قارچ‌ها به عنوان یکی از گونه‌های متفاوت زیستی در حیات و تکامل کره زمین نقش مهمی داشته‌اند. این گونه آغازیان انواع بسیار مختلف و متنوعی دارد و هر نوع آن ویژگی‌های منحصر به فرد و خواص گوناگونی را از خود بروز می‌دهد. اخیرا توجه دانشمندان به این گونه زیستی بیش از گذشته جلب شده‌اند و آنان معتقدند که این گونه خاص می‌تواند دنیا را از مشکلاتی که گریبان گیر آن است مثل زباله‌ها، آلودگی، بیماری‌های عفونی و … نجات دهد. به همین دلیل ما در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز به قارچ‌ها و فواید و مضرات آن‌ها خواهیم پرداخت و به این سوال پاسخ خواهیم داد که آیا قارچ‌ها می‌توانند دنیا را نجات دهند؟
یک اتفاق عجیب در جنگ جهانی دوم
سال‌ها پیش در بحبوحه جنگ جهانی دوم در اقیانوس آرام جنوبی اتفاق عجیبی رخ داد. سربازان آمریکایی یگان QM6a که در جزایر سلیمان چادر زده بودند ناگهان متوجه شدند که یونیفرم‌ها و حتی چادرهای آن‌ها به یک باره محو شده است در حالی که چیزی از انبار غذاهای آن‌ها کم نشده بود. در آن زمان شایعات عجیب و ترسناکی بین سربازان رد و بدل می‌شد و صحبت از یک دشمن نامرئی بود. اما خوشبختانه ارتش به سرعت حقیقت ما جرا را کشف کرد و مشخص شد که یک نوع قارچ باعث این اتفاق شده است. این قارچ بعدها Trichoderma Reesei نام گرفت اما بیشتر با نام آن یگان در جزایر سلیمان یعنی QM6a شناخته می‌شود. اگرچه این قارچ در آن زمان باعث وحشت و فرار سربازان شد اما اکنون QM6a یکی از قارچ‌های محبوب در صنعت به شمار می‌رود چون می‌تواند سلولز را تجزیه کند. این قارچ در جزایر سلیمان باعث سردرد سربازان شده بود و همه الیاف پنبه‌ای، کاغذ و زباله‌های طبیعی را از بین برده بود اما اکنون از این قارچ به عنوان یک نوع مخمر در فرآوری دانه‌های قهوه و تبدیل زباله به سوخت‌های طبیعی استفاده می‌شود.
فواید قارچ‌ها در زندگی ما
QM6a تنها قارچی نیست که برای زندگی بشر مفید بوده است بلکه امروزه صنعت آنزیم سازی استفاده‌ها مختلفی از انواع قارچ میبرد طوری که پیش بینی می‌شود سود این صنعت تا سال ۲۰۲۴ به بیش از سه میلیارد دلار برد. روی هالینگ کارشناس قارچ در باغ گیاه شناسی نیویورک است که هم در این باغ و هم در پژوهشکده این مرکز مشغول تحقیق است و بیش از هشت میلیون گونه قارچ و کپک مختلف را در این مرکز نگهداری می‌کند. او می‌گوید: “هرجا که کربن وجود داشته باشد قارچ‌ها هم آماده رشد هستند. البته قارچ‌ها همیشه موجودات مفیدی نیستند و گاهی می‌توانند مرگبار باشند. مثلا نوعی بیماری دردناک پوستی وجود دارد که به وسیله چهل نوع قارچ مختلف ایجاد می‌شود. همچنین چندین نوع بیماری انسانی دیگر با قارچ‌ها ایجاد و شیوع پیدا می‌کنند. البته این مساله محدود به انسان و یا حتی حیوانات نیست، قارچ‌ها می‌توانند گیاهان و میوه‌ها را هم مبتلا کنند، نمونه این اتفاق در دهه ۱۹۵۰ رخ داد، زمانی که نوعی قارچ موزهای نژاد گروس میشل پانامایی را مبتلا کرد و این گونه را منقرض کرد و از آن زمان تاکنون ما از موزهای کاوندیش استفاده می‌کنیم.
