استنشاقی، سایر داروهای ضدالتهابی و گشادکننده‌های برونش است. از آنجایی که افراد مبتلا به COPD در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های ریوی هستند، ممکن است به آنتی‌بیوتیک نیز نیاز داشته باشند.
• توانبخشی ریوی برای کمک به مقابله فیزیکی و ذهنی با COPD: توانبخشی می‌تواند شامل ورزش، آموزش مدیریت بیماری و مشاوره درمورد تغذیه و ورزش باشد.
• اگر COPD شدید دارید، اکسیژن‌درمانی از طریق لوله یا ماسک
• جراحی برای برداشتن قسمت‌های آسیب دیده‌ریه یا جایگزینی (پیوند ریه)

آیا من به پیوند ریه نیاز دارم؟

شاید. اگر علائم COPD شما بسیار شدید است و داروها دیگر برای شما موثر نیستند، ممکن است پزشک درمورد پیوند ریه با شما صحبت کند. پیوند ریه تنها به‌عنوان آخرین راه‌حل مورد استفاده قرار می‌گیرد و ممکن است به COPD شما کمکی نکند. پیوند ریه می‌تواند عوارض جانبی جدی نیز داشته باشد، از جمله رد شدن پیوند (ریه جدید کار نمی کند) و مرگ.

محققان هنوز در حال مطالعه این موضوع هستند که پیوند ریه چقدر برای افراد مبتلا به COPD مفید است. ممکن است پیوند باعث شود شما بیشتر عمر کنید یا نه. همچنین، همه افراد مبتلا به COPD واجد شرایط پیوند ریه نیستند. این شرایط بستگی به سن شما دارد و اینکه آیا  بیماری‌های دیگری نیز دارید یا نه. از هر ۳ پیوند ریه، ۱ پیوند مربوط به افرادی است که COPD دارند.

چه اقداماتی می‌توانم برای کمک به تسکین علائم COPD انجام دهم؟

اگر COPD دارید، برای تسکین علائم خود و جلوگیری از آسیب بیشتر به ریه‌ها می‌توانید اقداماتی را انجام دهید:

• اگر سیگار می‌کشید سیگار را ترک کنید. برای ترک سیگار از متخصصان کمک بگیرید. محققان دریافته‌اند که زنان حتی بیشتر از مردان از ترک سیگار سود می‌برند. درواقع زنان یک سال پس از ترک سیگار دو برابر بیشتر در تنفس بهبود یافتند. همچنین، ترک سیگار می‌تواند سرعت پیری ریه‌ها را کاهش دهد. در آزمایشات انجام‌شده یک سال پس از ترک سیگار ، میزان پیری تقریباً به حالت عادی بازگشته بود. ترک سیگار می‌تواند علائم COPD را بهبود بخشد، اما نمی‌تواند COPD را از بین ببرد.
• با پزشک خود درمورد واکسن‌های آنفولانزا و ذات‌الریه صحبت کنید. آنفولانزا و ذات‌الریه می‌توانند برای افراد مبتلا به COPD مشکلات جدی ایجاد کنند زیرا این بیماری‌ها تنفس را دشوار می‌کنند. افراد مبتلا به COPD مشکل تنفسی دارند، بنابراین ابتلا به آنفولانزا یا ذات‌الریه می‌تواند باعث مشکلات سلامتی بسیار جدی از جمله مرگ شود. یک کلینیک در نزدیکی خود پیدا کنید که در آن بتوانید واکسن‌های مورد نیاز خود را دریافت کنید.
• در خانه و محل کار، قرار گرفتن در معرض دود، گرد و غبار، دود، و مواد شیمیایی را محدود کنید.
• در هنگام هشدار آلودگی هوا فعالیت‌های خارج از منزل را محدود کنید. درمورد آلودگی هوا پیگیر اطلاعات باشید.

چگونه می توانم از COPD جلوگیری کنم؟

با انجام مراحل زیر می‌توانید به پیشگیری از COPD کمک کنید:

• سیگار را کنار بگذارید و در معرض دود سیگار دیگران نیز نباشید. ریه‌ها تا اوایل ۲۰ سالگی فرد به رشد خود ادامه می‌دهند. سیگار کشیدن در سنین پایین شانس ابتلا به COPD را در سنین پایین افزایش می‌دهد زیرا می‌تواند به ریه‌های در حال رشد آسیب برساند.

ترک سیگار خطر ابتلا به COPD را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. تحقیقات انجام‌شده بر روی افراد مبتلا به COPD، نشان می‌دهد افرادی که سیگار را ترک می‌کنند علائم و آسیب ریه کمتری دارند.

اگر الان سیگار می‌کشید، آن را ترک کنید. برای ترک از افراد متخصص کمک بگیرید. اگر با افرادی که سیگار می‌کشند زندگی می‌کنید، یا کار می‌کنید، از آن‌ها بخواهید که بیرون و فقط زمانی که از شما دور هستند سیگار بکشند.

• از خود در برابر گرد و غبار و دودهای شیمیایی محافظت کنید. قرار گرفتن در معرض گرد و غبار، آلودگی و مواد شیمیایی به مرور زمان خطر ابتلا به COPD را افزایش می‌دهد، به ویژه در زنانی که در مکان‌هایی کار می‌کنند که در معرض مواد شیمیایی هستند، مانند کارخانه‌های نساجی، سالن‌های آرایش مو و ناخن یا خشکشویی‌ها.

برای استفاده از محصولات شیمیایی ابتدا روی هر محصولی که استفاده می‌کنید (مانند محصولات تمیزکننده) را بخوانید. در صورت امکان از محصولاتی که باعث تحریک چشم، بینی یا گلو می‌شوند استفاده نکنید. اگر مجبور به استفاده از آن‌ها هستید، تا حد امکان کمتر و فقط در مکانی با تهویه مناسب از آن‌ها استفاده کنید. و حتما از تجهیزات حفاظتی مانند ماسک هواکش نیز استفاده کنید.

• اگر سرفه‌های دارید که از بین نمی‌رود، مشکل تنفسی دارید، یا درد یا ناراحتی در قفسه سینه خود احساس می‌کنید، با پزشک خود صحبت کنید.

ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز

منبع:

office on women’s health, Chronic obstructive pulmonary disease (COPD), Page last updated: June 11, 2019