دژنراسیون ماکولا یا تخریب لکه زرد شبکیه؛ علائم، علل، درمان

تخریب لکه زرد شبکیه‌ یا دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD مخفف Age-related macular degeneration) یک بیماری چشمی است که می‌تواند دید مرکزی را تار کند. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که افزایش سن باعث آسیب به ماکولا – بخشی از چشم که دید مستقیم را کنترل می‌کند- می‌شود. ماکولا (macula) بخشی از شبکیه (بافت حساس به نور در پشت چشم) است.

دژنراسیون ماکولا یک عارضه شایع و علت اصلی از دست دادن بینایی در افراد مسن است. AMD باعث نابینایی کامل نمی‌شود، اما از دست دادن بینایی مرکزی می‌تواند دیدن چهره‌ها، خواندن، رانندگی و … را دشوار کند.

AMD در برخی از افراد بسیار آهسته و در برخی دیگر سریع اتفاق می‌افتد. اگر AMD پیش از انتظار دارید، ممکن است برای مدت طولانی متوجه از دست دادن بینایی خود نشوید. به همین دلیل مهم است که مهم است به طور منظم معاینه چشم انجام دهید تا متوجه شوید که AMD دارید یا خیر.

دژنراسیون ماکولا در یک نگاه

علائم اولیه: ندارد
علائم ثانویه: از دست دادن بینایی مرکزی. دیدن نواحی تار یا مواج در بینایی مرکزی.
تشخیص: معاینه اتساع چشم
درمان: مکمل‌های غذایی (ویتامین‌ها و مواد معدنی)، تزریق، فتودینامیک تراپی (تزریق و لیزردرمانی)

انواع و مراحل دژنراسیون ماکولا

دو نوع AMD وجود دارد: خشک و مرطوب.

اکثر افراد مبتلا به AMD دارای AMD خشک هستند (که آتروفیک نیز نامیده می‌شود) و زمانی اتفاق می‌افتد که ماکولا با افزایش سن نازک می‌شود. AMD خشک در ۳ مرحله اتفاق می‌افتد: آغازین، میانی ​​و پسین. این نوع AMD معمولاً در طی چندین سال و به‌کندی پیشرفت می‌کند.هیچ درمانی برای AMD پسین خشک وجود ندارد، اما برای استفاده حداکثری از بینایی باقیمانده خود راه‌هایی وجود دارد و اگر AMD پسین خشک را تنها در یک چشم دارید، می‌توانید برای محافظت از چشم دیگر خود اقداماتی را انجام دهید.

AMD مرطوب ( که AMD نئوواسکولار پیشرفته نیز نامیده می‌شود)، نوع کمتر شایع AMD پسین است که معمولاً باعث از دست دادن سریع‌تر بینایی می‌شود. هر مرحله از AMD خشک می‌تواند به AMD مرطوب تبدیل شود – اما AMD مرطوب همیشه مرحله پسین است. AMD مرطوب زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی غیرطبیعی در پشت چشم رشد می‌کنند و به ماکولا آسیب می‌زنند. خبر خوب این است که برای AMD مرطوب گزینه‌های درمانی در دسترس است.

علائم دژنراسیون ماکولا چیست؟

علائم AMD به مرحله‌ی آن بستگی دارد. AMD خشک در ۳ مرحله رخ می‌دهد: آغازین، میانی ​​و پسین. AMD یک بیماری پیشرونده است – یعنی علائم آن معمولاً با گذشت زمان بدتر می‌شوند.

