انواع آزمایش و تست های تشخیصی

انواع تست و آزمایش های پزشکی را در این بخش از مجله قرمز بررسی میکنیم تا ضمن معرفی لیست رایج ترین آنها با برخی از مفاهیم اولیه هر نوع آزمایش نیز آشنا شوید.

آزمایش‌های تشخیصی به تشخیص و تایید وجود یا عدم وجود هر بیماری، آسیب یا هر وضعیت سلامتی دیگری که نیاز به مراقبت پزشکی دارد کمک می کند. روزانه هزاران آزمایش تشخیصی برای بیماری های مختلف در مراکز و بیمارستان های مختلف انجام می شود.

برخی از این آزمایش‌ها به ابزار ساده نیاز دارند و می‌توانند در مطب پزشک انجام شوند. به عنوان مثال، آزمایش تشخیص سرماخوردگی معمولی در مطب پزشک انجام می شود و پزشک وضعیت بیمار را بر اساس علائم اصلی گزارش شده و سابقه سلامت او ارزیابی می کند. بعداً، پزشک ممکن است در صورت نیاز سایر روش های تشخیصی را تجویز کند.

از طرف دیگر، برخی از آزمایش ها هم به ابزارهای پیشرفته برای تشخیص بیماری های جسمی نیاز دارند. تست های تصویربرداری تشخیصی، از جمله MRI، اسکن PET، سی تی اسکن و … با استفاده از دستگاه های پیچیده انجام می شوند.

علاوه بر این، آزمایش‌های مختلف دیگری نیز وجود دارد که شامل جمع‌آوری مایعات بدن و نمونه‌های بافتی است که در آزمایشگاه برای تشخیص هر گونه شرایط آزمایش می‌شوند.

اکنون قصد داریم از میان آزمایش‌های تشخیصی مختلف موجود، رایج‌ترین و مهم ترین آنها را در این مطلب به شما معرفی کنیم. با ما همراه باشید.

1. آزمایش آنتی بادی ضد هسته‌ای یا ANA

آزمایش ANA برای تشخیص وجود آنتی بادی های ضد هسته ای در بدن انجام می شود.

آنتی بادی ها معمولاً توسط سیستم ایمنی بدن برای مقابله با عوامل خارجی که ناخواسته وارد بدن می شوند، تولید می شوند. با این حال، همانطور که از نام آن پیداست، آنتی بادی هایی هستند که به بافت های بدن و هسته سلول ها حمله می کنند.

آزمایش ANA زمانی تجویز می شود که پزشک مشکوک به آرتریت روماتوئید، اسکلرودرمی یا لوپوس باشد. هنگامی که آزمایش با نتایج مثبت همراه شد، آزمایش‌های بیشتری برای تعیین نوع آنتی‌بادی ضد هسته‌ای و بیماری‌های خاص مربوط به آن‌ انجام می‌شود.

2. آزمایش آمیلاز (Amylase):

آزمایش آمیلاز برای تشخیص پانکراتیت حاد، مشکلات مربوط به دستگاه گوارش، اختلالات کلیوی و … انجام می شود.

آمیلاز آنزیمی است که توسط پانکراس و غدد بزاقی تولید می شود. هر گونه ناهنجاری در لوزالمعده باعث می شود این آنزیم بسیار زیاد یا بسیار کم تولید شود. هر دوی این شرایط ممکن است باعث مشکلات جدی سلامتی شوند، بنابراین تشخیص زودهنگام و درمان آن بسیار مهم هستند.

این آزمایش با گرفتن نمونه خون از بیمار انجام می شود. با این حال، گاهی اوقات می توان از نمونه ادرار نیز استفاده کرد.

3. آزمایش قند خون

آزمایش قند خون یکی از رایج ترین تست های تشخیصی دیابت نوع 1 و 2 است. دیابت نوع 1 بین این دو نادرتر است و به عنوان دیابت وابسته به انسولین نیز شناخته می شود. در دیابت نوع 1 سیستم ایمنی بدن سلول های تولید کننده انسولین را از بین می برد. بنابراین کمبود انسولین باعث افزایش سطح قند یا گلوکز در خون می شود.

دیابت نوع 2 شایع تر است و به عنوان دیابت غیر وابسته به انسولین شناخته می شود. در اینجا، بدن در ابتدا انسولین تولید می کند اما موفق به استفاده بهینه از انسولین تولید شده نمی شود.

4. سی تی اسکن:

سی تی اسکن نسخه پیشرفته و دقیق تری از اشعه ایکس است. در این روش تصاویر مقطعی از استخوان ها، بافت های نرم، رگ های خونی و دیگر ساختارهای داخلی بدن تولید می شود.

سی تی اسکن برای تشخیص هر گونه آسیب یا شکستگی داخلی بسیار مهم است. همچنین به تشخیص بیماری ها یا رشد تومورهایی که علائم واضحی از خود نشان نداده اند نیز کمک می کند.

انواع مختلفی از سی تی اسکن در مراکز تشخیصی و بیمارستان های مختلف موجود است. بعضی از آنها عبارتند از:

• سی تی اسکن قفسه سینه
• سی تی اسکن جمجمه یا سر
• سی تی اسکن ستون فقرات
• سی تی اسکن شکم یا لگن

5. اسکن ام آر آی:

MRI از امواج مغناطیسی و رادیویی برای تعیین ساختارهای داخلی اندام ها و بافت های بدن استفاده می کند.

