درد چشم علل مختلفی دارد. معمولا از بیماریهایی مشتق می‌شود که بر قرنیه اثر می‌گذارند، بیماریهایی که بر بخشهای دیگر چشم اثر می‌گذارند و بیماریهایی که در نواحی دیگر بدن هستند اما موجب بروز در ناحیه چشم هم می‌شوند.
علل شایع درد چشم معمولا بر بخشهای خاصی از چشم تمرکز یافته‌اند. اینها شامل قرنیه، سفیدی چشم (صلبیه) و لایه نازکی که آن را پوشش می‌دهد به نام ملتحمه. بخش رنگی چشم عنبیه است. عضلاتی که چشم را کنترل می‌کند، اعصاب و پلکها نیز می‌توانند منابع درد چشم باشند.
چه قسمتهایی از چشم صدمه می‌بینند؟
گاهی اوقات ناراحتی یا درد چشم ناشی از مشکلی در چشم یا بخشهای اطراف آن است همانند:
- قرنیه: بخش شفاف جلوی چشم که بر نور تمرکز می کند
- صلبیه: سفیدی چشم
- ملتحمه: لایه بسیار نازک روی صلبیه و داخل پلک
- عنبیه: بخش رنگین چشم که روزنه در وسط آن قرار گرفته
- حدقه: فضای استخوانی (کاسه چشم) در جمجمه که چشم و عضلاتش داخل آن قرار گرفته‌اند.
- عضلات مژگانی: این عضلات کوچک چشم را می‌چرخانند.
- اعصاب: آنها اطلاعات بصری را از چشمها به مغز انتقال می‌دهند.
- پلکها: پوشش خارجی که چشم را محافظت کرده و رطوبت را روی چشمها پخش می‌کند.
مشکلات شایع چشم
بلفاریت: التهاب یا عفونت پلک که معمولا بدون درد است.
ورم ملتحمه (چشم صورتی): التهاب ملتحمه است. ممکن است ناشی از آلرژی یا عفوت (ویروسی یا باکتریایی) باشد. عروق خونی در ملتحمه، متورم می شوند. این عارضه بخشی از چشم را که به حالت طبیعی سفید است به رنگ قرمز در می‌آورد. چشم ممکن است دچار خارش و یا چسبناک شود. این حالت معمولا دردناک نیست.
سایش قرنیه: این یک اصطلاح رسمی برای زخم روی این بخش از چشم است. ظاهرا کوچک است اما می‌تواند به این بخش صدمه بزند. به راحتی هم بوجود می‌آید. پزشک شما قطره‌های آنتی بیوتیک را تجویز می کند. در طی چند روز بدون هیچ مشکلی باید رفع شود.
عفونت قرنیه (کراتیت): التهاب یا عفوت قرنیه گاهی اوقات بوسیله عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شود. اگر به هنگام شب لنزهای چشمانتان را برندارید یا لنز خشک استفاده کنید به احتمال زیاد دچار این وضعیت خواهید شد.
اجسام خارجی: بعضی چیزها داخل چشم همانند یک ذره غبار می‌تواند آن را تحریک کند. سعی کنید آن را با اشک مصنوعی یا آب بشویید. اگر آن ذره خارج نشود، چشم شما را زخم می‌کند.
التهاب عصب بینایی : التهاب عصبی که از پشت کره چشم به مغز امتداد دارد. بیماری ام اس و سایر بیماریها یا عفونتها اغلب مسئول این موضوع هستند. علائم آن شامل از دست دادن بینایی و گاهی اوقات درد شدید به هنگام نگاه کردن از سویی به سوی دیگر است.
سینوزیت: عفونت در هر یک از سینوسها به هنگامی که فشاری پشت چشمها ایجاد کند می‌تواند موجب درد چشم یکطرفه یا دو طرفه شود.
گل مژه: یک تاول کوچک روی لبه پلک است. این وضعیت به هنگامی رخ می‌دهد که غده چربی مژه یا فولیکول مو عفونی یا ملتهب شود. پزشک شما ممکن است به آن شالاژیون یا هوردلیوم بگوید.
