در آزمایش WBC یا White Blood Cells تعداد گلبولهای سفید خون اندازه‌گیری می‌شود. این تست اغلب بخشی از آزمایش خون کامل یا CBC است. چند نوع گلبول سفید در بدن وجود دارد.
گلبولهای سفید اجزای مهمی از خون هستند. نقش آنها در بدن مبارزه با عفونت است و برای حفظ سلامت بدن ضروری هستند. بالا بودن تعداد گلبولهای سفید ممکن است نشان دهنده این باشد که سیستم ایمنی برای از بین بردن یک نوع عفونت تقلا می‌کند. همچنین ممکن است نشانه استرس جسمانی یا احساسی باشد. افراد مبتلا به سرطانهای خونی خاص هم معمولا تعداد گلبولهای سفیدشان بالا است.
پایین بودن تعداد گلبول سفید نشانه زخم یا بیماری در بدن است که سرعت تخریب گلبولهای سفید توسط آن بیشتر از سرعت ساخته شدن آنهاست و یا اینکه بدن کمتر گلبول سفید می‌سازد. گلبولهای سفید ۱ درصد تمامی سلولهای بدن را تشکیل می‌دهند و برای تنظیم عملکرد سیستم ایمنی بدن لازم هستند. گلبولهای سفید را لکوسیت هم می‌نامند.
مغز استخوان به طور مداوم گلبول سفید می‌سازد. این سلول‌ها درون خون و سیستم لنفاوی ذخیره شده تا موقعی که برای مبارزه با عفونت یا بیماری در بدن، به آنها نیاز باشد.
انواع گلبول سفید
گلبولهای سفید یا همان لکوسیت‌ها بخش مهمی از سیستم ایمنی هستند. این سلول‌ها به باکتری‌ها، ویروس‌ها و عوامل بیماری‌زایی که به بدن نفوذ می‌کنند، حمله می‌کنند. گلبولهای سفید از مغز استخوان نشات می‌گیرند اما از طریق خون در بدن گردش می‌کنند. اکثر افراد روزانه ۱۰۰ میلیارد گلبول سفید تولید می‌کنند. میزان نرمال گلبول سفید بین ۴۰۰۰ تا ۱۱۰۰۰ در هر میکرولیتر خون است. پنج نوع متفاوت گلبول سفید وجود دارد که وظایف مختلفی دارند:
- لنفوسیت: این سلول‌ها با تولید آنتی بادی‌ها به بدن کمک می‌کنند تا از خودش در برابر باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر عوامل بیماری‌زا، دفاع کند.
- نوتروفیل: نوتروفیل‌ها گلبولهای سفید قدرتمندی هستند که باکتری‌ها و قارچ‌ها را تخریب می‌کنند.
- بازوفیل: بازوفیل‌ها با ترشح مواد شیمیایی در خون، هشدار می‌دهند که اکثرا برای مبارزه با آلرژی است.
- ائوزینوفیل: این نوع سلول مسئول تخریب انگلها و سلولهای سرطانی است و بخشی از واکنش آلرژیک هستند.
- مونوسیت: این سلول مسئول حمله و خرد کردن میکروبها یا باکتریهایی هستند که وارد بدن می‌شوند.
وقتی که نیاز باشد، مونوسیتها به سایر اندامها از جمله نخاع، کبد، ریه و مغز استخوان می‌روند که در آنجا به سلولی به نام ماکروفاژ تغییر پیدا می‌کنند. ماکروفاژ مسئول بسیاری از عملکردها از جمله از بین بردن بافت مرده یا صدمه دیده، تخریب سلولهای سرطانی و تنظیم پاسخ ایمنی است.
هدف از تست WBCچیست؟
بالا یا پایین بودن گلبولهای سفید نسبت به سطح نرمال، ممکن است نشان دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشد. آزمایشWBC می‌تواند عفونت‌های پنهان در بدن را شناسایی کند و به پزشکان برای بیماریهای تشخیص داده نشده همانند بیماریهای ایمنی، نقص سیستم ایمنی و اختلالات خون، هشدار دهد. این تست همچنین به پزشکان کمک می‌کند تا اثر شیمی درمانی یا پرتودرمانی را در اشخاص مبتلا به سرطان، کنترل کنند.
