اسکن تراکم استخوان که با عنوان اسکن DEXA نیز شناخته می‌شود، نوعی آزمایش اشعه ایکس با دوز پایین است که کلسیم و سایر مواد معدنی موجود در استخوان‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. این اندازه‌گیری به تعیین استحکام و ضخامت (معروف به تراکم یا جرم استخوان) استخوان‌ها کمک می‌کند.
استخوان‌های بیشتر افراد با افزایش سن نازک‌تر می‌شود. وقتی استخوان‌ها نازک‌تر از حد طبیعی می‌شوند، به آن استئوپنی (osteopenia) یا کاهش تراکم استخوان می‌گویند. کاهش تراکم استخوان، شما را در معرض خطر بیماری جدی‌تری به نام پوکی استخوان قرار می دهد.
پوکی استخوان یک بیماری پیشرونده است که باعث می شود استخوان‌ها بسیار نازک و شکننده شوند. این بیماری معمولاً افراد مسن را درگیر می‌کند و بیشتر در زنان بالای ۶۵ سال دیده می‌شود. افراد مبتلا به پوکی استخوان در معرض خطر بیشتری برای شکستگی (شکستگی استخوان) به خصوص در لگن، ستون فقرات و مچ دست خود هستند.
نام‌های دیگر اسکن تراکم استخوان: تست تراکم مواد معدنی استخوان، تست BMD، اسکن DEXA و DXA.
اسکن تراکم استخوان در چه مواردی استفاده می شود؟
اسکن تراکم استخوان برای موارد زیر استفاده می‌شود:
- تشخیص استئوپنی (کم شدن توده استخوانی)
- تشخیص پوکی استخوان
- پیش‌بینی خطر شکستگی استخوان در آینده
- چک کردن اینکه آیا درمان اتخاذ‌شده برای پوکی استخوان موثر بوده است یا خیر
چه موقع به اسکن تراکم استخوان نیاز دارم؟
اکثر زنان ۶۵ ساله یا بالاتر باید اسکن تراکم استخوان انجام دهند. زنان در این گروه سنی در معرض خطر از دست دادن تراکم استخوان هستند که می‌تواند منجر به شکستگی استخوان شود. همچنین ممکن است در معرض خطر کم تراکم استخوان باشید اگر:
- وزن بسیار پایینی دارید
- بعد از ۵۰ سالگی یک یا چند شکستگی استخوان داشته‌اید
- در عرض یک سال، نیم‌اینچ یا بیشتر، قد خود را از دست داده‌اید
- مرد بالای ۷۰ سال هستید
- سابقه خانوادگی پوکی استخوان داشته باشید
سایر عوامل خطر عبارتند از:
- عدم فعالیت بدنی
- سیگار کشیدن
- مصرف زیاد الکل
- عدم دریافت کافی کلسیم و ویتامین D در رژیم غذایی
در طول اسکن تراکم استخوان چه اتفاقی می افتد؟
روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری تراکم استخوان وجود دارد. رایج‌ترین و دقیق‌ترین روش، از روشی به نام جذب‌سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (dual-energy x-ray absorptiometry) استفاده می‌کند که به اسکن DEXA نیز معروف است. این اسکن معمولا در مطب رادیولوژیست انجام می‌شود.
در طول اسکن DEXA:
شما به پشت روی یک میز دراز خواهید کشید. احتمالاً نیازی به درآوردن لباس‌هایتان نیست.
ممکن است لازم باشد پاهای خود را صاف قرار دهید یا ممکن است از شما خواسته شود که پاهایتان را روی یک سکوی بالشتکی قرار دهید.
دستگاه اسکن از پایین ستون فقرات و لگن شما عبور می‌کند. در همان زمان، دستگاه اسکن دیگری به نام مولد فوتون از زیر شما عبور می‌کند. تصاویر این دو ماشین، ترکیب شده و به کامپیوتر ارسال می‌شود.
وقتی دستگاه‌ها در حال اسکن هستند، شما باید خیلی بی‌حرکت بمانید. ممکن است از شما خواسته شود که نفس خود را حبس کنید.