روشهای تشخیص درد چشم
در صورتی که درد چشم دارید بخصوص اگر همراه با کاهش دید، سردرد یا تهوع و استفراغ باشد حتما به پزشک مراجعه کنید. چشم پزشک از چندین ابزار برای تشخیص درد چشم استفاده می‌کند:
- معاینه اسلیت لامپ: از روشنایی نور برای نگاه کردن به ساختارهای داخل چشم استفاده می‌کند.
- قطره‌های گشاد کننده: روزنه را گشاد می‌کند که باعث می‌شود پزشک داخل چشم را بهتر ببیند.
- تونومتر: ابزاری برای اندازه گیری فشار چشم. پزشک از آن برای تشخیص بیماری آب سیاه یا گلوکوم استفاده می‌کند.
برخی از مشکلات عمده چشم که موجب درد چشم می‌شوند در زیر به تفصیل بیان می‌شود.
اختلالات قرنیه
مشکلات مربوط به قرنیه شایعترین علت درد چشم است. قرنیه خارجی‌ترین لایه چشم است. این بخش سطحی گنبدی شکل دارد که جلوی چشم را پوشش داده است. بسیاری از اختلالاتی که بر قرنیه اثر می‌گذارند بر فضای پر از مایع میان عنبیه و بخش داخلی قرنیه اثر می‌گذارند. قرنیه به عنوان یک سد مستقیم جلوگیری از خشکی، میکروبها و مواد مضر دیگر یا ذرات خارجی که می‌تواند برای چشم مضر باشد. قرنیه همچنین در فیلتر کردن اشعه ماورا بنفش آفتاب، مفید است.
اختلالات قرنیه شامل موارد زیر است:
- کراتیت هرپس سیمپلکس: عفونت چشم که بوسیله ویروس هرپس سیمپلکس (تبخال) ایجاد می‌شود.
- کراتوپاتی تاولی: اختلال چشمی که با ورم تاول مانند قرنیه مشخص می‌شود. تاولها می‌توانند موجب درد شدید، ناراحتی چشم و اختلال بینایی شوند.
- کراتیت زخمی شونده محیطی: یک اختلال چشمی که موجب التهاب و زخم قرنیه می‌شود. معمولا در افرادی که بیماریهای بافتهای پیوندی همانند آرتریت روماتوئید دارند، بوجود می‌آید.
- زخم قرنیه: عفونت چشمی که موجب زخمی باز روی قرنیه می‌شود. لنزهای تماسی، آسیب دیدگیها، داروها و کمبود مواد مغذی می‌توانند موجب زخمهای باز شوند. زخمها موجب درد، قرمزی و پارگی می‌شوند.
همانند سایر بخشهای بدن، زخمهای کوچک یا خراشهای قرنیه را می‌توان درمان کرد. این ناحیه همواره خود به خود بدون اثر طولانی مدت بر دید بهبود می‌یابد. زخمهای عمیقتر موجب زخم قرنیه شده که منجر به ابهام روی قرنیه می‌شود که دید را مختل می‌کند. افرادی که زخم عمیق یا بیماری قرنیه دارند ممکن است دچار علائم زیر شوند:
- درد در چشم
- حساسیت به نور
- کاهش دید یا تاری دید
- قرمزی یا التهاب در چشم
- سردرد
- تهوع یا خستگی
- برآمدگی چشم
- عدم قابلیت حرکت چشم در تمامی جهات
افرادی که بیماری قرنیه یا صدمه به آن را دارند ممکن است دچار درد، پارگی و کاهش تیزی دید شوند. هر کسی که هر یک از این علائم غیر معمول چشم را دارند باید فورا به یک مرکز تخصصی چشم مراجعه کنند. بیماری قرنیه یا اختلالات چشم را تنها می‌توان از طریق معاینه چشم تشخیص داد. معاینه اسلیت لامپ معمولترین روش معاینه قرنیه و ناحیه چشم است. پزشک با استفاده از این وسیله چشم را زیر بزرگنمایی فوق العاده بالا، معاینه کند. قطره‌های چشمی فلوئورسنس را معمولا برای ایجاد رنگ موقت برای بخش قرنیه استفاده می‌کنند که دیدن آن را برای پزشک راحت‌تر می‌کند.