•  AMD خشک آغازین هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند.
• در AMD خشک میانی، برخی از افراد هنوز هیچ علامتی ندارند. برخی دیگر هم ممکن است علائم خفیفی مانند تاری خفیف در دید مرکزی یا در نور کم مشکل در دید داشته باشند.
• در AMD پسین (نوع مرطوب یا خشک)، بسیاری از افراد متوجه می شوند که خطوط مستقیم شروع به مواج شدن کرده یا کج به نظر می‌رسند. همچنین ممکن است متوجه یک ناحیه تار در نزدیکی مرکز بینایی خود شوید. با گذشت زمان، این ناحیه تار ممکن است بزرگتر شده یا نقاط سیاه‌رنگ مشاهده شود. رنگ‌ها نیز ممکن است نسبت به قبل کمتر روشن به نظر برسند و ممکن است در نور کم مشکل بیشتری برای دیدن داشته باشید.
• خطوط مستقیم که مواج به نظر می‌رسند، یک علامت هشداردهنده برای AMD پسین هستند. اگر متوجه این علامت شدید، فورا به چشم‌پزشک مراجعه کنید.

آیا من در معرض خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا هستم؟

خطر ابتلا به AMD با افزایش سن افزایش می‌یابد. افراد بالای ۵۵ سال بیشتر در معرض ابتلا به AMD هستند. همچنین خطر ابتلا به AMD در موارد زیر بیشتر است:

• داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به AMD
• نژاد سفیدپوستان
• در معرض دود سیگار بودن

اگر به دلیل سن، سابقه خانوادگی یا عوامل دیگر در معرض خطر ابتلا به AMD هستید، مهم است که به‌طور منظم معاینه چشم انجام دهید. از پزشک خود بپرسید که هر چند وقت یک بار نیاز به معاینه چشم دارید. AMD آغازین (اولیه) هیچ علامتی ندارد، بنابراین منتظر ایجاد تغییر در کیفیت دید خود نباشید!

چگونه می توانم خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا را کاهش دهم؟

تحقیقات نشان می‌دهد که با انجام این انتخاب‌های سالم ممکن است بتوانید خطر ابتلا به AMD (یا کاهش بینایی ناشی از AMD) را کاهش دهید:

• سیگار را ترک کنید
• فعالیت بدنی منظم داشته باشید
• فشار خون و سطح کلسترول سالم را حفظ کنید
• غذاهای سالم از جمله سبزیجات سبز برگ و ماهی بخورید

آیا می دانستید که:

• AMD بسیار رایج است : ۱۱ میلیون نفر در ایالات متحده به آن مبتلا هستند.
• AMD پسین ممکن است در یک یا هر دو چشم اتفاق بیفتد.
• وجود AMD پسین در یک چشم، شما را در معرض خطر ابتلا به AMD پسین در چشم دیگر قرار می‌دهد.

چشم پزشکان چگونه دژنراسیون ماکولا را بررسی می کنند؟

چشم‌پزشکان می‌توانند AMD را در یک معاینه جامع چشم اتساع‌یافته بررسی کنند. این معاینه ساده و بدون درد است و در آن پزشک شما مقداری قطره چشمی استفاده می‌کند تا مردمک چشم شما را گشاد کرده و سپس چشم‌ها را از نظر AMD و سایر مشکلات چشمی بررسی کند.

معاینه اتساع چشم چیست؟

انجام معاینه چشم اتساع‌یافته بهترین کاری است که می‌توانید برای سلامت چشم خود انجام دهید! این روش تنها راه برای بررسی زودهنگام بیماری‌های چشمی است، زمانی که درمان آن‌ها آسان‌تر است و هنوز باعث کاهش بینایی نشده‌اند.

این معاینه ساده و بدون درد است. در این معاینه چشم‌پزشک شما مشکلات بینایی که باعث می‌شود دید واضح دشوار شود، مانند نزدیک‌بینی یا دوربین‌بینی را بررسی می‌کند. سپس پزشک مقداری قطره چشمی برای شما استفاده می‌کند تا مردمک چشمتان گشاد شود و بتواند بیماری‌های چشمی را بررسی کند.

از آنجایی که بسیاری از بیماری‌های چشمی هیچ نشانه یا علامت هشداردهنده‌ای ندارند، این مکان وجود دارد که در چشم‌تان مشکلی داشته باشید و آن را ندانید.

