شایعترین علت سوزش پا صدمه عصبی مربوط به بیماران دیابتی است. علتهای دیگری نیز برای این مشکل وجود دارد. درد ناشی از سوزش پا میتواند متناوب یا ثابت باشد و از خفیف تا شدید باشد. پاها ممکن است احساس داغی، سوزن سوزن شدن، تیر کشیدن یا بی حسی را داشته باشند.
درمان برای سوزش پاها بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد. ما در اینجا چندین علت برای احساس سوزش در پاها را بیان کرده‌ایم که ممکن است به شما کمک کند، برای یادگیری آنها با همراه باشید.
همه علل سوزش پا
احساس سوزش پاها میتواند ناشی از شرایط مختلفی باشد. باید علت آن را مشخص کنید تا بتوانید آن را درمان کنید. بعضی از علتها همچون بیماریهای قارچی پا همانند پای ورزشکاران یا کفشهایی که خیلی تنگ هستند هم می‌توان به آسانی درمان کرد. در بعضی موارد هم علت آن ناشناخته است.
نوروپاتی دیابتی
سالها قند خون بالای کنترل نشده میتواند به تدریج به عروق خونی و اعصاب صدمه بزند. قند خون بالا انتقال پیامهای عصبی را کاهش می‌دهد. این میتواند بر احساس بخشهای مختلف بدن اثر بگذارد از جمله پاها. قند خون بالا نیز دیواره‌های رگهای خونی را که اکسیژن و مواد غذایی را به اعصاب منتقل می‌کنند، ضعیف می‌کند.
صدمه عصبی میتواند در سراسر بدن رخ دهد. به گفته موسسه ملی بیماریهای دیابت و گوارش و بیماریهای کلیوی حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد افراد مبتلا به دیابت بعضی از شکلهای صدمه عصبی یا نوروپاتی دارند. خطر نوروپاتی در صورت موارد زیر افزایش می‌یابد:
- چاقی
- فشار خون بالا
- سیگار کشیدن
- نوشیدن الکل
وقتی صدمه عصبی در پاها باشد به عنوان نوروپاتی محیطی شناخته می‌شود. نوروپاتی محیطی شایعترین نوع نوروپاتی دیابتی است. این نوع نوروپاتی میتواند موجب احساس سوزش در پاها شود. نورپاتی با تعدد کمتر میتواند بر بازوها و دستها اثر بگذارد. علائم دیگر نوروپاتی عبارتند از:
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن در دست یا پا
- احساسی شبیه پوشیدن یک جوراب تنگ
- دردهای تیز و سیخ کشیدن
- ضعیف یا احساس سنگینی در پاها یا دستها
- تعریق زیاد
اگر متوجه هر یک از علائم نوروپاتی شدید، باید به پزشک مراجعه کنید. کنترل قند خون میتواند از صدمه به عصب یا پیشگیری کند یا دوره آن را کند نماید. یک تحقیق نشان داد که نوروپاتی محیطی ممکن است نشانه دیابت مرزی یا تشخیص داده نشده باشد.
نوروپاتی حسی فیبر کوچک (SFSN)
نوروپاتی حسی یک نوروپاتی دردناک است که اغلب منجر به سوزش دردناک در پاها می‌شود. علائم دیگر شامل کاهش حس در پاها و شعله ور شدن دردهای کوتاه مدت است. این امر در نتیجه کاهش غلاف میلین که رشته‌های عصبی را پوشانده و محافظت می‌کند، رخ می‌دهد. اگر چه علت آن در اکثر موارد ناشناخته است، دیابتی‌ها را میتواند شامل شود.
استفاده زیاد از الکل
استفاده زیاد از الکل میتواند منجر به نوع دیگری از صدمه عصبی به نام نوروپاتی الکلی شود. علاوه بر سوزش پا علائم آن شامل موارد زیر می‌شود:
- ضعف عضله، اسپاسم عضله و کاهش عملکرد عضله
- اختلال عملکرد ادراری و روده
- سرگیجه
- اختلال تکلم
ترک الکل میتواند به جلوگیری از بدتر شدن علائم کمک کند. البته بعضی اوقات صدمه عصبی ممکن است غیر قابل برگشت باشد.