پزشکان حتی ممکن است سطح زخمهای بزرگ موجود در چشم را خراش بدهند تا یک نمونه بدست آورند. نمونه مورد کشت قرار می‌گیرد و برای شناسایی هر گونه عفونت مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگامی که علت شناسایی شد، پزشک می‌تواند بهترین دارو را برای مبارزه با عفونت انتخاب کند. درمان عمومی چشم شامل موارد زیر است:
- قطره‌های آنتی بیوتیک یا ضد قارچ
- رفع درد با قطره‌های چشم، داروهای خوراکی یا هر دو
- برداشتن اجسام خارجی
- پیوند قرنیه
سایش بخاطر اجسام خارجی
شایعترین زخم برای قرنیه بخاطر سایش ایجاد شده بوسیله اجسام خارجی است. سایشها می‌تواند بوسیله موارد زیر ایجاد شود:
- ذرات وارد شده از طریق باد
- کار کردن با ابزار یا هر نوع گرد و تراشه
- لاک ناخن
- کنتاکت لنز
- ابزار آرایشی
وقتی اجسام خارجی از بین بروند، ممکن است زخمهای کوچکی روی قرنیه بگذارند. سلولهای سطحی چشم به سرعت رشد می‌کنند، بنابراین اکثر زخمها در عرض ۱ تا ۳ روز از بین می‌روند. بنابراین اگر قرنیه زخمی شود یک ارزیابی پزشکی می‌تواند آن را مشخص کند و درمان مناسب با آنتی بیوتیکها می‌تواند از عفونت پیشگیری کند.داروی رفع درد در قطره‌های چشم نیز معمولا تجویز می‌شود. معاینه پیگیری توسط متخصص چشم پس از زخم نیز توصیه می‌شود.
آب سیاه
آب سیاه یا گلوکوم به هنگام عدم تعادل در تولید و تخلیه مای در چشم موجب فشار در چشم برای افزایش تا سطوح ناسالم می‌شود. این فشار زیادی موجب صدمه به عصب نوری می‌شوند که می‌تواند سرانجام منجر به از دست رفتن غیر قابل برگشت بینایی می‌شود.
بیمار معمولا دچار قرمزی چشم، ناراحتی، تاری دید یا سردرد شود اما از دست دادن بینایی برای آب سیاه به کندی رخ می‌دهد و ممکن است به مدت طولانی بدون تشخیص بماند. از دست دادن دید دائمی است بنابراین شناسایی اولیه آن مهمترین نکته است.
البته وقتی تشخیص داده شود، می‌توان با درمان مناسب می‌توان از دست دادن دید را پیشگیری کرد. قطره‌های بتا بلوکر یا ترکیبات دیگر برای کاهش فشار چشم تجویز شود. نوع درمان بستگی به شدت آب سیاه دارد. اگر فشار چشم خیلی بالا باشد یا اگر قطره‌ها موثر نباشند، باید عمل جراحی انجام شود.
کسانی که در معرض خطر آب سیاه است باید ۱ تا ۲ بار در سال معاینه چشم انجام دهند. پزشکان فشار چشم را با استفاده از ابزاری به نام تونومتر اندازه‌گیری می‌کنند. همچنین از تونومتر برای نگاه کردن به تغییرات در عصب نوری استفاده می‌کنند که آسیب ناشی از آب سیاه را مشخص می‌کند.
آب سیاه دومین علت شایع نابینایی در جهان است و افراد بالای ۶۰ سال ۶ برابر بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به بیماری آب سیاه هستند.
یووئیت
یووئیت یا یوئیت به التهاب ایجاد شده در بخش رنگین چشم اشاره دارد. این بخش از چشم یوه یا سیستم یووال نام دارد. این ناحیه به دلیل عفونت، جراحت یا یک اختلال خود ایمن، ملتهب می‌شود. در بعضی موارد، دلیل التهاب آن ناشناخته است.