هر چند وقت یک بار به معاینه اتساع چشم نیاز دارم؟

اینکه هر چند وقت یک بار به معاینه اتساع چشم نیاز دارید به ریسک شما برای ابتلا به بیماری‌های چشمی بستگی دارد. با پزشک خود درمورد زمان‌بندی مناسب خود صحبت کنید.

هر یک یا دو سال معاینه‌ی اتساع چشم را انجام دهید اگر:

• بالای ۶۰ سال سن دارید
• آفریقایی‌آمریکایی هستید ( برای افراد آمریکایی) و بالای ۴۰ سال سن دارید
• سابقه خانوادگی گلوکوم دارید

اگر دیابت یا فشار خون بالا دارید، از پزشک خود بپرسید که هر چند وقت یکبار نیاز به معاینه دارید. بیشتر افراد مبتلا به دیابت یا فشار خون بالا باید حداقل سالی یک بار معاینه اتساع چشم داشته باشند.

در طول معاینه اتساع چشم چه اتفاقی می افتد؟

این معاینه شامل موارد زیر است:

• آزمایش حدت بینایی برای بررسی وضوح دید. پزشک از شما می‌خواهد حروف نزدیک و دور را بخوانید.
• آزمایش میدان بینایی برای بررسی دید محیطی (جانبی).
• تست عملکرد عضله چشم برای بررسی مشکلات عضلات اطراف کره چشم. پزشک شما یک شی را به اطراف حرکت می‌دهد و از شما می‌خواهد آن را با چشم دنبال کنید.
• آزمایش پاسخ مردمک برای بررسی نحوه ورود نور به چشمان شما. پزشک شما یک چراغ قوه کوچک به چشم شما می‌تاباند و نحوه واکنش مردمک‌ها به نور را بررسی می‌کند.
• تست تونومتری (tonometry) برای اندازه‌گیری فشار چشم‌. پزشک از دستگاهی برای دمیدن هوای سریع روی چشم‌ استفاده می‌کند، یا به‌آرامی چشم‌ را با یک ابزار خاص لمس می‌کند.
• معاینه اتساع برای بررسی مشکلات قسمت‌های داخلی چشم‌. پزشک به شما قطره‌های چشمی می‌دهد تا مردمک چشمتان گشاد شود. این به پزشک کمک می‌کند داخل چشم شما را ببیند.

بسته به نیاز شما، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را نیز انجام دهد.

معاینه‌ اتساع چگونه عمل می کند؟

گشاد کردن مردمک اجازه می‌دهد نور بیشتری وارد چشم شود، درست مانند باز کردن یک در که نور را به اتاق تاریک راه می‌دهد. اتساع، به چشم‌پزشک کمک می‌کند تا بسیاری از مشکلات رایج چشمی، از جمله رتینوپاتی دیابتی، گلوکوم و دژنراسیون ماکولا (AMD) وابسته به سن را بررسی کند.

 از طریق مردمک گشاد‌نشده (اتساع‌نیافته) پرتو باریکی از نور وارد چشم می‌شود و به قسمت کوچکی از شبکیه در پشت چشم می‌تابد، اما از طریق مردمک اتساع‌یافته پرتو نور وسیع‌تری وارد چشم می‌شود و به قسمت بزرگ‌تری از شبکیه می‌تابد.

بعد از معاینه اتساع چشم چه اتفاقی می افتد؟

برای چند ساعت پس از معاینه اتساع چشم، دید شما ممکن است تار شده و به نور حساس باشد. از یکی از دوستان یا اعضای خانواده بخواهید که بعد از معاینه‌ی چشم، شما را به خانه برساند.

اگر چشم‌پزشک در بینایی شما عیوب انکساری را تشخیص دهد، ممکن است نسخه‌ای برای عینک یا لنزهای تماسی دریافت کنید تا به شما کمک کند واضح‌تر ببینید.