بیماری شارکو ماری توث (CMT)
CMT شایعترین بیماری عصبی ارثی است. این بیماری بر اعصابی اثر می‌گذارد که عضلات را کنترل می‌کنند. این یک بیماری پیش رونده است به این معنا که به مرور زمان بدتر می‌شود. یکی از نخستین علائم سوزش یا درد و سوزن سوزن شدن در پاها یا دستهاست. علائم دیگر شامل کندی و آتروفی عضلات می‌شود.
در ایالات متحده از هر ۲۵۰۰ نفر یک نفر بیماری شارکو ماری توث دارد. نام این بیماری از نام سه پزشکی گرفته شده که نخستین بار در ۱۸۸۶ آن را تشریح کردند. نامهای دیگر آن آتروفی عضلانی پرونئال و محرک ارثی و نوروپاتی حسی است.
سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (CPRS)
CPRS در یک عضو، عمدتا پس از زخم یا جراحی رخ می‌دهد. این شامل صدمه عصبی است که بر پیامرسانی از مغز و نخاع اثر می‌گذارد. علائم عبارتند از:
- درد سوزناک
- تورم
- تغییر در رنگ پوست یا بافت
CPRS میتواند بر سیستم ایمنی اثر بگذارد. این ممکن است تحت تاثیر ژنتیک باشد.
اریتروملالژیا
اریتروملالژیا یک بیماری نسبتا نادر شامل پاهای قرمز، داغ و دردناک بدون علت شناخته شده است. شدت بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است. درد پس از موارد زیر میتواند بدتر شود:
- ورزش
- پیاده روی
- ایستادن
- قرار گرفتن در معرض گرما
کمبودهای تغذیه‌ای
سوزش پا بوسیله سو تغذیه در گذشته شایعتر بود اما هنوز هم در مناطقی که دچار قحطی یا سایر بلایای طبیعی می‌شوند، دیده می‌شود. در زمان جنگ جهانی دوم تخمین زده شد که حدود یک سوم سربازان آمریکایی حاضر در جنگ پاسیفیک دچار سندرم سوزش پای ایجاد شده به علت سو تغذیه شدند.
در جوامع امروزی بخصوص در میان سالخوردگان، صدمه عصبی ممکن است مربوط به کمبود در ویتامینهای زیر باشد:
- ویتامین B12
- ویتامین B6
- ویتامین B9 (فولات)
کمبود ویتامینهای ب میتواند موجب سوزش پا و مشکلات همراه با عضله شود. کم خونی، کمبود گلبولهای قرمز سالم است که ممکن است به دلیل کمبود ویتامین ب باشد. علائم دیگر کم خونی فقر ویتامین شالم خستگی، سرگیجه و تنگی نفس است.
کم کاری تیروئید
تیروئید کم کار یا هیپوتیروئیدیسم تعادل هورمونها در بدن را بهم می‌زند. این میتواند موجب ورمی شود که بر اعصاب فشار وارد می‌کند. علاوه بر سوزش پا علائم کم کاری تیروئید شامل خستگی، افزایش وزن و خشکی پوست است.
بیماریهای عفونی
سوزش پا میتواند یکی از چندین علائم بیماریهای عفونی گوناگون باشد از جمله:
- بیماری لایم
- HIV
- سیفلیس
- زونا
اگر به داشتن عفونت مشکوک هستید و دچار سوزش پا هستید از پزشکتان در مورد انجام آزمایش، درخواست کنید.
