واکسن سینوفارم یکی از چند واکسن چینی است که همانند واکسن ایرانی کوو برکت و واکسن کوواکسین هند، یک نوع واکسن کرونا ویروس غیر فعال است که به نام BBIBP-CorV معرفی شده است. میزان اثربخشی واکسن ۸۶ درصد است. این واکسن توسط شرکت چینی سینوفارم پکن ساخته شده و چین آن را مناسب طرح واکسیناسیون کشوری پذیرفته است و بزودی به سایر کشورها صادر می‌شود.
واکسن سینوفارم تولید شده توسط شرکت گروه تکنولوژی ملی سینوفارم چین (CNBG) تولید شده است. این شرکت در شهر پکن واقع شده و متعلق به دولت است. نام اصلی واکسن سینوفارم در واقع BBIBP-CorV است که در اکثر کشورها و به صورت تجاری تحت نام شرکت خود ارائه می‌شود. گزارشهای فاز ۳ بالینی در سپتامبر ۲۰۲۰ منتشر شد. این واکسن علاوه بر چین در کشور امارات فاز ۳ بالینی خود را گذراند. فاز ۱ و ۲ بالینی که در نشریه لانست منتشر شد حاکی از آن است که در این کارآزمایی بالینی که به صورت دو سر کور و تصادفی کنترل شده با دارونما انجام شد، شرکت کنندگان برای ارزیابی دو دوز واکسن کرونا، استفاده شدند. این افراد بین سنین ۱۸ تا ۵۹ سال سن داشتند.
واکسن سینوفارم از چه نوعی است؟
واکسن سینوفارم همانند بسیاری از واکسن‌هایی که در گذشته ساخته شده، از نوع ویروس غیرفعال است. ویروس کشته شده و غیر فعال شده با ورود به بدن و تحریک سیستم ایمنی موجب تولید آنتی بادی اختصاصی خواهد شد. برای آشنایی کامل با این نوع واکسن، مطلب واکسن کوواکسین را مطالعه بفرمایید.
داده‌های علمی چه می‌گویند؟
دو زمان بندی واکسن به ترتیب فاصله زمانی ۱۴ روز و ۲۸ روز بین دو دوز واکسن انتخاب شد. ۳۶ شرکت کننده برای دوز پایین یا دارونما و بعد از ۷ روز پیگیری ایمنی بعد از دوز نخست، ۳۶ نفر دیگر برای دوز بالای واکسن انتخاب شدند. پس از اینکه مشاهده دوره ۷ روز ایمنی همه شرکت کنندگان پس از دوز نخست به پایان رسید، فاز دوم شروع شد. بعد از دوره ۷ روز هیچ عارضه جانبی تهدید کننده‌ای گزارش نشد، عوارض شدید بیش از ۱۵% نبود و هیچ نگرانی ایمنی دیگری از نظر داده‌ها بوجود نیامد.
واکسن کرونا کروناواک غیر فعال، از سلولهای کبد میمون آفریقایی به دست آمده است که با سارس کووید-۲ (سویه CN02) تلقیح شده است (کشت ویروس کرونا انسانی سخت و غیر ممکن است، به همین دلیل از ویروس کشت شده در کبد میمون استفاده می‌شود). در انتهای دوره، ویروس بدست آمده با بتا- پروپیولاکتون غیرفعال شده، تغلیظ و خالص سازی شد و در انتها در آلومینیوم هیدروکساید جذب شد. دارونما فقط حاوی محلول آلومینیوم هیدروکساید بدون ویروس است. هم واکسن و هم دارونما در شرکت علوم زیستی سینواک تهیه شدند.
بتاپرولاکتان
بتا پرولاکتان یک ترکیب ارگانیک از خانواده لاکتون است که به عنوان واکنش دهنده غیر فعال واکسن استفاده می‌شود. این ماده همچنین در پیوندهای بافتی، ابزار جراحی و آنزیمها به عنوان ضد عفونی کننده پلاسمای خون و ضد عفونی کننده فاز بخار استفاده می‌شود.
آلومینیوم هیدروکساید
یک ترکیب آلومینیومی ست که ماده کمکی نامیده می‌شود. مواد کمکی معمولا سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند تا پاسخ آنها به واکسن را تقویت کنند.