عینک آفتابی خود را به همراه داشته باشید!

ممکن است چشمان شما تا چند ساعت پس از معاینه به نور حساس باشد. در این مورد عینک آفتابی می‌تواند کمک‌کننده باشد، پس عینک آفتابی خود را به همراه داشته باشید! چشم‌پزشک نیز ممکن است عینک آفتابی یکبار مصرف داشته باشد و به شما بدهد.

درمان AMD چیست؟

درمان AMD به مرحله و نوع آن بستگی دارد. در حال حاضر هیچ درمانی برای AMD آغازین وجود ندارد، بنابراین چشم‌پزشک احتمالاً با معاینه منظم چشم وضعیت چشمان شما را پیگیری می‌کند. تغذیه سالم، ورزش منظم و ترک سیگار نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

اگر در یک یا هر دو چشم AMD میانی دارید، مکمل‌های غذایی خاصی (ویتامین‌ها و مواد معدنی) ممکن است بتوانند از تبدیل آن به AMD پسین جلوگیری کنند. اگر تنها در یک چشم‌تان AMD پسین دارید، این مکمل‌ها ممکن است AMD را در چشم دیگرتان کاهش دهند. در ادامه درباره این مکمل‌ها صحبت خواهیم کرد.

اگر AMD مرطوب دارید، درمان‌های دیگری نیز وجود دارد که ممکن است بتوانند از دست دادن بیشتر بینایی را متوقف کنند:

• داروهایی به نام داروهای ضد VEGF یا anti-VEGF که پزشک در چشم شما تزریق می‌کند
• درمان فوتودینامیک (PDT مخفف Photodynamic therapy)، ترکیبی از تزریق و درمان لیزر

درباره درمان‌های AMD مرطوب در ادامه‌ی مقاله صحبت خواهیم کرد. در حال حاضر هیچ درمانی برای AMD خشک پسین وجود ندارد، اما محققان به دنبال گزینه‌های درمانی هستند.

مکمل AREDS 2 برای دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن (AMD)

دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) یک بیماری چشمی است که می‌تواند مرکز بینایی شما را تار کند. اگر در یک یا هر دو چشم‌تان AMD میانی دارید، مکمل‌های غذایی خاصی به نام AREDS 2 می‌توانند به کاهش سرعت کاهش بینایی کمک کنند.

آیا مکمل های AREDS 2 برای من مناسب هستند؟

بستگی به مرحله AMD شما دارد. اگر در یک یا هر دو چشم‌تان AMD دارید، این مکمل‌ها ممکن است بتوانند از تبدیل آن به AMD پسین جلوگیری کنند.

مکمل‌های AREDS 2 نمی‌توانند از تبدیل AMD اولیه (آغازین) به AMD میانی ​​جلوگیری کنند. اگر چشم‌پزشک به شما می‌گوید که AMD اولیه دارید، حداقل سالی یک‌بار یک معاینه چشم اتساع‌یافته انجام دهید تا پزشکتان بتواند هرگونه تغییری را پیگیری کند.

اگر فقط در یک چشم‌تان AMD پسین دارید، AREDS 2 ممکن است پیشرفت AMD را در چشم دیگر کند کند. اگر در هر دو چشم‌تان AMD پسین دارید، احتمالاً مکمل‌های AREDS 2 کمکی نخواهند کرد. اگر AMD مرطوب (نوعی AMD پسین) دارید، ممکن است گزینه‌های درمانی دیگری نیز داشته باشید.

آیا این مکمل‌ها خطرات یا عوارض جانبی دارند؟

از آنجایی که مکمل‌های AREDS 2 دارای مقادیر بسیار زیادی ویتامین و مواد معدنی هستند، ممکن است نحوه هضم غذا و نحوه عملکرد سایر داروها را در بدن شما تغییر دهند.