بیماری پای ورزشکاران
بیماری پای ورزشکاران یک عفونت قارچی مسری هست که اغلب در ورزشکاران دیده می‌شود. همچنین به عنوان تینه آ پدیس (tinea pedis) شناخته می‌شود نیز میتواند بر ناخنهای پا و دست اثر بگذارد. یکی از شایعترین علائم بیماری پای ورزشکاران سوزش، سوزن سوزن شدن یا احساس خارش بین انگشتان یا کف پاهاست. همچنین ممکن است دچار علائم زیر شوید:
- تاولهای خارش دار روی پاها
- ترک خوردگی و پوست پوسته شدن بین انگشتان پا و یا روی کف پاها
- پوست خشک در طرفین یا کف پا
- پوست ضخیم روی پاها
- ناخنهایی که از پوست زیر ناخن بیرون می‌زنند یا تغییر رنگ داده، ضخیم و شکننده هستند
بیماری کلیه
وقتی کلیه‌ها عملکرد مناسب خود را متوقف می‌کنند، سموم در خون تجمع می‌یابند. این میتواند منجر به ورم و خارش پا شود. همچنین میتواند موجب عوارض زیر شود:
- کاهش خروج ادرار
- تنگی نفس بدون علت
- تهوع
- گیجی
- تشنج
- خستگی
- کما
بیماری عروق محیطی (PAD)
PAD باریک شدن عروقی ست که خون را به پاها می‌رساند. این علائم میتواند شبیه به آن نوروپاتی محیطی باشد از جمله سوزش پا. درد اغلب با پیاده روی یا ورزش ایجاد می‌شود.
سندرم تونل تارسال
سندرم تونل تارسال بیماری ست که طی آن عصبی که از مچ پا به بالای پا می‌رسد به دلیل ورم یا صدمه فشرده شده است. این فشردگی میتواند منجر به درد و سوزش پا شود. این درد ممکن است در پا پخش شود.
انجام درمان در مراحل اولیه این بیماری قبل از اینکه صدمه عصبی ماندگار شود، ضروری است.
قرار گرفتن در معرض سموم
قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین و مواد شیمیایی دیگر به مدت طولانی میتواند منجر به علائم نوروپاتی محیطی شود. بعضی از داروهایی که برای بیماریهای خاص همانند HIV یا تشنج استفاده می‌شوند نیز می‌توانند موجب صدمه عصبی شوند.
شیمی درمانی
درمانهای شیمیایی استفاده شده برای کشتن سلولهای سرطانی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد از جمله نوروپاتی محیطی. عوارض جانبی سیستمهای عصبی و عضله‌ای ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- احساس خستگی درد یا تکان در عضلات
- کندی عکس العمل یا مهارتهای حرکتی
- مشکلات تعادل و هماهنگی
- ضعف عضلانی
- درد
سایر علل سوزش پا عبارتند از پلی نوروپاتی آمیلوئید، بیماری لایم، سارکوئیدوز، سندرم گیلن باره، پلی نوروپاتی التهابی میلین زدای مزمن (CIDP)، واسکولیت (التهاب عروق خونی).
چند هفته یا چند ماه پس از جراحی بای پس معده، بعضی از افراد دچار سوزش پا می‌شوند. جذب ناچیز ویتامینهای گروه ب پس از بای پس معده میتواند موجب نوروپاتی در پاها و احساس سوزش در پا شود.
تشخیص علت سوزش پا
اگر سوزش و درد در پاها دارید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ابتدا یک معاینه انجام خواهد داد. معاینه میتواند این موارد را نشان دهد:
- مشکلات ساختاری در پاها
- عفونت قارچی
- قرمزی یا رنگ پریدگی پوست
- رفلکس
- کاهش حس
پزشک بعدا در مورد سابقه پزشکی سوالاتی خواهد پرسید از جمله داروهایی که در حال مصرف هستید. آنها از شما خواهند پرسید چه موقع علائم ظاهر می‌شوند و چه مدت طول می‌کشند. اکثر افردی که سوزش پا دارند، علت مشابهی همانند دیابت دارند که میتواند آن را بوسیله تستهای آزمایشگاهی مشخص کرد. برای افراد دیابتی تشخیص سوزش پا به علت نوروپاتی محرز است و نیازی به تستهای اضافی نیست. همچنین در صورتی که کسی الکل مصرف کند می‌خواهند راجع به سابقه مصرف وی بدانند.
در افرادی که سوزش پا ناگهانی ست، به سرعت بدتر می‌شود یا هیچ علت قابل توضیحی ندارد، برای تشخیص دقیق باید تستهای بیشتری انجام شود. این تستها عبارتند از:
- نوار عصب و عضله یا الکترومیوگرام (EMG): تست عملکرد عضله با استفاده از ثبت فعالیت الکتریکی درون عضلات است. یک پروب روی پوست قرار داده می‌شود یا ممکن است یک سوزن وارد عضله شود. این تست تنها کمی احساس برق گرفتگی ایجاد می‌کند و مشکل دیگری ندارد.