در فاز ۲، نمونه‌های خون روز ۰ و ۲۸ و ۵۶ شرکت کنندگان در گروه فاصله زمانی ۱۴ روز گرفته شد و آنتی بادی آنها بررسی شد. داده‌های به دست آمده نشان دهنده کارایی بیشتر واکسن در دوز بالاتر و فاصله زمانی ۲۸ روز بین دو دوز است. فاز ۳ بالینی در کشورهای برزیل، اندونزی و ترکیه انجام شد. داده‌های فاز ۳ بالینی هنوز منتشر نشده است اما این واکسن برای میلیونها نفر در کشورهای گفته شده و همچنین امارات متحده عربی، استفاده شده است. این داده‌ها هنوز منتشر نشده است و سینوفارم گفته که واکسن کارایی ۷۹ درصد دارد. گزارش کارایی واکسن در کشور ترکیه، اندونزی و برزیل کارایی بین ۵۰ تا ۹۱ درصد داشته است. اما ظاهرا طبق جدول ارائه شده برای آنتی بادیهای خنثی کننده کرونا ویروس، کارایی بین ۸۰ تا ۹۰ درصد است.
عوارض آن چیست؟
با اینکه داده‌های فاز ۳ هنوز به طور رسمی منتشر نشده است اما این واکسن روی میلیونها نفر استفاده شده است. یکی از دلایل استفاده بیشتر از این واکسن این است که در مقایسه با واکسن‌های نوترکیب که حامل وکتور ویروسی هستند و یا واکسن‌های بر پایه تکنولوژی mRNA کمترین عوارض را دارند. واکسن‌های نوترکیب موجب تب می‌شوند اما این واکسن تب ایجاد نمی‌کند. اثرات این واکسن بر بدن بسیار ملایم و خفیف است. چون بدن به آرامی به آن پاسخ می‌دهد. بسیاری از افراد هیچ عارضه‌ای را گزارش نکردند.
چه کشورهایی از این واکسن استفاده می‌کنند؟
در کشور امارات متحده عربی سه واکسن سینوفارم، فایزر و آسترازنکا برای واکسیناسیون استفاده می‌شود. این واکسن در کشورهای ترکیه، اندونزی، چین،بحرین، مصر، اردن، پاکستان، مراکش، مجارستان، پرو و فیلیپین برای واکسیناسیون سراسری استفاده شده. این واکسن جزو واکسن‌های مورد تایید سازمان بهداشت جهانی برای مصارف اضطراری است. کشور امارات متحده عربی جزو اولین کشورهایی است که واکسن سینوفارم را تایید کردند و گفت بر اساس نتایج موقت آزمایشات فاز ۳ در امارات، ۸۶% موثر بوده است. برای ۴۳ میلیون نفر از این واکسن استفاده شد که فقط ۵/۵ میلیون نفر آنها در کشور امارات متحده عربی بودند. بیش از ۲۵۰ هزار دوز از این واکسن به صورت اهدایی به کشور ایران وارد شده است.
فواید واکسن ویروس غیر فعال شده چیست؟
کشورهای کمتر توسعه یافته که امکان دسترسی به تسهیلات فریز عمیق ندارند (فریزر با دمای بسیار پایین) از این نوع واکسن بیشتر بهره می‌گیرند. آنها را می‌توان راحت‌تر و در دمای یخچال معمولی حمل کرد. به عنوان مقایسه، واکسن مدرنا و فایزر باید در دمای بسیار سرد -۲۰ تا -۷۰ درجه سانتیگراد نگهداری شوند. این چالش مهم لجستیکی است به خصوص در مکان‌هایی که برق غیر قابل اعتماد است یا وجود ندارد. برنامه‌های ایمن سازی حتی در کشورهای توسعه یافته، همانند انگلیس و آمریکا به دلیل نیاز به فریزرهای با دمای بسیار پایین با مشکل روبرو شده است.
همچنین همانطور که گفته شد در این واکسن از ویروس غیر فعال شده استفاده می‌شود که در واقع یک پلتفرم قدیمی و بارها امتحان شده است که سالهای سال است از این روش استفاده شده و کمترین عوارض را برای فرد گیرنده، ایجاد می‌کند.
سوال و جواب‌هایی در مورد واکسن سینوفارم
آیا حفاظت ۱۰۰% از عوارض خفیف و شدید کووید-۱۹ ایجاد می‌کند؟
بله به گفته مدیر ارشد تحقیقات مستقر در ابوظبی، دکتر ولید عباس ظاهر، مدیر پروژه واکسن بهداشت و درمان G42، میزان اثربخشی کلی واکسن ۸۶% است. تصور کنید که به همان روشی ست که واکسن آنفولانزا را دریافت می‌کنید. اگر واکسن آنفولانزا به شما تزریق شود، گاهی اوقات به آنفولانزا مبتلا نمی‌شوید و گاهی هم دچار آنفولانزا می‌شوید اما به شکل بسیار خفیف. کووید-۱۹ هم نهایتا همانند یک آنفولانزا ست اما از نوع بدن آن. واکسن به همان شیوه عمل می‌کند. یا از ابتلا به بیماری به طور کامل جلوگیری می‌کند یا احتمال عفونت شانس بسیار کمی دارد.