در کنار این تهدیدها قارچ‌ها فواید زیادی هم برای ما داشته‌اند از جمله این که باعث فرآوری مواد غذایی و نوشیدنی‌ها می‌شوند. الکساندر فلمینگ در سال ۱۹۲۸ با کمک نوعی قارچ کپک توانست آنتی بیوتیک را کشف کند و دنیا را از عفونت‌های میکروی نجات دهد. امروزه بیش از ۱۶۰۰ نوع آنتی بیوتیک از قارچ‌های مختلف به دست می‌آید و صنعت داروسازی کاملا مدیون قارچ‌ها و کپک‌ها است. علاوه بر این دانشمندان در تلاش هستند تا از قارچ‌ها برای تولید گوشت گیاهی، چرم و فوم‌های طبیعی استفاده کنند. علاوه بر این ثابت شده است که برخی قارچ‌ها می‌توانند اختلالات استرس را درمان کنند و به زنبورهای عسل در مقابله با آفت‌ها و جلوگیری از نابودی کندوها کمک کنند.
آیا قارچ‌ها می‌توانند دنیا را نجات دهند؟
برخی از قارچ‌ها اثر خورندگی بسیار قوی دارند و قدرت این را دارند که هرچیزی را از بین ببرند بنابراین بشر می‌تواند از این ویژگی به نفع خود استفاده کند. Novozymes که یک شرکت آنزیم سازی دانمارکی است در حال حاضر از آنزیم‌های باکتری‌ها و قارچ‌ها برای ساخت پودرهای شوینده بدون ضرر برای محیط زیست استفاده می‌کند و با این تغییر، به زودی شاهد حذف شوینده‌های شیمیایی مصنوعی خواهیم بود. شرکت‌های پودر رختشویی تاید و Seventh Generation در تلاش هستند که این ترکیبات طبیعی را در محصولات خود به کار ببرند و مواد شیمیایی را از آن‌ها حذف کنند. شرکت نووزیمز در سال ۲۰۱۶ توانست بیش از ۲.۲ میلیارد دلار سود خالص به دست آورد در حالی که آنزیم‌های تولید شده توسط این قارچ‌ها نه تنها سودآور بوده‌اند بلکه نسبت به شوینده‌های شیمیایی به انرژی کمتری هم برای فعال شدن لازم دارند و این به معنای آن است که شما با برق و آب داغ کمتری می‌توانید لباس‌های تمیزتری داشته باشید بدون آن که آسیبی به محیط زیست وارد کنید. مطالعات نشان داده است که این آنزیم‌های طبیعی برای لکه بری بهترین گزینه هستند چون همان طور که قارچ MQ6a بافت‌های منسوجات را از بین میبرد قارچ‌های دیگری هم هستند که می‌توانند بافت لکه‌ها مثل خون و کثیفی و عرق و … را بر روی لباس‌ها از بین ببرند.
همچنین دانشمندان در حال مطالعه آنزیم‌های قارچی خاصی هستند که می‌توانند زباله‌ها را تجزیه کنند و آن‌ها را به چرخه طبیعت باز گردانند. در سال ۲۰۱۱ محققان مقاله‌ای منتشر کردند که در آن درباره نوعی قارچ کمیاب به نام Pestalotiopsis microspore نوشته شده بود، قارچی که می‌تواند پلی اورتان (یکی از مقاوم‌ترین انواع پلاستیک) را تجزیه کند. مطالعات دیگر نشان داد که قارچ‌های مختلف دیگری می‌توانند مواد سمی مثل فلزات سنگین را که در خاک و آب وجود دارند جذب کنند و از بین ببرند. به این ترتیب می‌توان گفت که هرچند قارچ‌ها موجوداتی عجیب و گاهی خطرناک هستند اما ویژگی‌های خاصی که این موجودات دارند می‌تواند تحت کنترل انسان درآید و انسان می‌تواند آن‌ها را برای از پاکسازی آسیب‌هایی که به محیط زیست وارد کرده است به کار ببرد.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش علمی در مجله قرمز شاخه دانستنی‌های علمی مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: PopSci (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)
مطالب بسیار مفید و واقعا
عالی بود.