آمادگی برای تست WBC
آزمایش WBC نیاز به آمادگی خاصی ندارد. خیلی راحت به آزمایشگاه محلی مراجعه کنید و آزمایش خون را دریافت کنید. آزمایش محاسبه تعداد گلبولهای سفید جزو ساده‌ترین آزمایش‌هاست و نیازی به رفتن به آزمایشگاه‌های پیشرفته ندارد. داروهای خاصی می‌توانند با نتایج آزمایش WBC تداخل داشته باشند و تعداد گلبولهای سفید را بالاتر یا پایین‌تر نشان دهند. این داروها ممکن است بر نتیجه اثر بگذارند:
- کورتیکواستروئیدها
- کوئیندین
- هپارین
- کلوزاپین
- آنتی بیوتیک‌ها
- آنتی هیستامین‌ها
- دیورتیک‌ها
- داروهای ضد تشنج
- سولفونامیدها
- داروهای شیمی درمانی
قبل از انجام آزمایش خون با پزشکتان در مورد همه داروهای تجویزی و غیر تجویزی که اخیرا مصرف می‌کنید، صحبت کنید.
تست WBC چگونه انجام می‌شود؟
برای انجام آزمایش WBC یک کارشناس درمانی یا تکنسین آزمایشگاه باید مقداری از خون شما را بگیرد تا تعداد گلبولهای سفید را بررسی کند. این نمونه خون از رگ داخل بازو یا پشت دست گرفته می‌شود. خون گرفتن از رگ فقط یک الی دقیقه وقت می‌گیرد و در این حالت به میزان جزئی احساس ناراحتی خواهید کرد.
کارشناس آزمایشگاه ابتدا محل فرو رفتن سوزن را با پنبه الکلی تمیز می‌کند تا هر گونه میکروبی کشته شود. سپس یک باند کشی را دور بالای بازو می‌بندد. این باند به پر شدن رگ خونی کمک می‌کند و باعث می‌شود خون راحت‌تر از رگ کشیده شود. کارشناس یک سوزن را به آرامی داخل بازو وارد می‌کند و خون را در سرنگ یا لوله آزمایش متصل به آن جمع می‌کند. باند را باز می‌کند و به آرامی سوزن را خارج می‌کند و در آخر هم یک گاز را روی محل سوزن می‌گذارد تا خونریزی متوقف شود. خون گرفتن از نوزادان و کودکان به روش دیگری انجام می‌شود. تکنسین ابتدا پوست را با لانست کمی خراش می‌دهد و با استفده از یک نوار تست یا یک ویال کوچک، خون را جمع آوری می‌کند. نتایج برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.
خطرات تست WBC آزمایش خون
خون گرفتن، روشی ساده است و اختلالات به شدت نادر هستند. افرادی که رگ‌های کوچکی دارند، خون گرفتن از آنها مشکل است. تکنسین آزمایشگاه ممکن است قادر به مشخص کردن جای رگ نباشد و یا وقتی سوزن داخل بازو یا دست است، ممکن است مجبور شود برای خون گرفتن، سوزن را به اطراف حرکت دهد. این موجب تیر کشیدن یا احساس سوزش می‌شود.