نوع قدیمی‌تری از این مکمل‌ها – به نام AREDS به جای AREDS 2 – دارای بتاکاروتن هستند که می‌تواند خطر ابتلا به سرطان ریه را در افرادی که سیگار می‌کشند یا قبلاً سیگار می‌کشیده‌اند افزایش دهد. مکمل‌های AREDS 2 بتاکاروتن ندارند. بنابراین اگر سیگار می‌کشید یا قبلا سیگار می کشیده‌اید، حتما مکمل‌های جدیدتر AREDS 2 را انتخاب کنید.

همیشه قبل از شروع مصرف دارو یا مکمل جدید با پزشک خود صحبت کنید و درمورد سایر داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می کنید به او اطلاع دهید. پزشک می‌تواند در درک خطرات و مزایای مصرف AREDS 2 به شما کمک کند.

ترکیبات این مکمل ها

مکمل‌های AREDS 2 از مقادیر زیادی ویتامین و مواد معدنی خاص ساخته شده‌اند.

مقدار مواد در AREDS 2

• ویتامین C برابر با  ۵۰۰ میلی‌گرم
• ویتامین E برابر با ۴۰۰ واحد بین‌المللی (IU)
• مس (اکسید مس) ۲ میلی‌گرم
  روی (Zinc) 80 میلی‌گرم
• بتاکاروتن ———
• لوتئین (Lutein) 10 میلی‌گرم
• زآگزانتین (Zeaxanthin) 2 میلی‌گرم

شما نمی‌توانید ترکیب مناسبی از این ویتامین‌ها و مواد معدنی را از غذا یا مولتی‌ویتامین‌های معمولی دریافت کنید. فقط مکمل‌های AREDS 2 برای کمک به کاهش کاهش بینایی ناشی از AMD دارای مواد و مقادیر مناسب هستند.

مکمل های AREDS 2 را از کجا می توانم تهیه کنم؟

مکمل‌های AREDS 2 را می‌توانید در بسیاری از داروخانه‌ها یا به‌صورت آنلاین خریداری کنید. هنگامی که یک مکمل را انتخاب می‌کنید، لیست مواد تشکیل‌دهنده‌ی آن  را بررسی کنید تا مطمئن شوید که تمام ویتامین‌ها و مواد معدنی در مقادیر دقیق ذکر شده در بالا وجود دارد. از پزشک خود بپرسید که آیا مارک خاصی از مکمل‌های AREDS 2 را برای شما توصیه می‌کند یا خیر.

درمان های دژنراسیون ماکولا مرطوب (Advanced Neovascular AMD)

دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) یک بیماری چشمی است که می‌تواند مرکز بینایی شما را تار کند. AMD مرطوب (که AMD نئوواسکولار پیشرفته نیز نامیده می‌شود) یک نوع جدی AMD پسین است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که پروتئینی به نام فاکتور رشد اندوتلیال عروقی یا VEGF (مخفف  vascular endothelial growth factor) باعث می‌شود رگ‌های خونی غیرطبیعی در جای نامناسبی در پشت چشم رشد کنند.

خبر خوب این است که برای AMD مرطوب  درمان‌های موثری وجود دارد. دو گزینه درمانی وجود دارد که می‌تواند کاهش بینایی ناشی از AMD مرطوب را کند یا متوقف کند:

• تزریق ضد VEGF
• درمان فوتودینامیک (PDT)

اگر در اثر AMD مرطوب کاهش بینایی داشته‌اید، از چشم‌پزشک خود بپرسید که آیا هر یک از این درمان‌ها می‌توانند به شما کمک کنند یا نه.

اگر در یک یا هر دو چشک‌تان AMD متوسط ​​(میانی) دارید، مکمل‌های غذایی خاصی (ویتامین‌ها و مواد معدنی) می‌توانند به جلوگیری از تبدیل آن به AMD پسین کمک کنند.