- مطالعه هدایت عصبی: مطالعه هدایت عصبی قابلیت اعصاب برای انتقال پیامها را بررسی می‌کند. عصب تحریک می‌شود و پاسخ در عضله کنترل شده توسط آن عصب اندازه گیری می‌شود.
- تستهای آزمایشگاهی: گاهی اوقات تستهای خون، ادرار یا مایع نخاعی ممکن است برای کمک به تشخیص علت سوزش پا استفاده شوند. میزان ویتامین را هم می‌توان با یک آزمایش ساده خون بررسی کرد. آزمایش خون همچنین برای بررسی هورمونهای تیروئید، عملکرد کلیه، HIV و سایر عفونتها توصیه می‌شود.
- نمونه برداری از عصب: این روش بسیار نادر را پزشکان ممکن است پیشنهاد دهند که در واقع بریدن یک تکه از بافت عصبی و آزمایش کردن آن زیر میکروسکوپ است.
- آزمونهای تصویری: عکس رادیولوژی در صورتی که در مورد بیمار مشکوک به سندرم تونل ترسال باشند. پزشک به کفشها نگاه می‌کند و موقعی که شخص قدم می‌زند وی را تماشا می‌کند تا ببیند آیا شخص تنگی یا سختی موقع راه رفتن دارد. اگر عفونت یا صدمه موجب آسیب شده باشد پزشک در مورد علائم از بیمار می‌پرسد.
درمان سوزش پا
مهمترین درمان برای سوزش پا به علت نوروپاتی توقف پیش روی صدمه عصبی است. در بعضی موارد درمان بیماری زمینه‌ای نوروپاتی و علائم را بهتر خواهد کرد. در وضعیتهای دیگر همانند نورپاتی فیبر کوچک که هیچ علتی را نمی‌توان مشخص کرد، پزشک بر درمان علائم تمرکز می‌کند.
برای درد عصبی شدید، تحریک عصب ممکن است کمک کننده باشد از جمله:
- تحریک الکتریکی عصب
- مگنت تراپی
- درمان با لیزر
- نور درمانی
درمانهای جایگزین همانند طب سوزنی نیز به برخی افراد کمک می‌کند.
برای افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی، درمان به معنای نگه داشتن قند خون در سطح نرمال است. این امر نیازمند تغییر در رژیم غذایی، داروهای خوراکی و اغلب تزریق انسولین است. برای افراد مبتلا به اشکال دیگر نوروپاتی که صدمه عصبی موجب سوزش پا می‌شود، پیشگیری از صدمه عصبی بیشتر به همان اندازه اهمیت دارد. مشکلات خاص و درمانهای آنها عبارتند از:
- کمبود ویتامین: مصرف ویتامین B12 خوراکی یا تزریقی میتواند کمبود این ماده مغذی را رفع کند.
- اعتیاد به الکل: کنار گذاشتن نوشیدن الکل از پیشرفت صدمه عصبی جلوگیری کرده و به اعصاب اجازه بهبود می‌دهد.
- بیماری مزمن کلیه: ممکن است برای از بین بردن سمومی که موجب نوروپاتی و علائم سوزش پا می‌شوند، نیاز به دیالیز باشد.
- تیروئید کم کار: مصرف قرصهای خوراکی هورمون را بالا می‌برد که عمدتا نوروپاتی و علائم سوزش در پا را معکوس می‌کند.
- GBS و CIDP: درمان آنها بسیار تخصصی و شامل تغییر پلاسما (پلاسمافرزیز) یا درمان گلبول ایمنی (IVIG) است.
درمان سوزش پا شامل درمان درد و احساس غیر طبیعی ایجاد شده بوسیله نوروپاتی است. بعضی از داروهای بیشتر تجویز شده برای سوزش پاها عبارتند از:
- آمی تریپتلین
- کاربامازپین (تگرتول)
- دسیپرامین (نوروپرامین)
- دولوکستین (سیمبالتا)
- گاباپنتین (نورونتین)
- پرگابالین (لیریکا)
- توپیرامات (توپوماکس)
- ونالافاکسین (افکسور یا ایکس ار)
داروهای مسکن دیگر هم برای کاهش ناراحتی شدیدی که بعضی از افراد بر اثر سوزش پا دچار می‌شوند، لازم است. داروهای بدون نسخه‌ای همانند ادویل، آلیو، موترین و تیلنول درد را در بسیاری از افراد مبتلا به سوزش پا کنترل می‌کنند. مسکنهای تجویزی همانند ترامادول (اولترام) یا داروهای مخدر با دوز پایین (نارکوتیک) هم ممکن است برای درد شدید لازم باشند.