اسکن MRI به عنوان بهترین منبع در تشخیص در نظر گرفته می شود. گاهی اوقات به عنوان آخرین راه حل برای شناسایی ناهنجاری های مرتبط در بدن نیز عمل می کند. برخی از قسمت های بدن که اسکن ام آر آی به عنوان روشی موثر برای تشخیص استفاده می شود عبارتند از:

• اسکن MRI شکم
• اسکن MRI قلب
• اسکن MRI لگن
• MRI مغز
• اسکن MRI استخوان و مفاصل
• MRI ستون فقرات

6. پت اسکن

پت اسکن (که به عنوان توموگرافی انتشار پوزیترون نیز شناخته می شود) نوعی آزمایش تصویربرداری است که به تشخیص عملکرد اندام و بافت در بدن انسان کمک می کند. این روش تشخیصی با ام آر آی و سی تی اسکن متفاوت است و در تعیین جریان خون، اکسیژن مصرفی، متابولیسم گلوکز و … مفید است.

اسکن PET در تشخیص بیماری های مختلف که در آن سی تی اسکن یا MRI نتایج چندانی نشان نمی دهد مفید است. برخی از این بیماری ها عبارتند از:

• تومورهای مغزی
• سرطان
• اختلالات حافظه
• تشنج
• مشکلات قلبی

7. آزمایش CBC – شمارش کامل خون:

این یک نوع معمول آزمایش خون است که تعدادی از مسائل مربوط به سلامتی را ارزیابی می کند.

سه دلیل اصلی که نیاز به آزمایش CBC دارند عبارتند از:

• ارزیابی سلامت عمومی:

پزشکان آزمایش های CBC را برای تعیین وضعیت کلی سلامت بیماران تجویز می کنند. هدف این آزمایش تجزیه و تحلیل اجزای مختلف خون از جمله: گلبول های قرمز، گلبول های سفید، پلاکت هاست و می تواند به بررسی ایمنی بدن، شرایط کم خونی، مشکلات لخته شدن خون و علائم سرطان خون کمک کند.

• دانستن دلایل علائم خاص:

CBC گاهی زمانی تجویز می شود که بیماران از خستگی مداوم، خونریزی کنترل نشده، کبودی و عفونت رنج می برند. اینها علائمی هستند که نشان دهنده مشکلات عمیق تری برای سلامتی هستند که می توانند با آزمایش CBC شناسایی شوند.

• پاسخ بدن به درمان های پزشکی:

پزشکان آزمایش دوره ای CBC را برای نظارت بر بیمارانی که تحت هر نوع درمان برای مسائل مربوط به سلامت خون هستند، پیشنهاد می کنند.

8. هموگلوبین A1C:

این آزمایش یکی از روش های موثر است که وضعیت گلوکز در بدن انسان را شناسایی می کند. بیمارانی که از سطح غیرطبیعی قند خون رنج می برند باید این آزمایش را در فواصل زمانی مکرر انجام دهند. سطح گلوکز کنترل نشده در بدن می تواند منجر به برخی از بیماری های جسمی شود.

علاوه بر این، این آزمایش در تعیین مشکلات و اختلالات قلبی نیز مهم است. بنابراین بیمارانی که مبتلا به دیابت نیستند اما ناراحتی قلبی دارند نیز باید این آزمایش خون را انجام دهند.

9. پروتئین واکنشی C

آزمایش CRP برای تشخیص عفونت، مشکلات آرتریت، مشکلات کلیوی و مشکلات پانکراس تجویز می شود. سطوح بالای CRP بیماران را مستعد مشکلات شریانی می کند که ممکن است منجر به حملات قلبی ناگهانی شود.

بنابراین، انتخاب آزمایشات CRP به محض تجویز برای از بین بردن احتمال موارد کشنده ضروری است. برای این منظور، آزمایش‌های CRP معمولاً در تمام مراکز تشخیصی در شهرهای مختلف در دسترس است.

10. آزمایش عملکرد تیروئید:

این آزمایش برای تایید موارد پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید، سرکوب تیروئید، اختلالات اضطرابی، فیبریلاسیون دهلیزی و … تجویز می شود.

تست های عملکرد تیروئید عبارتند از: هورمون محرک تیروئید (TSH)، تیروکسین (T4)، تری یدوتیرونین (T3).

هیپوتالاموس، TRH (هورمون آزاد کننده تیروتروپین) تولید می کند که به نوبه خود غده هیپوفیز را تحریک می کند تا TSH تولید کند. TSH نیز غده تیروئید را تحریک می کند تا هورمون های T3 و T4 مورد نیاز برای عملکردهای متابولیک حیاتی در بدن تولید کند.

و اما سخن پایانی…

متخصصان می گویند تشخیص زودهنگام حتی می تواند چندین اختلال را حتی پس از شروع آنها از بین ببرد. بنابراین، اگر علائم خاصی دارید، برای انجام آزمایش به نزدیکترین مرکز تشخیصی مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که تشخیص زودهنگام منجر به درمان زودهنگام می شود! هنگامی که تشخیص مناسب انجام شد، پزشکان می توانند موثرترین روش های درمانی را انتخاب کنند و در نتیجه روند بهبودی را تسریع کنند.