تزریق ضد VEGF چیست؟

رایج‌ترین درمانی که پزشکان برای کاهش کاهش بینایی ناشی از AMD مرطوب استفاده می‌کنند، تزریق ضد VEGF نامیده می‌شود. این داروها به توقف خونریزی و نشت رگ‌های خونی پشت چشم شما کمک می‌کنند. بیشتر افراد مبتلا به AMD مرطوب، تزریق ضد VEGF را به‌عنوان تنها درمان خود دریافت می کنند.

در این درمان، پزشک موارد زیر را انجام می‌دهد:

• داروی بی‌حس‌کننده را در چشم شما قرار می‌دهد
• چشم شما را تمیز می‌کند تا عفونی نشود
• داروی ضد VEGF را با یک سوزن بسیار کوچک داخل چشم شما تزریق می‌کند

تزریق ضد VEGF معمولاً فقط برای مدت کوتاهی اثر می‌گذارد، بنابراین بیشتر افراد باید چندین بار این تزریق را انجام دهند. در ابتدا، بیشتر افراد یک بار در ماه نیاز به تزریق دارند. پس از آن، پزشک به شما می‌گوید که چند وقت یک‌بار به تزریق نیاز دارید.

درمان فتودینامیک (PDT) چیست؟

فتودینامیک تراپی یا PDT (مخفف Photodynamic therapy) یک درمان کمتر رایج برای AMD مرطوب است که پزشکان گاهی اوقات همراه با تزریق ضد VEGF از آن استفاده می‌کنند.

PDT با استفاده از یک داروی حساس به نور به نام ورتپورفین (verteporfin) عمل می‌کند که در صورت برخورد با نوع خاصی از لیزر (که گاهی اوقات لیزر سرد نامیده می‌شود) “تحریک” می‌شود. پزشک لیزر را به ناحیه بسیار کوچکی در پشت چشم شما می‌تاباند و باعث می‌شود که ورتپورفین، رگ‌های خونی که باعث از دست دادن بینایی شما می‌شوندرا تجزیه کند.

طی این روش درمانی، پزشک موارد زیر را انجام می‌دهد:

• یک شات ورتپورفین در بازوی شما تزریق می‌کند
• داروی بی‌حس‌کننده را در چشم شما قرار می‌دهد
• برای کمک به هدایت لیزر، یک لنز تماسی مخصوص روی چشم شما قرار می‌دهد
• لیزر را بر روی رگ‌های خونی اضافی در پشت چشم شما می‌تاباند

برخی از افراد باید بیش از یک بار PDT دریافت کنند. با پزشک خود صحبت کنید تا دریابید که آیا به درمان‌های بیشتری برای کمک به توقف کاهش بینایی ناشی از AMD نیاز دارید یا خیر.

چگونه با وجود کاهش بینایی ناشی از دژنراسیون ماکولا زندگی کنیم؟

همه افراد مبتلا به AMD  به AMD پسین مبتلا نمی‌شوند یا در هر دو چشم به آن مبتلا نمی‌شوند. اما در صورت ابتلا، زندگی با کاهش بینایی ناشی از AMD می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.

خبر خوب این است که اقداماتی وجود دارند که می‌توانند کمک‌کننده باشند؛ مانند دستگاه‌های کم‌بینایی و خدمات توانبخشی بینایی. خدمات توانبخشی بینایی می‌تواند به شما کمک کند مهارت‌هایی را که برای مستقل ماندن و فعال ماندن با وجود کم بینایی نیاز دارید، یاد بگیرید.

ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز

منابع:

National Eye Institute (NEI), Age-Related Macular Degeneration (AMD), Last updated: June 22, 2021

National Eye Institute (NEI), Get a Dilated Eye Exam, Last updated: May 19, 2021

National Eye Institute (NEI), AREDS 2 Supplements for Age-Related Macular Degeneration (AMD), Last updated: June 22, 2021