حتی اگر پس از استفاده از واکسن دچار عفونت شوید باز هم آن را احساس نخواهید کرد. اگر هم احساس کنید بسیار خفیف خواهد بود. این واکسن ایمن است. همه عوارض جانبی که ما انتظار داریم و در واکسن‌های دیگر دیده‌ایم و حتی ممکن است در مقایسه با واکسن‌های دیگر خیلی کمتر باشند. کارایی آن واقعا خوب است. در پیشگیری از بیماری ۱۰۰ درصد کارایی دارد که عالی است. چه چیز دیگری از یک واکسن می‌خواهید.
سروکانورژن
اصطلاح سروکانورژن (تغییرات سرم خون) در ایمونولوژی، دوره‌ای ست (معمولا با تعداد روزها اندازه‌گیری می‌شود) که طی آن آنتی بادی خاصی ساخته می‌شود و در خون از طریق نمونه خون گرفته شده، قابل شناسایی است. بعد از اینکه سروکانورژن رخ داد، آنتی بادی‌ها در آزمایش خون مربوط به آن بیماری را می‌توان تشخیص داد.
واکسن سینوفارم خیلی سریع ساخته شد، آیا واقعا ایمن است؟
سوال در مورد ایمنی واکسن یک سوال علمی است و باید پاسخ آن هم بر اساس شواهد علمی باشد نه شایعات گفته شده در شبکه‌های اجتماعی بوسیله ولاگرها. درست است که سرعت تولید واکسن سارس کووید-۲ بی سابقه بوده است اما مشارکت دولت‌های متعدد از جمله حمایت مالی برای تولید واکسن نیز بی سابقه بوده است.
با وجود پول، هیچ مشکلی در راه اندازی چندین آزمایش پرهزینه وجود نداشته و حداقل ۸ واکسن طی ۱۲ ماه از زمان شروع آزمایشات انسانی تایید شدند. برای تهیه دارو و واکسن حداقل ۴ سال و میلیاردها دلار پول شخصی لازم بود (به همین دلیل است که گران هستند).
پیشگیری از بیماری تا چه زمانی ادامه دارد؟
به گفته نیچر، دوره پیشگیری سیستم ایمنی ناشناخته است. اگر چه اغلب شواهد نشان دهنده پاسخ‌های ایمنی مناسب ناشی از عفونت سارس کووید-۲ وجود دارد و ممکن است در برابر عفونت مجدد حفاظت کند اما تجربه ویروس‌های کرونای فصلی و تجربه اخیرا در مورد ویروس سارس کووید-۲ نشان می‌دهد که ایمنی برای عفونت طبیعی به مرور زمان از بین می‌رود و عفونت دوباره گزارش شده است.
آیا با وجود عفونت قبلی می‌توان واکسن تزریق کرد؟
افراد بسیاری هستند که قبلا مبتلا به کووید-۱۹ شده‌اند و واکسن دریافت کرده‌اند بدون اینکه هیچ مشکلی داشته باشند. به گفته نیچر، مشخص نیست که آیا عفونت قبلی شخص برای واکسن زدن مفید است یا خیر. البته این مجله بیان کرده است که واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ باید صرفنظر از وضعیت عفونت (چه شخص آلوده باشد چه نباشد) باید انجام شود.
چگونه از کیفیت واکسن اطمینان حاصل می‌شود؟
هر واکسنی صرفنظر از میزان اثربخشی و محل ساخت توسط کارشناسان سازمان غذا و دارو جداگانه برررسی شده پس از اطمینان حاصل کردن از کیفیت، کلیه واکسن‌ها کد گذاری می‌شوند و بوسیله آن کد رهگیری می‌شوند. واکسن‌ها قبل از ورود به کشور استانداردهای بین الملی خود را گذرانده‌اند و از مبادی کاملا رسمی وارد می‌شوند. کلیه واکسن‌ها تنها از طریق نهادهای دولتی برای عرضه و تزریق ارائه می‌شوند. هر گونه واکسن موجود در بازار آزاد کاملا تقلبی و بدون پایه علمی است و مشخص نیست که چه موادی در آن به کار رفته است. . دیده شده که در بعضی شهرها، آمپولهای آنتی بیوتیک را برچسب‌های تقلبی زده و به اسم واکسن با قیمت‌های گزاف به فروش می‌رسانند بنابراین با نرفتن به دنبال چنین منابع نامطمئنی نه پول خود را هدر دهید و نه مهمتر از آن جان خود را به خظر بیندازید.
تالیف اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع