درمان لخته خون شامل روشهای مختلفی از جمله استفاده از داروهای مختلف، جراحی عروق و تغییر در سبک زندگی است. این روشها بسته به اندازه لخته و محل قرارگیری آن انجام می‌گیرد. برای انجام کلیه این روشهای تنها پزشک تصمیم می‌گیرد. برای آشنایی با روشهای درمان لخته خون ما را همراهی کنید.
لخته خون فرایندی حیاتی است که از خونریزی زیاد پس از صدمه به رگ، جلوگیری می‌کند. البته لخته خون گاهی اوقات می‌تواند داخل رگ تشکیل شود که ناشی از صدمه نیست. بعضی از لخته‌های خون به هنگامی که آسیب دیدگی التیام می‌یابد، بطور کامل حل می‌شوند. این لخته‌ها می‌توانند از طریق سیستم گردش خون حرکت کنند و در نتیجه تامین خون به اندامهای حیاتی را محدود کنند. این نوع از لخته‌ها بسیار جدی هستند و نیازمند درمان فوری هستند.
درمان لخته خون
گزینه‌های درمان لخته خون بستگی به سلامت کلی شخص و موقعیت لیخته خون دارد.
داروهای ضد انعقادی
در اکثر موارد، پزشک داروهای ضد انعقادی را تجویز می‌کند که بصورت عام به عنوان رقیق کننده خون شناخته می‌شوند. این داروها اقبلیت بدن برای تشکیل لخته‌های جدید را کاهش می‌دهند در عین حال که از بزرگتر شدن لخته‌های موجود پیشگیری می‌کنند. پزشکان معمولا مصرف داروهای ضد انعقادی را ۵ تا ۱۰ روز اول پس از تشخیص لخته خون، توصیه می‌کنند. بعضی از افراد ممکن است مصرف ضد انعقادها را هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سالها ادامه دهند تا از برگشت لخته‌ها جلوگیری کنند. متداولترین داروهای ضد انعقاد عبارتند از:
هپارین شکسته نشده
هپارین شکسته نشده یا UFH با آنتی ترومبین عمل می‌کند که در پروتئینی در بدن است که از تشکیل لخته‌های جدید، جلوگیری می‌کند. پزشک هپارین شکسته نشده را از طریق وریدی یا تزریق زیر جلدی انجام خواهد داد تا دارو به سرعت عمل کند. میزان UFH خون ممکن است بطور متناوب در طول روز تغییر کند. به همین دلیل کسی که هپارین شکسته نشده را دریافت می‌کند باید چند آزمایش خون را هر روز انجام دهد.
هپارین با وزن ملکولی کم
هپارین با وزن ملکولی کم یا LMWH از هپارین شکسته نشده بدست می‌آید. اثرات هپارین با وزن ملکولی کم روی بدن بیشتر از هپارین شکسته نشده در بدن باقی می‌ماند و قابل پیش بینی‌تر است. افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند می‌توانند در خانه خودشان آن را تزریق کنند و نیازی به کنترل مرتب خون ندارند.
وارفارین برای درمان لخته خون
وارفارین با دخالت کردن در تولید ویتامین K عمل می‌کند. کبد از ویتامین K استفاده می‌کند تا پروتئین‌های ضروری برای لخته کردن خون را بسازد. پزشک ممکن است داروی وارفارین را برای افرادی که در حال عوض کردن درمان با هپارین هستند، تجویز کند. در هفته اول درمان، بیمار باید چند آزمایش خون انجام دهد تا دکتر بتواند دوز صحیح را مشخص کند. وقتی که دوز برای بیمار مشخص شد، کنترل معمول خون برای پیشگیری از خطر خونریزی‌های ناخواسته، لازم خواهد بود.
داروهای ضد انعقادی خوراکی
ضد انعقادهای خوراکی یک رده جدیدتر از ضد انعقادها هستند. این داروها پروتئین‌های خاصی را که مسئول لخته خون هستند، مستقیما هدف قرار می‌دهند. ضد انعقادهای خوراکی سریع عمل می‌کنند و اثر آنها روی بدن کوتاه مدت است. فراموش کردن یک وعده دارو می‌تواند خطر لخته خون را افزایش دهد. وقتی که شخصی بطور صحیح این داروها را مصرف کند، ضد انعقاد خوراکی خطر کمتری نسبت به وارفارین دارد. آنها معمولا کمتر موجب خونریزی می‌شوند و با غذاها، مکملها و سایر داروها تداخل دارند. البته آنها گرانتر هستند. همچنین بیمارانی که از اینها استفاده می‌کنند ضروری است که هیچ وعده دارویی را فراموش نکنند.
بعضی از داروهای خوراکی ضد انعقادی عبارتند از:
- آبیکساپان (الیکوئیس)
- بتریکسابان (بویکسااکسا)
- دابیگاتران (پراداکسا)
- ادوکسابان (ساوایسا)
- ریواروکسابان (زارلتو)
درمان لخته خون با جوراب واریس
افرادی که لخته خون در یکی از رگهای عمیق در بازو و ساق پا به نام ترومبوز وریدی عمقی (DVT) دارند ممکن است مبتلا به واریس شوند. در این افراد رگهای صدمه دیده خون متورم و دردناک می‌شوند. جورابهای واریس، جورابهایی انعطاف پذیر هستند که روی پا قرار می‌گیرند و رگ دست یا پا را باز می‌کنند. این جورابها در پا سفت هستند اما بعدا گشادتر می‌شوند. این وضعیت به جریان خون کمک می‌کند تا کمتر در پاها جریان داشته باشد و به سمت قلب برگردد که به کاهش علائم واریس کمک می‌کند. جورابهای واریس را هم با تجویز دکتر و هم بدون نسخه می‌توان از داروخانه‌های بزرگ خریداری کرد. داروساز باید ساق پا را اندازه بگیرد تا جوراب با اندازه دقیق را به شخص بدهد.
ترومبولیتیک‌ها
ترومبولیتیک‌ها داروهایی هستند که لخته خون را حل می‌کنند. پزشک، ترومبولیتیک را به صورت وریدی تزریق می‌کند یا ممکن است از کاتتر داخل رگ استفاده کند که موجب می‌شود دارو مستقیما به محل لخته خون برود. با این وجود ترومبولیتیک‌ها می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند. پزشکان آنها را فقط برای افرادی که لخته‌های خیلی بزرگ دارند توصیه می‌کنند یا کسانی که لخته‌هایشان با درمان ضد انعقادی حل نمی‌شود. این داروها همچنین گزینه خوبی برای افرادی هستند که واریس سخت و ناتوان کننده دارند.
جراحی ترومبکتومی
در بعضی موارد ممکن است برای از بین بردن لخته داخل سرخرگ یا سیاهرگ نیازمند جراحی باشیم. این روش جراحی، ترومبکتومی نام دارد. ترومبکتومی برای لخته‌هایی که خیلی بزرگ هستند یا موجب صدمه شدید به بافتهای نزدیک می‌شوند، ضروری باشد. بیمار باید در مورد نتایج جراحی با پزشک صحبت کند. در بعضی موارد، جراح برشی را در ناحیه بالای لخته خون ایجاد می‌کند. بعد از برداشتن لخته خون، جراح یک لوله کوچک یا «استنت» را داخل رگ وارد می‌کند تا آن را باز نگه دارد.
فیلتر ونا کاوا برای درمان لخته خون
ونا کاوا رگی بزرگ در شکم است که خون را از بخش پایین بدن به قلب و ریه‌ها برمی‌گرداند. یک ترومبوز وریدی عمقی در ساق پا گاهی اوقات ممکن است از طریق ونا کاوا به سمت ریه برود. وقتی که لخته خون به سمت ریه‌ها می‌رود و جریان خون مسدود می‌شود، اصطلاحا به این وضعیت امبولی ریوی گفته می‌شود. جراح معمولا فیلتر را داخل ونا کاوا وارد می‌کند تا از عبور لخته خون از طریق ورید، جلوگیری کند. جراح فیلتر را با ایجاد برشی کوچک در سیاهرگ گردن یا کشاله ران، وارد می‌کند. عکسهای رادیولوژی به جراح کمک می‌کند تا فیلتر را در جای درستی در ونا کاوا قرار دهد. پزشکان معمولا از این عمل جراحی برای افرادی استفاده می‌کنند که در معرض خطر بالای امبولی ریوی هستند و همچنین کسانی که نمی‌توانند داروهای ضد انعقادی خون مصرف کنند.
کنترل پس از درمان لخته خون در خانه
پزشک برنامه درمانی مناسبی را برای بیمار تنظیم خواهد کرد که به این افراد برای مدیریت بیماری و پیشگیری از لخته‌های خون بعدی، کمک می‌کند. مدیریت خانگی لخته خون بستگی به نوع و شدت لخته و همچنین داروهایی که شخص مصرف می‌کند، دارد. برنامه درمان لخته خون ممکن است شامل ارجاع بیمار به یک گروه از متخصصان باشد که شامل متخصص قلب، هماتولوژیست و متخصص مغز و اعصاب است.
جوراب واریس نیز ممکن است برای افرادی که در حال بهبود ترومبوز وریدی عمقی هستند، مفید باشد. این جورابها از جریان زیاد خون و لخته شدن آن در ساق پا جلوگیری می‌کند. پیاده روی منظم و بالا بردن پاها نیز با افزایش جریان خون به قلب، به این افراد کمک می‌کند. کسانی که دارو مصرف می‌کنند باید با زمان بندی منظم، خون خود را چک کنند تا مطمئن شوند که رقیق یا غلیظ نشده است.
پیشگیری
به گفته جامعه هماتولوژی آمریکا، لخته‌های خون یکی از انواع مشکلات خونی قابل پیشگیری هستند. بعضی از افراد از لحاظ ژنتیکی بیشتر در معرض خطر لخته خون هستند. این افراد در صورتی که سابقه خانوادگی اختلالات لخته شدن خون را دارند باید به پزشک خود بگویند. پزشک هم یک چکاپ منظم را برای کمک به تشخیص اختلالات در اولین مرحله، توصیه می‌کند. عوامل سبک زندگی که در زیر آمده هم باعث پایین آمدن خطر توسعه لخته‌های خون می‌شوند از جمله:
- پوشیدن لباسهای گشاد بخصوص در قسمت پایین بدن
- پوشیدن جوراب واریس
- نوشیدن مایعات کافی
- ترک سیگار در صورت استعمال
- مصرف کمتر نمک
- ورزش به طور منظم
- حفظ وزن در وضعیتی سالم
- تغییر وضعیت به صورت مکرر بخصوص در سفرهای طولانی
- ایستادن یا نشستن کمتر از یک ساعت در هر بار
- اجتناب از چهار زانو نشستن یا گره کردن پاها در هم
- خودداری از فعالیتهایی که ساق پاها را قفل می‌کند
- بردن پاها بالاتر از سطح قلب به هنگام دراز کشیدن
علائم و نشانه‌های لخته خون در نقاط مختلف بدن
جدول زیر علائمی را که ممکن است با لخته شدن خون در بخشهای مختلف بدن رخ دهد، نشان می‌دهد:
| موقعیت | علائم |
| بازو یا پا | · درد در بازو یا پا · گرمای ناگهانی، تورم یا حساسیت در بازو یا پا · تغییر رنگ پوست به قرمز یا آبی |
| ریه | · تنگی نفس ناگهانی · سرفه‌ای که همراه با خلط یا خون است · درد تیز و ناگهانی قفسه سینه که به مرور بدتر می‌شود · ضربان قلب سریع یا منظم · تب · تعریق زیاد · سبکی سر یا سرگیجه |
| مغز | · بی حسی یا ضعف صورت، دستها یا پاها · مشکل در تکلم یا درک دیگران · کاهش بینایی در یک یا هر دو چشم · مشکل در پیاده روی · از دست دادن تعادل یا توازن · سردرد شدید و ناگهانی · گیجی · سرگیجه |
| قلب | · درد یا سنگینی در قفسه سینه یا بالای بدن · تنگی نفس · تعریق · تهوع · سبکی سر |
| شکم | · درد شکمی شدید · استفراغ · اسهال |
| کلیه | علائم نادر هستند اما ممکن است شامل موارد زیر باشند: · درد و حساسیت در بالای شکم، کمتر و پهلوها · خون در ادرار · کاهش خروجی ادرار · تب · تهوع · استفراغ |
اختلالات ناشی از لخته خون
یک ترومبوز وریدی عمیق، لخته خونی ست که داخل رگهای عمیق داخل پاها و بازوهاست. گاهی اوقات ترومبوز وریدی عمیق ممکن است از طریق سیستم گردش خون به سمت ریه‌ها یا مغز، جابجا شده یا حرکت کند. این امر می‌تواند موجب اختلالات جدی شود از جمله:
امبولی ریوی
امبولی ریوی لخته خونی ست که در بافت ریه قرار می‌گیرد. امبولی ریوی مقداری از جریان خون به ریه را مسدود می‌کند که موجب می‌شود قلب قویتر پمپاژ کند تا سعی کنید اکسیژن کامل مورد نیاز بدن را تامین کند. فشار اضافه روی سیستم گردش خون می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود.
امبولی مغزی و سکته مغزی
گاهی اوقات، لخته خون ممکن است وارد رگی شود و آن را مسدود کند که مسئول تامین خون به مغز است. این نوع از لخته خون امبولی مغزی نام دارد. بدون تامین خون کافی، سلولهای مغزی بر اثر کمبود اکسیژن، خسته شده و می‌میرند. این عارضه سکته مغزی ایسکمیک نام دارد. سکته مغزی جدی است و بطور بالقوه تهدید کننده زندگی. افرادی که تا ۳ ساعت پس از سکته، درمان می‌شوند به احتمال کمتری دچار ناتوانی طولانی مدت می‌شوند.
ترومبوز وریدی کلیوی (RVT)، لخته خونی ست که خون را به خارج از کلیه می‌برد. اکثر ترومبوزهای وریدی کلیه به مرور زمان بهتر می‌شوند و موجب صدمه پایدار به کلیه نمی‌شوند. البته ترومبوز وریدی کلیوی گاهی اوقات منجر به نارسایی کلیوی حاد می‌شود. نارسایی حاد کلیوی به هنگامی رخ می‌دهد که اختلال در عملکرد کلیه منجر به تجمع فراوارده‌های زائد سمی در خون شود.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد
افرادی که دچار علائم ترومبوز وریدی عمیق می‌شوند باید فورا به پزشک مراجعه کنند بخصوص اگر سابقه خانوادگی اختلالات لخته شدن خون را دارند. درمان اولیه ترومبوز وریدی عمقی می‌تواند از اختلالات بعدی پیشگیری کند.
لخته خون در همه جای بدن یک وضعیت اورژانسی است. کسی که علائم سکته مغزی، امبولی ریوی، ترومبوزی وریدی کلیوی یا مشکلات دیگر مربوط به قلب را دارد باید فورا با ۱۱۵ یا اورژانس محلی تماس بگیرد.
چشم انداز درمان لخته خون
لخته‌های خون جدی و بطور بالقوه در بعضی موارد تهدید کننده زندگی هستند. چندین گزینه درمانی مختلف برای درمان لخته خون بسته به موقعیت و شدت آنها دارد. تشخیص و درمان اولیه می‌تواند از اختلالات بعدی جلوگیری کرده و چشم انداز درمان را بهبود بخشد.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منبع: medicalnewstoday