اختلالات نادر عبارتند از:
- عفونت در محل سوزن
- خونریزی زیاد
- سبکی سر یا سرگیجه
- خونریزی زیر پوست یا کبودی
مقدار نرمال WBC
نوزادان اغلب تعداد WBC بالاتری دارند که به تدریج با افزایش سن کاهش می‌یابد. به گفته مرکز پزشکی دانشگاه روچستر، میزان نرمال WBC در هر میکرولیتر از خون به قرار زیر است:
| مقدار بر حسب سن | تعداد WBC در هر میکرولیتر خون |
| نوزادان | ۹۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ |
| کودکان زیر ۲ سال | ۶۲۰۰ تا ۱۷۰۰۰ |
| کودکان بالای ۲ سال و بزرگسالان | ۵۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ |
این محدوده طبیعی بر حسب آزمایشگاه ممکن است متفاوت باشد. اندازه‌گیری معمول دیگر برای حجم خون، میلی‌متر مکعب یا mm3 است. یک میکرولیتر و میلی‌متر یکی هستند. انواع سلولهای سازنده گلبولهای سفید معمولا در یک درصدی از گلبولهای سفید قرار می‌گیرند. درصد نرمال انواع سلولهای گلبول سفید در محاسبه کلی معمولا در این محدوده است:
| نوع گلبول سفید | درصد نرمال از تعداد کل گلبولهای سفید |
| نوتروفیل | ۵۵ تا ۷۳ درصد |
| لنفوسیت | ۲۰ تا ۴۰ درصد |
| ائوزینوفیل | ۱ تا ۴ درصد |
| مونوسیت | ۲ تا ۸ درصد |
| بازوفیل | ۰/۵ تا ۱ درصد |
بالا یا پایین بودن WBC و مقدار خطرناک WBC نسبت به سطح نرمال می‌تواند نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد. بالا بودن نوع خاصی از گلبول سفید هم می‌تواند نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد.
تفسیر نتایج تست WBC
نتایج غیر عادی تست به دو دسته بالاتر یا پایین‌تر بودن از حد نرمال بر اساس سن، رده بندی می‌شوند. پایین بودن نتیجه تست WBC می‌تواند به یک اختلال خونی یا بیماری دیگری اشاره کند. برای تشخیص علت دقیق بالا یا پایین بودن تعداد گلبولهای سفید، پزشک شما چندین عامل را در نظر می‌گیرد از جمله لیست داروهایی که مصرف می‌کنید، علائم و سابقه بیماری‌تان.
علل بالا بودن گلبولهای سفید
افزایش تعداد گلبولهای سفید به عنوان لکوسیتوزیز شناخته می‌شود. این وضعیت معمولا در پاسخ به بیماریهای زیر رخ می‌دهد:
- عفونت
- سرکوب سیستم ایمنی
- داروها از جمله کورتیکواستروئیدها
- اختلال ایمنی یا مغز استخوان
- سرطانهای خاص همچون لوسمی لنفوسیتی مزن یا حاد
- التهاب
- زخم
- فشار روانی
- کار
- بارداری
- سیگار کشیدن
- واکنش آلرژیک
- ورزش شدید
بیماریهای تنفسی خاصی همانند سیاه سرفه یا سل عمدتا گلبولهای سفید را افزایش می‌دهند. در بعضی موارد همه گلبولهای سفید تحت تاثیر قرار می‌گیرد. البته بعضی افراد بیماری خاصی دارند که فقط بر نوع خاصی از گلبول سفید اثر می‌گذارد. اگر سطح نوع خاصی از گلبول سفید افزایش پیدا کند ممکن است به علت‌های زیر باشد:
- مونوسیت: بالا بودن سطح مونوسیتها ممکن است نشان دهنده وجود عفونت مزمن، بیماری خود ایمن یا اختلال خونی، سرطان یا بیماریهای دیگر است.
- لنفوسیت: اگر افزایشی در سطح لنفوسیت بوجود آید، این بیماری به عنوان لکوسیتوزیز لنفوسیتی شناخته می‌شود. این حالت ممکن است ناشی از ویروس یا عفونت همانند سل باشد. همچنین ممکن است با لنفوم یا لوسمی خاصی مرتبط باشد.
- نوتروفیل: افزایش سطح نوتروفیل در بدن منجر به وضعیتی به نام لکوستوز نوتروفیلی می‌شود. این وضعیت پاسخ طبیعی ایمنی به یک رخداد همانند عفونت، زخم، التهاب، بعضی داروها و انواع خاصی از لوسمی است.
- بازوفیل: بالا رفتن سطح بازوفیل معمولا در افرادی با سابقه بماری کم کاری تیروئید رخ می‌دهد که در نتیجه مشکلات دیگر در سلامتی است.
