انواع افسردگی از جهات مختلف تفاوت‌هایی دارند و روش درمانی آن‌ها نیز متفاوت است. در این مقاله دربازه موضوعات زیر صحبت خواهیم کرد:
- افسردگی و انواع آن
- انوع علائم و نشانه‌های افسردگی
- عوامل خطر (Risk Factors)
- انواع درمان و معالجه افسردگی
- داروهای ضدافسردگی
- روان‌درمانی
- درمانهای تحریک مغزی
- فراتر از درمان: چه کارهای دیگری می‌توانید انجام دهید؟
افسردگی و انواع آن
افسردگی (اختلال افسردگی اساسی یا افسردگی بالینی) یک اختلال خلقی شایع اما بسیار مهم است. این اختلال باعث بروز علائم شدیدی می‌شود که بر احساس، تفکر و انجام کارهای روزمره مانند خواب، غذا خوردن و کار تأثیر می‌گذارد. برای تشخیص افسردگی، علائم مربوط به آن باید حداقل به مدت دو هفته وجود داشته باشد.
برخی از انواع افسردگی کمی متفاوت هستند یا ممکن است تحت شرایط منحصر به فردی ایجاد شوند، مانند:
اختلال افسردگی مداوم (Persistent depressive disorder) که دیستیمیا نیز نامیده می‌شود، یک حالت افسردگی است که حداقل دو سال طول می‌کشد. ممکن است فردی که مبتلا به اختلال افسردگی مداوم تشخیص داده می‌شود دوره‌های افسردگی اساسی را همراه با دوره‌هایی با علائم کمتر داشته باشد، اما این علائم باید دو سال طول بکشد تا به عنوان اختلال افسردگی مداوم در نظر گرفته شود.
افسردگی پس از زایمان (Postpartum depression) بسیار جدی‌تر از “گرفتگی خلق پس از زایمان (baby blues)” (در این اختلال علائم افسردگی و اضطراب نسبتاً خفیف است و معمولاً طی دو هفته پس از زایمان برطرف می‌شود) است که بسیاری از زنان پس از زایمان تجربه می‌کنند. زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان در دوران بارداری یا پس از زایمان دچار افسردگی شدید می‌شوند. احساس غم و اندوه شدید، اضطراب و خستگی همراه با افسردگی پس از زایمان ممکن است این مادران تازه‌کار را برای انجام فعالیت‌های مراقبت روزانه از خود و نوزادان‌شان دچار مشکل کند.
Photo by Polina Zimmerman from Pexels
افسردگی روان‌پریشی (Psychotic depression) هنگامی رخ می‌دهد که فرد دچار افسردگی شدید به علاوه نوعی روان‌پریشی شود، مانند داشتن باورهای نادرست ثابت (هذیان) یا شنیدن یا دیدن چیزهای ناراحت‌کننده که دیگران نمی‌توانند بشنوند یا مشاهده کنند (توهم). علائم روان‌پریشی معمولاً دارای “زمینه” افسردگی هستند، مانند اوهمات گناه، فقر یا بیماری.
اختلال عاطفی فصلی (Seasonal affective disorder) با شروع افسردگی در ماه‌های زمستان، که نور طبیعی خورشید کمتر است، دیده می‌شود. این افسردگی معمولاً در بهار و تابستان برطرف می‌شود. افسردگی زمستانی، که معمولاً با کناره‌گیری اجتماعی، افزایش خواب و افزایش وزن همراه است، هر سال به طور قابل پیش‌بینی برمی‌گردد.
اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) با افسردگی متفاوت است، اما در این لیست گنجانده شده است. زیرا فردی که دارای اختلال دوقطبی است دوره‌هایی از خلق‌وخویی را تجربه می‌کند که معیارهای افسردگی اساسی را دارا می‌باشد که “افسردگی دوقطبی” نامیده می‌شود. اما یک فرد مبتلا به اختلال دوقطبی دارای حالات شدید – سرخوشی یا تحریک‌پذیری – به نام “شیدایی” یا شکلی دیگر با شدت کمتر به نام “شیدایی خفیف ( hypomania )” است.