برای اندازه‌گیری تراکم استخوان در ساعد، انگشت، دست یا پا، ممکن است از یک اسکنر قابل حمل به نام اسکن محیطی DEXA (p-DEXA) استفاده شود.
آیا برای آماده شدن برای اسکن تراکم استخوان باید کاری انجام دهم؟
ممکن است به شما گفته شود که مصرف مکمل‌های کلسیم را ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از اسکن، متوقف کنید. همچنین از پوشیدن زیورآلات فلزی یا لباس‌های دارای قطعات فلزی مانند دکمه یا سگک اجتناب کنید.
آیا انجام اسکن تراکم استخوان خطری دارد؟
اسکن تراکم استخوان از دوزهای بسیار پایین اشعه ایکس استفاده می‌کند و برای اکثر افراد بی‌خطر است. اما برای زنان باردار توصیه نمی‌شود. حتی دوزهای کم اشعه می‌تواند به جنین آسیب برساند. اگر باردار هستید یا فکر می کنید باردار هستید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
نتایج اسکن تراکم استخوان
نتایج تست تراکم استخوان اغلب به‌صورت نمره T داده می‌شود. نمره T معیاری است که تراکم استخوان شما را با تراکم استخوان یک فرد سالم ۳۰ ساله مقایسه می‌کند. نمره T پایین به این معنی است که احتمالاً مقداری از تراکم استخوان خود را از دست داده‌اید.
نتایج شما ممکن است یکی از موارد زیر را نشان دهد:
- نمره T بین منفی ۱ (۱-) یا بالاتر. این تراکم استخوان طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
- نمره T بین منفی ۱.۰ و منفی ۲.۵. این بدان معنی است که شما دارای تراکم استخوان پایین (استئوپنی) هستید و ممکن است در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان باشید.
- نمره T منفی ۲.۵ یا کمتر. این بدان معنی است که شما احتمالاً پوکی استخوان دارید.
اگر نتایج آزمایش شما نشان دهد که تراکم استخوانی پایینی دارید، پزشکتان برای جلوگیری از کاهش بیشتر تراکم استخوان اقداماتی را توصیه می‌کند. این اقدامات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- با فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، رقصیدن و استفاده از دستگاه‌های بدن‌سازی بیشتر ورزش کنید.
- اضافه کردن کلسیم و ویتامین D به رژیم غذایی
- مصرف داروهای تجویزی برای افزایش تراکم استخوان
اگر در مورد نتایج و/یا درمان‌های خود درمورد تراکم استخوان سؤالی دارید، با پزشک خود صحبت کنید.
آیا چیز دیگری وجود دارد که باید درمورد اسکن تراکم استخوان بدانم؟
اسکن DEXA رایج‌ترین روش برای اندازه‌گیری تراکم استخوان است. اما پزشک شما ممکن است برای تأیید تشخیص یا بررسی اینکه آیا درمان تراکم استخوان برای شما مؤثر بوده است یا خیر، آزمایش‌های بیشتری را تجویز کند. این آزمایشات شامل آزمایش کلسیم خون، آزمایش ویتامین D و/یا آزمایش برخی هورمون‌ها است.
آزمایش کلسیم: آزمایش کلسیم خون چیست؟
آزمایش کلسیم خون میزان کلسیم خون را اندازه‌گیری می‌کند. اگر در خون، میزان کلسیم بیش‌ازحد یا خیلی کم وجود داشته باشد، می‌تواند نشانه طیف وسیعی از بیماری‌ها باشد: مانند بیماری‌های مربوط به استخوان، بیماری تیروئید، اختلالات پاراتیروئید، بیماری کلیوی و بیماری‌های دیگر.
کلسیم یکی از مهم‌ترین مواد معدنی در بدن ما است. حدود ۱ درصد از کلسیم بدن ما در خون است. بقیه‌ی آن در استخوان‌ها و دندان‌های ما ذخیره می‌شود. وجود مقدار مناسب کلسیم در خون، برای عملکرد صحیح اعصاب، ماهیچه‌ها و قلب ضروری است. همچنین به رگ‌های خونی کمک می‌کند تا خون را در سراسر بدن حرکت دهند و به ترشح هورمون‌هایی کمک می‌کند که بر بسیاری از عملکردهای بدن تأثیر می‌گذارند.
