اضافه وزن هورمونی مسئله‌ای است که بیش از مردان، زنان با آن روبرو هستند. اگر بی‌آن‌که به پرخوری بپردازید یا بدون ترک ورزش روزانه به شکل عادی، با مشکل اضافه وزن مواجه هستید، در این صورت مشکل شما می‌تواند به دلیل اضافه وزن هورمونی باشد. برای آن‌که بهتر بتوانید از این موضوع سر در بیاورید، پیشنهاد می‌کنیم که در ادامه‌ی مطلب پیش رو با ما همراه باشید.
تشخیص اضافه وزن هورمونی گاه برای پزشک معالج شما نیز کار پر چالشی خواهد بود. چرا که معمولا بدون برخورداری از نشانه‌های جدی، تست‌های هورمونی به سختی در مراکز درمانی انجام می‌گیرند. با این حال نشانه‌هایی وجود دارد که از طریق آن‌ها می‌توان از وجود این امر آگاه شد. در واقع سطح هورمون‌های ما در طول عمر تغییر می‌کند و این امر می‌تواند سبب بروز نشانه‌هایی در برخی افراد شود. به عنوان مثال زنان در دوران کوتاه پیش از یائسگی یا در طول دوران یائسگی خود از احتمال بیشتری برای دچار شدن به مشکل اضافه وزن هورمونی برخوردارند.
در مجموع شاید بتوان از نشانه‌های زیر به عنوان علائم هشدار دهنده به منظور روشن ساختن این موضوع که روند افزایش وزن شما (به عنوان یک زن) از مشکل اضافه وزن هورمونی ناشی می‌شود یا خیر نام برد.
- احساس ناخوشی یا بی‌حوصلگی
- افزایش رشد مو
- کم توان و کم انرژی بودن
- دوره‌های نامنظم قاعدگی
البته لازم است در کنار بررسی نشانه‌های فوق میزان پرکاری یا کم‌کاری تیروئید زنان نیز مورد آزمایش قرار گیرد و علاوه بر آن، دو پرسش زیر هم توسط آن‌ها به شکل صادقانه‌ای پاسخ داده شود.
- آیا نحوه‌ی زندگی یا نوع رژیم غذایی شما با تغییر همراه بوده است؟
- آیا از دارویی استفاده می‌کنید که مصرف آن در تغییر وزن شما تاثیرگذار باشد؟
علاوه بر آن نقطه‌ای از بدن شما که در آن با افزایش وزن مواجه هستید نیز می‌تواند نشان‌دهنده‌ی رنج بردنتان از مشکل اضافه وزن هورمونی باشد. به عنوان مثال افزایش چربی مرکز بدن به خصوص شکم در نواحی وسط، پشت و اطراف آن می‌تواند در نتیجه‌ی بروز مشکل اضافه وزن هورمونی باشد.
البته هورمون‌ها در طول ماه نیز در حال نوسان هستند و این موضوع در صورت بخت بد افراد می‌تواند به اضافه وزن هورمونی آن‌ها بیانجامد. به عنوان مثال در طول نیمه‌ی دوم دوره‌ی ماهیانه، زنان می‌توانند کاهش گسترده‌ای را در میزان هورمون پروژسترون تجربه کنند. امری که می‌تواند مشکلات مربوط به اضافه وزن هورمونی را به همراه داشته باشد. البته باید به این نکته توجه داشت که تمام هورمون‌ها در بروز مشکل اضافه وزن هورمونی دخیل نیستند و تنها تعدادی از آن‌ها در این امر نقش دارند.
نقش هورمون استروژن در اضافه وزن هورمونی
نقش غالب این هورمون می‌تواند منجر به افزایش وزن زنان در اطراف ناحیه ران و ناحیه کمر شود.
نقش هورمون کورتیزول در اضافه وزن هورمونی
این هورمون با مواردی نظیر افزایش اشتها، میل به استفاده از مواد قندی و افزایش وزن در ناحیه شکم هم پیوند است. افزون بر آن چگونگی مواجه شدن با استرس و نحوه‌ی غلبه بر موقعیت‌های استرس آفرین نیز ممکن است بر نوع واکنش‌پذیری سیستم آدرنال کورتیک بر استرس و نحوه‌ی توزیع چربی تاثیرگذار باشد.
نقش هورمون انسولین در اضافه وزن هورمونی
این هورمون نقش کنترل کننده‌ی میزان قند خون ما را بر عهده دارد. بر این اساس اگر مواد قندی فراوانی مصرف کنیم، این امر می‌تواند به سرعت منجر به افزایش چربی در بدن گردد. در واقع جذب بیش از حد قند از طریق مصرف غذاهای فرآوری شده و نا سالم یا الکل و حتی مصرف بیش از اندازه‌ی میوه‌جات می‌تواند به مشکلات مربوط به انسولین منجر شود. امری که می‌توان آن را مقاومت انسولین نام نهاد، شرایطی که در آن انسولین از انجام تنظیم موثر سطح گلوکز خون ناتوان است و این امر می‌تواند به افزایش قند و پس از آن افزیش وزن منجر شود.