علائم یووئیت عبارتند از:
- درد چشم
- قرمزی چشم
- کاهش دید یا تاری دید
یووئیت از طریق معاینه چشم با استفاده از اسلیت لامپ مشخص می‌شود. یووئیت می‌تواند موجب صدمه دائم به چشم شود بنابراین این اختلال باید حتی الامکان در اولین مراحل تشخیص داده شود. درمان معمولا با استفاده از کورتیکواستروئیدها انجام می‌شود که به شکل قطره چشم هستند. داروهای گشاد کننده مردمک، درمانهای دارویی دیگر و حتی ممکن است جراحی استفاده شود.
اندوفتالمیت (عفونتهای داخل چشمی)
اندوفتالیمت عفونت چشم ایجاد شده بوسیله عوامل بیماریزایی ست که از طریق برش جراحی یا زخم روی کره چشم وارد چشم شده باشند. در بعضی موارد، عفونت از طریق جریان خون به چشم منتقل می‌شود که این روش عفونت کمتر شایع است. عفونت معمولا بخاطر باکتریهاست اگر چه قارچها یا پروتوزآ نیز ممکن است موجب آن شوند. علائم اندوفتالمیت عبارتند از:
- درد شدید چشم
- قرمزی در سفیدی چشم
- حساسیت به نور
- کاهش بینایی
- ورم پلک
بیماران باید به دنبال مراقبتهای پزشکی باشند. در مورد افراد مبتلا به اندوفتالیمت، حتی درمان فوری هم برای توقف از دست رفتن بینایی، کافی نیست. متاسفانه در بعضی موارد، حتی تاخیر چند ساعته منجر به از دست رفتن بینایی غیر قابل برگشت می‌شود.
روشهای درمان شامل آنتی بیوتیک، کورتیکواستروئید و جراحی است. به هنگام جراحی، پزشکان می‌توانند بافت عفونی را از داخل چشم بردارند که به این ترتیب به توقف عفونت کمک می‌شود.
ترفندهای مراقبت از چشم برای مقابله با درد چشم
دستهایشان را بطور مرتب بشویید. باید از وسایل آرایشی مشترک، محلول لنز، قطره چشم یا هر چیزی که به گسترش میکروبها کمک می‌کند، اجتناب شود. مراقبت به هنگام فعالیتهای ساده‌ای مثل آرایش کردن یا استفاده از کنتاکت لنز می‌تواند به پیشگیری از درد چشم کمک کند. کنتاکت لنز نیز در صورتی که شخص مراقبت نکند، خیلی راحت باعث سایش قرنیه و عفونت می‌شود.
لنزهایی که به طور مناسب تمیز نشوند و ذرات روی آنها باقی بماند وقتی که در چشم قرار بگیرند می‌توانند سطح آن را زخم کنند. همچنین لنزهایی که به مدت زیادی در چشم بمانند، موقع خواب هم در چشم باشند و یا به هنگامی که چشمها خیلی خشک هستند، در چشم باشند می‌توانند منجر به ساییدگی شوند.
اغلب ساییدگی‌ها بدون هیچ عوارض بعدی، درمان می‌شوند اما بعضی از آنها موجب عفونتهایی همچون ورم ملتحمه (چشم صورتی) می‌شوند که بسیار مسری است. به هنگام انجام هر فعالیتی که ایجاد گرد و ذرات معلق می‌کند باید عینک ایمنی بپوشید تا از ورود اجسام خارجی به چشم جلوگیری شود.
با توجه به اینکه بیشتر مشکلات برای قرنیه بوجود می‌آید، مشکلات در مورد بخشهای دیگر چشم می‌تواند منجر به درد چشم شود و نباید نادیده گرفته شود. هر نوع تغییری در چشم یا ایجاد مشکل چه درد، چه قرمزی یا کاهش دید را باید جدی گرفته و سریعا به پزشک مراجعه کرد.
بسیاری از مشکلات چشم در صورت توجه و درمان سریع، رفع خواهند شد اما بعضی از آنها در صورت درمان نشدن در زمان مناسب، می‌تواند منجر به آسیب غیر قابل برگشت یا حتی نابینایی شود. معاینه منظم چشم به شناسایی مشکلات موجود کمک می‌کند و باعث می‌شود که تشخیص صحیح و به موقع و در صورت داشتن مشکل، درمان مناسب انجام شود.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منبع: medicalnewstoday webmd