نام های دیگر این تست: کلسیم کل (total calcium)، کلسیم یونیزه (ionized calcium)
آزمایش کلسیم در چه مواردی استفاده می‌شود؟
آزمایش کلسیم خون برای بررسی سلامت عمومی و کمک به تشخیص یا نظارت بر بسیاری از شرایط پزشکی، از جمله شرایطی که بر استخوان‌ها، کلیه‌ها، سیستم گوارشی، تیروئید و غدد پاراتیروئید تأثیر می‌گذارد، استفاده می‌شود.
دو نوع آزمایش کلسیم وجود دارد که اشکال مختلفی از کلسیم خون را اندازه‌گیری می‌کند:
آزمایش کلسیم کل (Total calcium): کل کلسیم خون را اندازه‌گیری می‌کند. ما دو نوع کلسیم خون داریم که معمولاً به مقدار مساوی در خون وجود دارند:
- “کلسیم متصل (Bound calcium)” که به پروتئین‌های موجود در خون متصل است.
- “کلسیم آزاد (Free calcium)” که به پروتئین‌ها متصل نیست و به آن کلسیم یونیزه نیز می‌گویند. این شکل از کلسیم خون در بسیاری از عملکردهای بدن فعال است.
به‌طور معمول، بدن ما به‌شدت تعادل کلسیم متصل و یونیزه‌شده را کنترل می‌کند، بنابراین آزمایش کلسیم کل، تخمین خوبی از میزان کلسیم یونیزه شده را بدست می‌دهد.
آزمایش کلسیم کل، معمول‌ترین آزمایش کلسیم خون است. این آزمایش اغلب بخشی از آزمایش‌های غربالگری معمول است.
آزمایش کلسیم یونیزه( ionized calcium): این آزمایش تنها «کلسیم آزاد» موجود در خون شما را – که به پروتئین‌ها متصل نیست- اندازه‌گیری می‌کند. انجام آزمایش کلسیم یونیزه دشوارتر است، بنابراین معمولاً اگر نتایج آزمایش کلسیم کل طبیعی نباشد، تجویز می‌شود.
همچنین اگر شرایطی دارید که بر توانایی بدن شما برای متعادل کردن مقادیر کلسیم یونیزه و کلسیم متصل در خون تأثیر می‌گذارد، یا اگر به‌شدت بیمار هستید یا تحت عمل جراحی هستید، ممکن است این آزمایش برایتان تجویز شود.
چه موقع به آزمایش کلسیم خون نیاز داریم؟
ممکن است پزشک شما یک آزمایش غربالگری که شامل آزمایش خون کلسیم است را به‌عنوان بخشی از چکاپ منظم شما تجویز کرده باشد. همچنین ممکن است این آزمایش برای تشخیص یا نظارت بر شرایطی تجویز شده باشد که می‌تواند بر میزان کلسیم خون شما تأثیر بگذارد یا اگر علائم سطوح غیرطبیعی از میزان کلسیم را دارید.
علائم سطح بالای کلسیم عبارتند از:
- یبوست
- تهوع و استفراغ
- درد شکم (شکم).
- از دست دادن اشتها
- تکرر ادرار
- افزایش تشنگی
- گیجی
علائم سطح پایین کلسیم عبارتند از:
- پوست خشک، موهای زبر و ناخن‌هایی که به‌راحتی می‌شکنند (پس از یک دوره طولانی با سطوح پایین کلسیم)
- گرفتگی عضلات، اسپاسم یا سفتی
- سوزن سوزن شدن در لب‌ها، زبان، انگشتان دست و پاها
- آریتمی (مشکلی در سرعت یا ریتم ضربان قلب)
بسیاری از افراد دارای سطح کلسیم بالا یا پایین، هیچ علامتی ندارند. بنابراین در صورت داشتن بیماری یا شرایطی که ممکن است بر سطح کلسیم شما تأثیر بگذارد، ممکن است پزشکتان آزمایش کلسیم را تجویز کند، بیماری‌هایی مانند:
- بیماری کلیوی
- بیماری تیروئید یا پاراتیروئید
- سوء تغذیه
- مشکلات جذب کلسیم
- انواع خاصی از سرطان
در طول آزمایش کلسیم خون چه اتفاقی می افتد؟
یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی شما نمونه خون می‌گیرد. پس از وارد کردن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمع‌آوری می‌شود. وقتی سوزن داخل یا خارج می‌شود ممکن است کمی احساس سوزش داشته باشید. این حالت معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.
آیا برای آماده شدن برای این آزمایش کار خاصی باید انجام دهم؟
معمولاً برای آزمایش کلسیم خون نیازی به آمادگی خاصی ندارید. ممکن است پزشکتان از شما بخواهد که مصرف برخی داروها یا مکمل‌ها مانند ویتامین D را متوقف کنید تا مطمئن شود نتایج آزمایش شما دقیق است. اگر پزشکتان آزمایشات بیشتری را بر روی نمونه خون، سفارش داده است، ممکن است لازم باشد چندین ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید (چیزی نخورید یا ننوشید). اگر دستورالعمل خاصی برای دنبال کردن وجود دارد، پزشک به شما اطلاع خواهد داد.
آیا انجام این آزمایش با خطری همراه است؟
انجام آزمایش خون خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در نقطه‌ای که سوزن گذاشته شده درد خفیف یا کبودی داشته باشید، اما بیشتر این علائم به‌سرعت از بین می‌روند.
نتایج آزمایش کلسیم خون
نتایج آزمایش کلسیم کل که بالاتر از حد نرمال است ممکن است نشانه‌ای از موارد زیر باشد:
- پرکاری غدد پاراتیروئید (پرکاری پاراتیروئید): وضعیتی که در آن غدد پاراتیروئید، بیش‌ازحد هورمون پاراتیروئید تولید می‌کنند.
- انواع خاصی از سرطان، از جمله سرطان‌هایی که به استخوان گسترش می‌یابند
- اختلالات استخوانی، از جمله بیماری پاژه استخوان (Paget’s disease)
- مصرف بیش از حد ویتامین D در مدت زمان طولانی
نتایج آزمایش کلسیم کل که کمتر از حد طبیعی است ممکن است نشانه‌ای از موارد زیر باشد:
- سطح پایین پروتئین خون، که ممکن است به دلیل بیماری کبد یا سوء تغذیه ایجاد شود
- غدد پاراتیروئید کم‌کار (هیپوپاراتیروئیدیسم)، وضعیتی که در آن غدد پاراتیروئید، هورمون پاراتیروئید بسیار کمی تولید می‌کنند.
- کلسیم بسیار کم در رژیم غذایی شما
- ویتامین D یا منیزیو خیلی کم
آزمایش ویتامین D
آزمایش ویتامین D سطح ویتامین D موجود در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند تا مطمئن شود که بدن برای عملکرد خوب خود به اندازه کافی ویتامین دی دارد. ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها ضروری است، همچنین به کارکرد نرمال عضلات، اعصاب و سیستم ایمنی هم کمک می‌کند.
داشتن سطح پایینی از ویتامین D یک مشکل رایج است که می‌تواند منجر به اختلالات استخوانی و مشکلات پزشکی دیگری شود.
آزمایش ویتامین D می‌تواند به شما اطلاع دهد که آیا نیاز به افزایش سطح ویتامین D دارید یا خیر.
بدن ما ویتامین D را از سه طریق دریافت می‌کند:
- وقتی پوست برهنه در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، بدن ویتامین D می‌سازد.
- ویتامین D از غذاهای خاصی دریافت می‌شود. فقط تعداد کمی از مواد غذایی مانند زرده تخم‌مرغ و ماهی‌های چرب به‌طور طبیعی حاوی ویتامین D هستند. به همین دلیل ویتامین D به مواد غذایی دیگری از جمله غلات صبحانه، شیر و سایر لبنیات اضافه می‌شود.
- می‌توانید از مکمل‌های ویتامین D استفاده کنید.
قبل از اینکه بدن شما بتواند از ویتامین D استفاده کند، کبد باید آن را به شکل دیگری از ویتامین دی به نام ۲۵ هیدروکسی ویتامین D یا ۲۵(OH)D (مخفف ۲۵ hydroxyvitamin D) تغییر دهد. اکثر آزمایشات خون ویتامین D، سطح ۲۵(OH)D خون را اندازه‌گیری می‌کنند.