- ائوزینوفیل: اگر شخصی سطح ائوزینوفیل وی بالا باشد، بدن وی در حال واکنش به عفونت انگلی، ماده‌ای حساسیت زا یا آسم است.
بهرحال هیچ علت مشخصی برای افزایش گلبولهای سفید وجود ندارد. این وضعیت به عنوان سندرم هیپر ائوزینوفیلی اولیه شناخته می‌شود. این می‌تواند منجر به اختلالات جدی از جمله صدمه به قلب، ریه، کبد، پوست و سیستم عصبی شود.
افرادی که مبتلا به سندرم هیپر ائوزینوفیلی اولیه می‌شوند عمدتا دچار علائم زیر هستند:
- کاهش وزن
- تب
- تعریق شبانه
- سرگیجه
- سرفه
- درد قفسه سینه
- ورم
- درد معده
- خارش پوست
- درد
- ضعف
- گیجی
- کما
علل پایین بودن تعداد گلبولهای سفید
وقتی که نتیجه تست WBC عددی کمتر از ۴۰۰۰ را نشان دهد به این معناست که بدن قادر به مبارزه با عفونت نیست. تعداد پایین لکوپنی نام دارد. پزشک معاینه انجام می‌دهد و علائم شما را به همراه سایر مشکلات سلامتی، بررسی می‌کند تا ببیند علت بوجود آمدن این نتیجه در تست چیست؟
- مشکلات مغز استخوان: بخش اسفنجی استخوان که مغز استخوان نام دارد، گلبولهای سفید را می‌سازد. پایین بودن تعداد گلبولهای سفید اغلب با مشکلات مغز استخوان ارتباط دارد. برخی مواد شیمیایی خاص همانند بنزن و آفت کش‌ها و همچنین انواع سرطان و درمانهای سرطان از جمله شیمی درمانی و رادیوتراپی می‌توانند به قابلیت مغز استخوان برای ساختن گلبولهای سفید صدمه بزنند.
- اختلالات خود ایمن: بعضی از بیماریهای خود ایمن همچون لوپوس و آرتریت روماتوئید به معنای این هستند که بدن به خودش حمله کرده و گلبولهای سفید را از بین می‌برد.
- عفونت: ویروس‌ها می‌توانند بر مغز استخوان اثر گذاشته و موجب پایین آمدن گلبولهای سفید شوند. عفونت‌های شدید همچون عفونت‌های خون منجر به استفاده سریعتر بدن از گلبولهای سفید نسبت به فرایند ساختشان شود.
- داروها :بعضی از داروها از جمله آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند گلبولهای سفید را تخریب کنند.
- تغذیه: تغذیه نامناسب یا کاهش سطح ویتامین‌هایی خاص همانند اسید فولیک، B12می‌توانند بر چگونگی ساخت گلبولهای سفید اثر بگذارند. سوء مصرف الکل نیز می‌تواند مواد مغذی بدن را از بین برده و همچنین گلبولهای سفید را نیز تخریب کند.
- مشکلات طحال: طحال هم گلبول سفید می‌سازد. عفونت‌ها، لخته‌های خون و سایر مشکلات می‌توانند موجب تورم آن شوند، بطوری که نتواند عملکرد درستی داشته باشد. این وضعیت تعداد گلبولهای سفید را کاهش خواهد داد.
کلام پایانی
در این مقاله در رابطه با اینکه WBC چیست و مقدار خطرناک WBC و تفسیر آن خواندیم. بعد از تشخیص علت بالا یا پایین بودن تعداد گلبولهای سفید و توصیه به برنامه ریزی برای درمان، پزشکتان بطور دوره‌ای گلبولهای سفید شما را بررسی خواهد کرد. این مورد بخصوص برای افراد مبتلا به بیماریهای مثل سرطان جزو برنامه درمانی محسوب می‌شود. اگر تعداد گلبولهای سفید بالا یا پایین بود، این می‌تواند نشان دهنده این باشد که بیماری شما بدتر شده است. اگر تعداد گلبولهای سفید در محدوده طبیعی باشند، به این معناست که درمان شما اثرگذار بوده است.