نمونه‌هایی از انواع دیگر اختلالات افسردگی که اخیراً به طبقه بندی تشخیصی دی‌اس‌ام–۵ (DSM-5) اضافه شده‌اند عبارتند از: اختلال در تنظیم خلق (که در کودکان و نوجوانان تشخیص داده می‌شود) و اختلال خلق ناخوشایند پیش از قاعدگی (PMDD).
انوع علائم و نشانه‌های افسردگی
اگر در بیشتر روز و تقریباً هر روز، حداقل به مدت دو هفته، برخی از علائم و نشانه‌های زیر را تجربه کرده‌اید، ممکن است دچار افسردگی شده باشید:
- حالت مزمن غمگینی، اضطراب یا “پوچی“
- احساس ناامیدی یا بدبینی
- تحریک‌پذیری
- احساس گناه، بی‌ارزشی یا درماندگی
- از دست دادن علاقه یا لذت نسبت به سرگرمی‌ها و فعالیت‌ها
- کاهش انرژی یا خستگی
- آهسته‌تر حرکت یا صحبت کردن
- احساس بی‌قراری یا مشکل در یک‌جا نشستن
- مشکل در تمرکز، به خاطر سپردن یا تصمیم‌گیری
- مشکل در خواب، بیدار شدن صبح زود یا خواب بیش‌ازحد
- تغییرات اشتها و/یا تغییرات وزن
- افکار مرگ یا خودکشی یا تلاش برای خودکشی
- درد، سردرد، گرفتگی یا مشکلات گوارشی بدون علت فیزیکی مشخص که حتی با درمان نیز تسکین نمی‌یابد.
همه افراد دارای افسردگی همه علامت‌ها را تجربه نمی‌کنند. برخی از افراد تنها چند علامت را تجربه می‌کنند در حالی که ممکن است برخی دیگر علائم بسیار بیشتری را تجربه کنند. برای تشخیص افسردگی اساسی علاوه‌بر خلق‌وخوی افسرده چند علامت دیگر نیز مورد نیاز است، اما افرادی که فقط دارای چند علامت خیلی کم – اما اذیت‌کننده – هستند از درمان افسردگی زیرسندرومی ( وقتی علائم آنقدر کم هستند که به‌راحتی قابل مشاهده نیستند) خود سود ببرند. شدت و فراوانی علائم و مدت زمان آن‌ها بسته به فرد و بیماری خاصش متفاوت است. همچنین بسته به مرحله بیماری، علائم ممکن است متفاوت باشد.
عوامل خطر (Risk Factors)
افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی در ایالات متحده است. تحقیقات فعلی نشان می‌دهد که افسردگی ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی، محیطی و روانی است.
افسردگی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما اغلب در بزرگسالی شروع می‌شود. در حال حاضر افسردگی در کودکان و نوجوانان نیز تشخیص داده می‌شود، اگرچه گاهی اوقات در نوجوانان به صورت تحریک‌پذیری –نسبت به خلق‌وخوی افسرده– خود را نشان می‌دهد.
افسردگی، به‌ویژه در میانسالی یا سالمندی، می‌تواند با سایر بیماری‌های جدی پزشکی مانند دیابت، سرطان، بیماری قلبی و پارکینسون همراه باشد. این بیماری‌ها غالبا در صورت وجود افسردگی بدتر می‌شوند. گاهی اوقات داروهایی که برای این بیماری‌های جسمی مصرف می‌شوند ممکن است عوارضی را ایجاد کنند که به ایجاد و شدت افسردگی کمک می‌کند. پزشکی که در درمان این بیماری‌های پیچیده تجربه دارد می‌تواند به یافتن بهترین استراتژی درمانی کمک کند.
ریسک فاکتورهای این بیماری عبارتند از:
- سابقه افسردگی شخصی یا خانوادگی
- تغییرات عمده در زندگی، تروما یا استرس
- برخی بیماری‌های جسمی و داروها
انواع درمان و معالجه افسردگی
افسردگی، حتی در شدیدترین موارد هم قابل درمان است. هرچه زودتر درمان را شروع کنید، موثرتر خواهد بود. بیماری افسردگی معمولاً با دارو، روان‌درمانی یا ترکیبی از این دو درمان می‌شود. اگر این درمان‌ها علائم را کاهش ندهند، درمان با الکتروشوک (ECT مخفف Electroconvulsive Therapy) و سایر درمان‌هایی که مغز را تحریک می‌کنند ممکن است گزینه‌های درمانی دیگر باشند.