کلیه‌های ما از ۲۵(OH)D برای تولید “ویتامین D فعال” استفاده می‌کنند. ویتامین D فعال به بدن ما اجازه می‌دهد برای ساخت استخوان از کلسیم استفاده کند و به سلول‌های دیگر هم کمک می‌کند تا به‌درستی کار کنند. اگر مشکلات کلیوی یا میزان غیرطبیعی کلسیم در خون خود دارید، ممکن است پزشکتان آزمایش ویتامین D فعال را برایتان تجویز کند. اما این آزمایش معمولاً برای بررسی اینکه آیا ویتامین D کافی دارید یا خیر استفاده نمی‌شود.
آزمایش ۲۵(OH)D دقیق‌ترین راه برای اندازه‌گیری میزان ویتامین D در خون است.
نام‌های دیگر: ۲۵-هیدروکسی ویتامین D یا ۲۵(OH)D، تست کوله‌کلسیفرول (cholecalciferol)، تست ارگوکلسیفرول (ergocalciferol)، تست کلسیدیول (calcidiol)، تست ویتامین D2، تست ویتامین D3
آزمایش ویتامین دی در چه مواردی استفاده می‌شود؟
آزمایش ویتامین D برای غربالگری سطح پایین ویتامین D استفاده می‌شود، و با انجام آن می‌توانید قبل از ایجاد مشکلات سلامتی مرتبط با آن، این مشکل را با مصرف مکمل‌ها درمان کنید.
اگر یک اختلال استخوانی یا مشکل جذب کلسیم دارید، ممکن است پزشکتان از آزمایش ویتامین D برای بررسی اینکه آیا کمبود ویتامین D باعث بیماری شما شده است یا خیر، استفاده کند. همچنین ممکن است در صورت داشتن موارد زیر این آزمایش را برایتان تجویز کند:
- استئومالاسی (نرمی استخوان)، همراه با ضعف عضلانی
- تراکم پایین استخوان، که می تواند منجر به پوکی استخوان شود.
- راشیتیسم، مشکل رشد استخوان در کودکان
از آنجایی که ویتامین D می‌تواند بسیاری از اندام‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد، اگر دارای بیماری‌های مزمن (طولانی‌مدت) هستید می‌توانید سطح ویتامین D خود را بررسی کنید. از پزشک خود بپرسید که آیا باید این آزمایش را انجام دهید یا خیر.
چه موقع به آزمایش ویتامین D نیاز دارم؟
در صورت داشتن نسانه‌ها یا علائم بیماری استخوانی که می‌تواند به کمبود ویتامین D ( سطح ویتامین دی خیلی پایین) مرتبط باشد، ممکن است پزشکتان آزمایش ویتامین D را تجویز کند. این علائم شامل موارد زیر است:
- درد استخوان
- ضعف یا درد عضلانی
- استخوان‌های نرم
استخوان های تغییر شکل یافته
استخوان های ضعیف و شکستگی (شکستگی استخوان)
تراکم استخوان پایین (پوکی استخوان یا استئوپنی)
کمبود خفیف ویتامین D معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کند. بنابراین، اگر شما در معرض خطر بالای ابتلا به کمبود خفیف این ویتامین هستید، ممکن است پزشکتان آزمایش ویتامین دی را برایتان تجویز کند. شما در معرض خطر بالا برای کمبود خفیف ویتامین دی هستید اگر:
- سن شما بالای ۶۵ سال است. با افزایش سن، پوست کمتر قادر به تولید ویتامین D از طریق نور خورشید است.
- به‌ندرت پوست خود را در معرض نور خورشید قرار می‌دهید؛ زیرا در خانه می‌مانید، در بیرون از خانه کاملا خود را می‌پوشانید، از کرم ضدآفتاب استفاده می‌کنید یا در جایی زندگی می‌کنید که نور خورشید کم است.
- پوست تیره دارید که ویتامین D کمتری از طریق نور خورشید تولید می‌کند.
- جراحی کاهش وزن انجام داده‌اید.
- به چاقی مبتلا هستید.