برای سوزش پای ناشی از بیماری پای ورزشکاران، داروهای ضد قارچی میتواند عفونت قارجی را درمان کرده و علائم سوزش پا را رفع کند. داروهای بدون نسخه همانند میکونازول (میکاتین) یا تربینافین (لامیسیل ا ت) را باید ابتدا استفاده کرد. ضد قارچهای تجویزی همانند فلوکونازول (دیفلوکان)، ایتراکونازول (اسپورانوکس) و نافتیفین (نافتین) نیز برای درمان آن موجود است.
درمانهای خانگی برای رفع درد
برای این نوع درد باید به پزشک مراجعه کنید اما چند چیز دیگر هستند که می‌توانید برای درمان اولیه در خانه انجام دهید:
- خیساندن پا در آب یخ یا حمام یخ برای چند دقیقه: البته این روش برای افرادی که اریتروملالژیا دارند، توصیه نمی‌شود. این کار ممکن است به پوستشان صدمه بزند.
- خیساندن پاها در نمک حمام یا محلول سرکه سیب. اگر دچار دیابت هستید قبل از انجام این کار از پزشکتان سوال کنید. سرکه سیب به دلیل pH پایین خواص ضد قارچی دارد و رشد قارچها را متوقف می‌کند و از عفونت و مشکلات پوستی جلوگیری می‌کند. برای اینکار ۳ پیمانه آب گرم را با ۱/۴ پیمانه سرکه سیب مخلوط کنید. پاها را به مدت ۲۰ دقیقه در آن بخسانید، سپس خشک کنید. اگر علائمتان ادامه پیدا کرد، دو بار در روز از آن استفاده کنید.
- استفاده از اسانس روغنی بابونه: روغن بابونه خواص آرام بخش دارد و به همین دلیل میتواند سوزش پاها را تسکین دهد. همچنین به گردش خون بدن در این ناحیه و کنترل فرایندهای التهابی که همراه با این علائم می‌آیند، کمک می‌کند. به این منظور ۲ قاشق غذاخوری اسانس روغنی بابونه را با ۱ قاشق غذاخوری روغن زیتون مخلوط کنید. مخلوط را روی پاها بمالید و به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه ماساژ دهید. در صورت نیاز دو بار در روز این کار را انجام دهید.
- زنجبیل و روغن نارگیل: ترکیب زنجبیل و روغن نارگیل یک محصول ضد درد است که میتواند سوزش، درد و التهاب پاها را آرام کند. این ترکیب خواص آبرسانی و بازسازی کننده دارد که برای بهینه سازی گردش خون، کاهش حس سنگینی و تغییر در بافت پوست می‌شود. برای استفاده از این ترکیب، ۱ قاشق چایخوری پودر زنجبیل (۵ گرم) و ۲ قاشق غذاخوری روغن نارگیل را مخلوط کرده و یک خمیر درست کنید. این ترکیب را روی پا استفاده کنید و به مدت ۵ دقیقه ماساژ دهید. مواد روی پا را بشویید اگر لازم شد، آن را دو بار در روز انجام دهید.
- مصرف مکمل زردچوبه: کورکومین موجود در زردچوبه تسکین دهنده درد عصبی است. کورکومین بخاطر اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدان و ضد میکروبی مشهور است. همچنین به رفع علائم نورولوژی کمک می‌کند.
- استفاده از کرم موضعی که حاوی لیدوکائین یا کپسایسین است. یک تحقیق نشان داد که ضماد لیدوکائین در رفع درد ناشی از اریتروملالرژیا، بسیار موثر است.
- ماساژ پا به بهبود جریان خون و گردش آن کمک می‌کند.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع: healthlinewebmdstepofhealth