نقش هورمون لپتین در اضافه وزن هورمونی
هورمون لپتین نقش هوشمندانه‌ای در بدن ایفا می‌کند و هنگامی که دیگر به غذا خوردن نیازی نداریم به ما هشدار می‌دهد که سیر هستیم. همچنین این هورمون نقش به‌سزایی در تنظیم و موازنه‌ی میزان انرژی دارد. در صورت مصرف بیش از اندازه‌ی غذاهای نا سالمی که حاوی قند هستند، مغز ما حساسیت کمتری به هورمون لپتین نشان خواهد داد. به این ترتیب احساس سیری در مواقع لزوم بروز نمی‌یابد و این امر در نهایت می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.
چگونه می‌توان از وجود اضافه وزن هورمونی اطمینان خاطر یافت؟
همان گونه که در بخش نخست این متن نیز به آن اشاره شد، تشخیص اضافه وزن هورمونی گاه برای پزشک معالج شما نیز کار پر چالشی خواهد بود. چرا که معمولا بدون برخورداری از نشانه‌های جدی، تست‌های هورمونی به سختی در مراکز درمانی انجام می‌گیرند. با این حال توسط برخی آزمایش‌ها می‌توان نوسانات برخی از هورمون‌ها را تشخیص داد.
به عنوان مثال یکی از متخصصان در امر شناخت هورمون‌ها یعنی دکتر راکد معتقد است که در مرکز درمانی خود با آزمایش ۲۴ ساعته بزاق دهان (که توسط بیرون ریختن آب دهان در یک ظرف ویژه برای ۴ بار انجام می‌گیرد) قادر به تشخیص میزان افزایش هورمون کورتیزول خواهد بود.
افزون بر آن او میزان انسولین را نیز از طریق آزمایش خون مورد بررسی قرار می‌دهد، با توجه به این موضوع که میزان اندازه‌گیری انسولین بین دو حالت ناشتا و چهار ساعت پس از صرف غذا تغییر می‌یابد. در این میان دکتر راکد معتقد است که هورمون‌های زنانه را می‌توان توسط آزمایش بزاق دهان یا بنابر یک چرخه‌ی ماهانه، توسط آزمایش خون در روز بیست و یکم بررسی کرد. همچنین سطح تستوسترون نیز برای بررسی بسیار اهمیت دارد. چرا که سطح مطلوب این هورمون می‌تواند باعث سوزاندن چربی شود.
آیا سبک زندگی خاص یا ترفند ویژهای برای پرهیز از دچار شدن به اضافه وزن هورمونی وجود دارد؟
در یک کلام می‌توان گفت که اگر شما (به عنوان یک زن) توان مراجعه به یک مختصص هورمون را نداشته یا قصد پیشگیری از علائم دچار شدن به اختلالات هورمونی را دارید، می‌توانید با تکیه بر برخی نکات موثر این مهم را به انجام برسانید. مواردی نظیر سبک زندگی، پیشینه‌ی ژنتیکی، سن و سال و استرس از جمله موارد مهمی هستند که امکان به بار آوردن مشکلات هورمونی را ایجاد می‌کنند و از همین رو باید نسبت به آن‌ها توجه ویژهای داشت.
به این منظور زنان باید به پیشینه‌ی خانوادگی و سبک زندگی‌شان توجه داشته باشند تا بتوانند عوامل موثر در متعادل نگه داشتن میزان سلامت خود را تشخیص داده و آن‌ها را تعدیل کنند. بر این اساس می‌توان به شالوده‌ی اصلی و پایه‌ای برخورداری از یک زندگی سالم توجه داشت و مهم‌ترین عادات مربوط به تندرستی را رعایت کرد. مواردی نظیر بهره‌مندی از خواب مناسب، استراحت کافی، تغذیه مناسب و هوشمندانه، انجام حرکات ورزشی، دوری از استرس و پرهیز از مصرف غیر مجاز کافئین جزو عاداتی هستند که می‌توان نسبت به برخورداری از آن‌ها توجه ویژهای داشت.
مطالعات نشان از آن دارد که خواب محدود می‌تواند موجب ایجاد دگرگونی در فعالیت‌های مربوط به سوخت و ساز بدن و کارکرد غدد داخلی شود. دگرگونی‌هایی که کاستی‌هایی از قبیل کاهش حد مجاز گلوگز، کاهش میزان حساسیت انسولین، کاخش سطح لپتین و افزایش سطح کورتیزول را به همراه خواهد داشت. تغییراتی که در مجموع افزایش اشتها و میزان وزن را موجب می‌شوند.
در این میان استفاده از رژیم غذایی مناسب نیز می‌تواند تاثیر مناسبی بر فعالیت‌های هورمونی و عدم دچار شدن به اضافه وزن هورمونی داشته باشد. رژیم غذایی مناسب شامل مواردی نظیر مصرف به اندازه‌ی سبزیجات و آب در طول روز و عدم مصرف بیش از اندازه‌ی قند می‌شود و نکاتی نظیر پرهیز از مصرف مواد غذایی فرآوری شده نیز یکی از ارکان اصلی آن به شمار می‌رود.
منبع: بیردی (همراه با ترجمه، تالیف و ویرایش اختصاصی نویسندگان و مترجمان مجله قرمز)
در صورت تمایل می‌توانید با نظرات خود در بخش کامنت، ما را در بهبود کیفیت مطالب بخش علمی مجله قرمز یاری کنید.