- شرایطی دارید که جذب مواد مغذی موجود در غذا را دشوار می‌کند، مانند بیماری کرون، کولیت اولسراتیو و بیماری سلیاک.
- بیماری کلیوی یا کبدی دارید که بر توانایی بدنتان شما برای تغییر ویتامین D به‌شکلی که بتواند از آن استفاده کند، تأثیر می‌گذارد
- از داروهای خاصی استفاده می‌کنید که بر سطح ویتامین D بدن تأثیر می‌گذارد.
کمبود ویتامین D در نوزادان و کودکان می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. در موراد زیر پزشک آزمایش ویتامین دی را توصیه می کند:
- نوزادانی که عمدتا با شیر مادر تغذیه می‌شوند. شیر مادر ویتامین D کمی دارد (همه نوزادان بلافاصله پس از تولد به مکمل‌های ویتامین D نیاز دارند، مگر اینکه فقط از شیر خشک حاوی ویتامین D تغذیه شوند.)
- کودکانی که پوست تیره‌تری دارند و در مناطقی با نور کم زندگی می‌کنند.
- کودکان دارای رژیم غذایی ویتامین D کم
اگر برای افزایش سطح ویتامین D خود از مکمل‌های ویتامین D استفاده می‌کنید، ممکن است پزشکتان برای بررسی اینکه آیا سطح ویتامین D شما بهبود یافته یا خیر آزمایش این ویتامین را تجویز کند.
آیا برای آماده شدن برای آزمایش باید کار خاصی انجام دهم؟ برای آزمایش ویتامین D نیازی به آمادگی خاصی ندارید.
نتایج آزمایش ویتامین دی
نتایج آزمایش شما می‌تواند به روش های مختلفی گزارش شود. درواقع ممکن است یک نتیجه کلی ویتامین D (total vitamin D) به شما گزارش شود یا شامل گزارش‌های جداگانه برای ویتامین D2 و ویتامین D3 باشد. این دو نوع ویتامین D در بدن تقریباً یکسان عمل می‌کنند. سطح کل ویتامین D مجموع این دو نوع است. تعداد کل ویتامین D عدد مهمی است.
اگر سطح کل ویتامین D شما کمبود یا نارسایی ویتامین D را نشان دهد، می‌تواند به این معنی باشد که:
- از طریق رژیم غذایی و/یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید ویتامین D کافی دریافت نمی‌کنید.
- در جذب ویتامین D موجود در غذا مشکل دارید که ممکن است نشانه اختلال سوءجذب باشد.
- در تغییر ویتامین D به فرمی که بدن می‌تواند استفاده کند، مشکل دارید، که ممکن است نشانه‌ای از بیماری کلیوی یا کبدی باشد.
درمان سطح پایین ویتامین D معمولاً مکمل‌ها و/یا تغییرات رژیم غذایی است. این درمان معمولاً ایمن‌تر از آفتاب گرفتن بیشتر است که ممکن است باعث سرطان پوست شود.
اگر سطح کل ویتامین D شما نشان می‌دهد که ویتامین D زیادی دارید، به احتمال زیاد به دلیل دریافت بیش‌ازحد از مکمل‌ها است. این مورد بسیار غیرمعمول است، اما اگر این اتفاق افتاد، باید مصرف این مکمل‌ها را متوقف کنید. ویتامین D بیش‌ازحد می‌تواند به اندام‌ها و رگ‌های خونی آسیب جدی وارد کند. اگر مکمل‌های ویتامین D مصرف می‌کنید، از پزشک خود بپرسید چه دوزی برای شما مناسب است.
برای اطلاع از معنای نتایج آزمایش ویتامین D خود، با پزشک خود صحبت کنید.حتماً درمورد داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا این موارد می‌توانند بر نتایج آزمایش شما تأثیر بگذارند.
تزجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع:
MedlinePlus : National Library of Medicine (US); Bone Density Scan; Available from: https://medlineplus.gov/lab-tests/bone-density-scan
MedlinePlus : National Library of Medicine (US); Vitamin D Test ; Available from:https://medlineplus.gov/lab-tests/vitamin-d-test
MedlinePlus : National Library of Medicine (US); Calcium Blood Test; Available from: https://medlineplus.gov/lab-tests/calcium-blood-test