قند خون بالا (هایپرگلیسمی) و نشانه های ابتلا، پیشگیری و درمانهای رایج برای کنترل آن

قند خون بالا (هیپرگلیسمی) معضلی است که بر افراد مبتلابه دیابت تأثیر می‌گذارد. عوامل متعددی می‌توانند در افراد مبتلابه دیابت، باعث ایجاد حالت هیپرگلیسمی شوند، ازجمله انتخاب غذا و فعالیت‌های بدنی،  ابتلای به بیماری، مصرف داروهای غیر دیابتی، یا صرف‌نظر از مصرف کافی داروهای کاهش‌دهنده گلوکز. نکته‌ای که در مواجهه با قند خون بالا مهم است که به درمان این عارضه بپردازید، زیرا اگر این مشکل بدون درمان باقی بماند، می‌تواند شدید باشد و به عوارض جدی نیاز به مراقبت‌های اضطراری مانند کمای ناشی از دیابت منجر شود. در بلندمدت، هیپرگلیسمی مداوم، حتی اگر شدید نباشد، می‌تواند به عوارضی در چشم، کلیه‌ها، اعصاب و قلب منجر شود.

علائم قند خون بالا

قند خون بالا (هایپر گلیسمی) علائمی را در فرد مبتلا ایجاد نمی‌کند مگر زمانی که مقدار گلوکز به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (mg / dL) یا ۱۱ میلی مول در لیتر (mmol / L) باشد. علائم هیپرگلیسمی به‌آرامی در چند روز یا چند هفته ایجاد می‌شود. وقتی سطوح قند خون بالا باقی می‌ماند، علائم جدی‌تر می‌شوند. بااین‌حال، برخی از افرادی که به دیابت نوع ۲ به مدت طولانی مبتلا بوده‌اند ممکن است باوجود افزایش قند خون نشانه‌ای از علائم در آن‌ها ایجاد نشود.

علائم و نشانه‌های اولیه

شناخت علائم اولیه هیپرگلیسمی می‌تواند به شما کمک کند تا این وضعیت را سریعاً درمان کنید. مراقب این علائم باشید:
• تکرر ادرار
• افزایش تشنگی
• تاری دید
• خستگی
• سردرد

علائم و نشانه‌های بعدی

اگر قند خون بالا درمان نشود، می‌تواند سبب ایجاد اسیدهای سمی (کتون) در خون و ادرار (کتواسیدوز) شود. نشانه‌ها و علائم آن عبارت‌اند از:
• بوی نفس میوه‌ای
• تهوع و استفراغ
• تنگی نفس
• خشکی دهان
• ضعف
• گیجی
• کما
• درد شکمی

چه وقت برای دیدن یک پزشک مراجعه کنید؟
با اورژانس پزشکی تماس بگیرید اگر:
• شما بیمار هستید و نمی‌توانید غذا یا مایعات را مصرف کنید.
• سطح قند خون شما به‌طور مداوم بالاتر از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (۱۳ میلی مول در لیتر) است و شما در ادرار خود کتون دارید.
چه زمانی باید توسط پزشک خود ویزیت شوید:
• شما اسهال یا استفراغ را تجربه می‌کنید، اما شما همچنین می‌توانید برخی از غذاها یا نوشیدنی‌ها را مصرف کنید.
• تبی دارید که بیش از ۲۴ ساعت طول کشیده است.
• گلوکز خون شما بیش از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (۱۳ میلی مول در لیتر) است حتی اگر شما داروهای دیابت خود را مصرف کرده‌اید و شما با نگه‌داشتن قند خون خود را در محدوده موردنظر مشکل‌دارید و قادر به این کار نیستید.

عوامل پیدایش قند خون بالا

در طول فرایند هضم، بدن شما کربوهیدرات‌ها را از مواد غذایی مانند نان، برنج و ماکارونی به مولکول‌های مختلف قندی تجزیه می‌کند. یکی از این مولکول‌های قندی، گلوکز است که منبع اصلی برای تأمین انرژی بدن شما است. گلوکز به‌طور مستقیم پس از غذا به جریان خون شما جذب می‌شود، اما بدون کمک انسولین (هورمون ای که توسط پانکراس شما ترشح می‌شود) نمی‌تواند به سلول‌های بسیاری از بافت‌های شما وارد شود. هنگامی‌که سطح گلوکز خون شما افزایش می‌یابد، پانکراس شما انسولین را آزاد می‌کند. انسولین، به‌نوبه خود، سلول‌های شما را باز کند تا گلوکز بتواند وارد شود و سوخت را فراهم کند تا سلول‌ها به‌درستی کار کنند. مقدار گلوکز اضافی در کبد و ماهیچه‌های شما به شکل گلیکوژن ذخیره می‌شود.
این فرایند مقدار گلوکز را در جریان خون کاهش می‌دهد و مانع از رسیدن به سطوح قند خون به خطرناک می‌شود. همان‌طور که سطح قند خون شما به حالت عادی بازمی‌گردد، ترشح انسولین از پانکراس شما نیز کمتر می‌شود. دیابت به‌طور چشمگیری اثرات انسولین را در بدن کاهش می‌دهد، زیرا پانکراس شما قادر به تولید انسولین کافی نیست (دیابت نوع ۱) یا به دلیل اینکه بدن شما به اثرات انسولین مقاوم است یا به‌اندازه کافی انسولین را برای حفظ سطح قند خون نرمال ترشح نمی‌کند (دیابت نوع دو). درنتیجه، گلوکز در جریان خون شما عارضه قند خون بالا (هیپرگلیسمی) را ایجاد می‌کند و اگر این مشکل به‌درستی درمان نشود، ممکن است برای سلامت شما خطرناک باشد. انسولین یا داروهای دیگر (نظیر متفورمین یا گلی بن کلامید) برای کاهش سطح قند خون استفاده می‌شود.

فاکتورهایی که با بروز قند خون بالا (هیپرگلیسمی) در ارتباط هستند

بسیاری از عوامل می‌توانند به بروز عارضه قند خون بالا کمک کنند، ازجمله:
• عدم استفاده از انسولین کافی و یا داروهای دیابتی خوراکی
• عدم تزریق انسولین به‌درستی یا استفاده از انسولین تاریخ‌مصرف گذشته
• دنبال نکردن برنامه رژیم غذایی مربوط به دیابت خود
• غیرفعال بودن و نداشتن تحرک کافی بدنی
• ابتلا به بیماری یا عفونت
• استفاده از داروهای خاصی مانند استروئیدها
• زخمی شدن یا انجام جراحی
• تجربه استرس عاطفی، مانند درگیری خانوادگی و یا چالش‌های محل کار
همچنین بیماری یا استرس می‌تواند باعث ایجاد عارضه قند خون بالا شود زیرا هورمون‌هایی که برای مبارزه با بیماری یا استرس تولید می‌شوند همچنین می‌توانند باعث افزایش قند خون شما شوند. حتی افرادی که دیابت ندارند، ممکن است در طول بیماری شدید، ممکن است این عارضه در آن‌ها ایجاد شود؛ اما افراد مبتلابه دیابت ممکن است نیاز به مصرف داروهای دیابتی اضافی داشته باشند تا گلوکز خون خود را در طول بیماری یا استرس تحت کنترل نگه‌دارند.

درمان اضطراری برای هیپرگلیسمی شدید

اگر علائم و نشانه‌های کتواسیدوز دیابتی و سندرم هیپرگلیسمی هیپراسمولار را دارید، ممکن است در اتاق اورژانس درمان شده یا در بیمارستان بستری شوید. درمان اضطراری می‌تواند قند خون شمارا به حد نرمال کاهش دهد.

این درمان معمولاً شامل موارد زیر است:

• جایگزینی مایعات بدن: شما مایعات را دریافت خواهید کرد حالا یا به‌صورت خوراکی یا از طریق ورید (داخل وریدی) تا زمانی که حالا دهیدراتاسیون در شما برطرف شود. این مایعات جایگزین کسانی هستند که از طریق دفع بیش‌ازحد ادرار ازدست‌داده‌اید و همچنین آبکی شدن مقادیر بیش‌ازحد قند در خون شما کمک می‌کند.
• جایگزینی الکترولیت‌ها: الکترولیت‌ها مواد معدنی موجود در خون شما هستند که برای بافت‌های شما لازم است تا به‌درستی عمل کنند. عدم وجود انسولین می‌تواند میزان الکترولیت‌های مختلف را در خون شما کاهش دهد. شما الکترولیت‌ها را از طریق رگ‌ها دریافت خواهید کرد تا قلب، عضلات و سلول‌های عصبی شما به‌طور نرمال عمل کنند.
• درمان با انسولین: انسولین روندی را که سبب ایجاد کتون ها در خون شما می‌شود، متوقف می‌کند. همراه با مایعات و الکترولیت‌ها، شما انسولین درمانی خواهید کرد که معمولاً این امر از طریق ورید انجام می‌گیرد.
• همان‌طور که مواد شیمیایی در بدن شما به حالت عادت بازمی‌گردد، پزشک شما باید در نظر بگیرد که این حالت ممکن است باعث ایجاد هیپرگلیسمی شدید شود. بسته به شرایط، ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشید.
• اگر پزشک شما به یک عفونت باکتریایی مشکوک شود، ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی را برای درمان شما تجویز کند. اگر حمله قلبی امکان‌پذیر باشد، ممکن است پزشک شما قلب شما را ارزیابی کند.

آماده شدن برای ویزیت توسط پزشک
اگر شما مشکل در حفظ قند خون خود در محدوده دلخواه دارید، برای دیدن پزشک خود برنامه‌ریزی کنید. او می‌تواند به شما در ایجاد تغییراتی برای مدیریت بهتر دیابت کمک کند. در اینجا برخی از اطلاعاتی را که برای کمک به آماده شدن برای قرار ملاقات خود و دانستن آنچه از دکتر شما انتظار می‌رود، نیاز دارید آورده شده است:

آنچه شما می‌توانید انجام دهید
• از هرگونه محدودیت پیش از آزمایش مطلع شوید: اگر پزشک شما قند خون شمارا آزمایش می‌کند، ممکن است از شما بخواهد از خوردن یا نوشیدن چیزی به‌جز آب به مدت هشت‌تا ده ساعت قبل از آزمایش خودداری کند. برای زمانی که قرار است آزمایش بدهید، بپرسید که آیا شما نیاز است که ناشتا باشید یا نه.
• یادداشتی از اطلاعات شخصی کلیدی، ازجمله مواردی مانند تغییرات اخیر زندگی یا تنش‌های عمده زندگی خود را، یادداشت کنید.
• فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌ها را که مصرف می‌کنید را به همراه داشته باشید.
• مقادیر گلوکز اندازه‌گیری شده را یادداشت کنید، یک رونوشت نوشته‌شده یا چاپ‌شده از مقادیر گلوکز خون، زمان آزمایش و داروهای مصرفی را به پزشک خود بدهید. با استفاده از این اطلاعات، پزشک شما می‌تواند روند موردنیاز برای درمان شمارا تشخیص دهد و توصیه‌هایی در مورد چگونگی جلوگیری از هیپرگلیسمی به شما ارائه دهد.
• سؤالات مدنظر خود را برای پرسیدن از پزشک یادداشت کنید. درباره جنبه‌های مدیریت دیابت خود روشن کنید که به چه اطلاعات بیشتری نیاز دارید.
• در صورت نیاز به تجویز، آگاه باشید. دکتر شما می‌تواند نسخه‌های درمانی شمارا تجدید کند.

برای عارضه قند خون بالا (هیپرگلیسمی)، سؤالاتی که ممکن است بخواهید بپرسید عبارت‌اند از:
• در چه زمان‌هایی نیاز است که قند خون خود را کنترل کنم؟
• دامنه هدف من چیست؟
• چگونه رژیم غذایی و ورزش بر قند خون من تأثیر می‌گذارد؟
• چه زمانی باید ازنظر شاخص کتون ها خود را آزمایش می‌کنم؟
• چگونه می‌توان از قند خون بالا جلوگیری کرد؟
• آیا باید نگران قند خون پایین باشم؟ علائم و نشانه‌هایی که من باید مراقب آن‌ها باشم چه هستند؟
• چه نوع پیگیری را من نیاز دارم؟

برنامه‌ریزی روزانه برای کنترل بیماری
بیماری یا عفونت‌ها می‌تواند قند خون شمارا افزایش دهد، بنابراین مهم است که برای رفع این مشکل برنامه‌ریزی کنید. در مورد ایجاد یک برنامه روزانه کنترل بیماری با پزشک خود صحبت کنید.

سؤالاتی که باید بپرسید شامل موارد زیر است:
چقدر باید قند خون خود را در طول بیماری کنترل کنم؟
آیا وقتی بیمار شوم میزان تزریق انسولین یا داروهای مصرفی برای کنترل دیابت تغییر می‌کند؟
چه زمانی‌هایی باید ازنظر شاخص کتون ها آزمایش شوم؟
اگر نتوانم بخورم یا نوشیدم چه حالتی پیش می‌آید و باید چه کار کنم؟
چه زمانی باید از فوریت‌های پزشکی درخواست کمک کنم؟

منبع مقاله Drugs.com

ترجمه و تالیف اختصاصی توسط مجله قرمز