نکته بسیار مهم : هیچ دو نفری که به افسردگی مبتلا هستند به طور یکسان تحت تأثیر افسردگی قرار نمی‌گیرند و هیچ درمان یکسانی برای همه وجود ندارد. ممکن است نیاز به آزمون و خطا باشد تا پزشک درمانی که برای شما مناسب است را پیدا کند.
Photo by Polina Zimmerman from Pexels
داروهای ضدافسردگی
داروهای ضدافسردگی داروهایی هستند که افسردگی را درمان می‌کنند. این داروها می‌توانند به بهبود نحوه استفاده مغز از مواد شیمیایی خاص که خلق‌وخو یا استرس را کنترل می‌کنند، کمک کنند. ممکن است قبل از یافتن دارویی که علائم شما را بهبود می‌بخشد و عوارض جانبی قابل کنترلی برای شما دارد، چند داروی ضدافسردگی مختلف را امتحان کنید. اغلب، دارویی که در گذشته به شما یا یکی از اعضای نزدیک خانواده شما کمک کرده است برای شما مورد توجه پزشک است.
معمولاً ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد تا اثرات ضد افسردگی داروهای ضد افسردگی خود را نشان دهد و غالبا علائمی مانند خواب، اشتها و مشکلات تمرکز قبل از خلق‌وخو بهبود می‌یابند، بنابراین مهم است که قبل از نتیجه‌گیری درمورد اثربخشی دارو، به آن فرصت دهیم. در صورت شروع مصرف داروهای ضدافسردگی، مصرف آن‌ها را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید. گاهی اوقات افرادی که از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌کنند پس از احساس بهبودی، سرخود مصرف دارو را متوقف می‌کنند و افسردگی آن‌ها دوباره برمی‌گردد. وقتی شما و پزشکتان با هم تصمیم گرفتید که دارو را قطع کنید، که معمولاً پس از یک دوره ۶ تا ۱۲ ماهه است، پزشک به شما کمک می‌کند تا دوز داروهایتان را به‌آرامی و با خیال راحت کاهش دهید. قطع ناگهانی آن‌ها می‌تواند باعث بروز علائم خاصی شود که پس از ترک ناگهانی دارو ایجاد می شود.
لطفاً توجه داشته باشید: در برخی از موارد ممکن است، در کودکان، نوجوانان و جوانان زیر ۲۵ سال هنگام مصرف داروهای ضد افسردگی، به‌ویژه در چند هفته اول پس از شروع دارو یا تغییر دوز، افکار یا رفتارهای خودکشی افزایش پیدا کند. این هشدار که از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مطرح شده است می‌گوید بیماران در هر سنی که از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌کنند، باید تحت مراقبت ویژه‌ای قرار گیرند، به‌ویژه در چند هفته اول شروع درمان.
اگر قصد دارید از داروهای ضد افسردگی استفاده کنید و باردار هستید، قصد دارید باردار شوید یا در حال شیردهی هستید، درمورد هرگونه خطرات سلامتی برای شما، جنین یا نوزاد خود با پزشکتان مشورت کنید.
شاید درمورد دارویی گیاهی به نام عصاره گل راعی (سنت جونز ورت «St John’s Wort”) شنیده باشید. اگرچه این دارو یک محصول گیاهی پرفروش است، اما FDA استفاده از آن را به عنوان داروی بدون نسخه یا دارای نسخه برای افسردگی تأیید نکرده است و نگرانی‌های جدی درمورد ایمنی (هرگز نباید با داروهای ضد افسردگی تجویز شود) و اثربخشی آن وجود دارد. قبل از مشورت با پزشک خود از عصاره گل راعی استفاده نکنید. سایر محصولات طبیعی که به عنوان مکمل‌های غذایی فروخته می‌شوند، مانند اسیدهای چرب امگا ۳ و اس–ادنوزیل متیونین یا به اختصار (SAMe: مخفف S-adenosylmethionine) ، در دست مطالعه هستند اما هنوز برای استفاده ایمن و موثر اثبات نشده‌اند.
روان‌درمانی
انواع مختلفی از روان‌درمانی (که به آن «صحبت‌درمانی» یا مشاوره نیز گفته می‌شود) می‌تواند به افراد مبتلا به افسردگی کمک کند. نمونه‌هایی از رویکردهای مبتنی بر شواهد که مخصوص درمان افسردگی است شامل این موارد است: درمان شناختی رفتاری (CBT: مخفف cognitive-behavioral therapy) ، درمان میان‌فردی (IPT: مخفف interpersonal therapy) و درمان حل مسأله ( problem-solving therapy) است.
انواع درمانهای تحریک مغزی برای افسردگی
اگر داروها علائم افسردگی را کاهش ندهند، درمان با الکتروشوک (ECT) می‌تواند یکی از گزینه‌های دیگر باشد. بر اساس آخرین تحقیقات:
ECT می‌تواند برای افراد مبتلا به افسردگی شدید که نتوانسته اند با سایر درمان‌ها بهبود یابند، کمک‌کننده باشد.
درمان با الکتروشوک می‌تواند یک درمان موثر برای افسردگی باشد. در برخی موارد شدید که واکنش سریع ضروری است یا نمی‌توان از داروها به طور ایمن استفاده کرد، ECT حتی می‌تواند یک انتخاب اولیه باشد.
قبلاً برای انجام ECT حتماً بیمار باید بستری می‌شد، اما امروزه ECT اغلب به صورت سرپایی انجام می‌شود. درمان شامل یک مجموعه جلسات است، معمولاً سه بار در هفته و به مدت دو تا چهار هفته.
ECT ممکن است دارای عوارض جانبی مانند گیجی، عدم تمرکز و از دست دادن حافظه نیز باشد. معمولاً این عوارض جانبی کوتاه‌مدت هستند، اما گاهی اوقات مشکلات حافظه می‌توانند ادامه پیدا کنند، به‌ویژه در ماه‌هایی که بیمار تحت درمان است. پیشرفت در دستگاه‌ها و روش‌های انجام ECT ، این درمان مدرن را برای اکثر قریب به اتفاق بیماران ایمن و موثر ساخته است. قبل از دادن رضایت‌نامه با پزشک خود مشورت کنید و مطمئن شوید که مزایا و خطرات احتمالی این روش درمانی را خوب درک کرده‌اید.
ECT دردناک نیست و شما شوک‌های الکتریکی را احساس نمی‌کنید. قبل از شروع ECT ، بیمار تحت بیهوشی سطحی قرار می‌گیرد و یک شل‌کننده عضلانی نیز تجویز می‌شود. در عرض یک ساعت پس از جلسه درمان، که فقط چند دقیقه طول می‌کشد ، بیمار بیدار و هوشیار است.
سایر انواع درمانهای تحریک مغزی که اخیراً برای درمان افسردگی مقاوم به دارو استفاده می‌شوند شامل تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای (rTMS: مخفف repetitive transcranial magnetic stimulation) و تحریک عصب واگ (VNS: مخفف vagus nerve stimulation) است. انواع دیگر درمانهای تحریک مغزی برای افسردگی توسط دانشمندان در دست مطالعه و تحقیق است.
فراتر از درمان: چه کارهای دیگری می‌توانید انجام دهید؟
در ادامه نکات دیگری وجود دارد که می‌تواند در طول درمان افسردگی به شما یا اطرافیانتان کمک کند:
- سعی کنید فعال باشید و ورزش کنید.
- اهداف واقع‌بینانه برای خود تعیین کنید.
- سعی کنید وقت خود را با افراد دیگر بگذرانید و به یک دوست یا بستگان مورد اطمینان خود اعتماد کنید.
- سعی کنید خود را منزوی نکنید و اجازه دهید دیگران به شما کمک کنند.
- انتظار داشته باشید خلق‌وخوی‌تان به تدریج بهبود یابد، نه فوراً.
- تصمیمات مهم مانند ازدواج یا طلاق یا تغییر شغل را تا زمان بهبودی به تعویق بیندازید. درمورد تصمیماتتان با دیگران که شما را خوب می‌شناسند و احتمالاً دیدگاه عینی‌تری نسبت به وضعیت شما دارند، صحبت کنید.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منبع : موسسه ملی بهداشت روان ایالات متحده آمریکا
National Institute of Mental Health (2013). Depression, Retrieved February 2018, from