مدفوع سیاه ظاهری مشخص دارد. این مورد همیشه نشان دهنده مشکلی بزرگ نیست و چندین دلیل دارد. دلایل عمده آن خوردن غذاهای خاص، مصرف داروها و خونریزی گوارشی است. این موضوع بخصوص برای افرادی که جراحی شکمی یا کولکتومی داشتند، اتفاق می‌افتد چون غذا در افرادی که جراحی شکمی داشتند، غذا به خوبی هضم نمی‌شود.
البته اگر در گذشته خونریزی گوارشی داشتید، مدفوع بوی بدی می‌دهد یا مشکل بیش از چند روز ادامه داشت و اگر خون را به صورت واضح در مدفوع دیدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
حقایقی کوتاه در مورد مدفوع سیاه
- در اغلب موارد سیاه بودن رنگ مدفوع به علت خوردن غذاهای سیاه رنگ یا مکملهای آهن است.
- شایعترین علت زمینه‌ای سیاه شدن مدفوع، زخم گوارشی است.
- مدفوع با تیرگی ناشی از خون نشان دهنده مشکلی در سیستم گوارشی است.
- خون در مدفوع را می‌توان از طریق آزمایش مشخص کرد.
- مدفوع سیاه همراه با درد، استفراغ یا اسهال باید فورا توسط پزشک بررسی شود.
- اگر به وجود خون در مدفوع مشکوک شوید باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
غذاها و مکملهای ایجاد کننده مدفوع سیاه
مدفوع سیاه ممکن است به علت غذا، مکملها، داروها یا مواد معدنی باشد. مکملهای آهن به تنهایی یا به عنوان بخشی از مولتی ویتامین برای کم خونی ناشی از کمبود آهن ممکن است موجب مدفوع سیاه یا حتی سبز شود. غذاهایی که آبی تیره، سیاه یا سبز هستند نیز ممکن است موجب مدفوع سیاه شوند. موادی که موجب سیاه شدن مدفوع می‌شوند عبارتند از:
- شیرین بیان سیاه
- بلوبری
- مکملهای آهن
- ژلاتین قرمز
- چغندر (لبو)
- توت و تمشک سیاه
- قرص معده بیسموت ساب سالیسیلات
اگر متوجه تیره شدن مدفوع شدید و می‌دانید که اخیرا غذاهای تیره کننده مدفوع خوردید، موردی برای نگرانی ندارد. البته در صورتی که نتوانید علت آن را به غذا یا دارو ربط دهید، باید فورا با پزشک مشورت کنید. اگر دلیل مشخصی برای مدفوع سیاه همانند غذا، مکمل یا دارو پیدا نکردید، بهتر است به دنبال خون در مدفوع باشید. در این وضعیت، چندین نوع بیماری و مشکلات سلامتی موجب تیرگی مدفوع یا قیر مانند همراه با بوی بد می‌شوند.
خون در مدفوع یا ملنا
خونی که از بخشهای بالاتر دستگاه گوارش همانند مری یا معده بوجود می‌آیند، ممکن است موجب سیاه شدن مدفوع شود که ملنا نام دارد. وقتی که خون از بدن عبور می‌کند و با آنزیمهایی که در فرایند گوارش دخالت دارند، مخلوط می‌شود، رنگ خون از قرمز به سیاه تبدیل می‌شود. این امر موجب می‌شود که دیدن آن داخل یا روی مدفوع سخت‌تر از مدفوع قرمز باشد.
خون قرمز داخل یا روی مدفوع، هماتوچزی نامیده می‌شود که معمولا از بخش پایینی سیستم گوارشی همانند روده بزرگ یا انتهای آن یعنی مقعد است. خون ایجاد شده در بخش پایینی سیستم گوارشی کمتر دچار گوارش شده و رنگ آن قرمز می‌ماند. افرادی که اخیرا عامل خطر خونریزی گوارش در آنها تشخیص داده شده باید با پزشک خود در مورد علل خونریزی و خون در مدفوع در صورت وجود عوامل خطر زیر، صحبت کنند:
آنژیودیسپلازی
نویسندگان مقاله‌ای در مجله Alimentary Pharmacology & Therapeutics آنژیودیسپلازی را به عنوان گروه‌های غیر طبیعی عروق موجود در غشای مخاطی دستگاه گوارش بیمار توصیف می‌کنند. مشخص نیست که چرا آنژیودیسپلازی اتفاق می‌افتد اما می‌تواند باعث خونریزی و خون در مدفوع فرد شود که می‌تواند آن را سیاه و لکه دار کند. یک روش درمانی معمول، انعقاد پلاسمای آرگون است که پزشک از آن برای بستن عروق خونریزی کننده استفاده می‌کنند.
تومورهای خوش خیم و سرطانی
تومورهای خوش خیم یا تشکیلات سرطانی در مری، معده، روده بزرگ یا انتهای آن می‌توانند موجب ایجاد خون در مدفوع بیمار شوند که آن را سیاه یا قیر مانند می‌کند. تومور خوش خیم، توموری است که سرطانی است اما بهر حال تومورها چه خوش خیم باشند و چه سرطانی، دیواره اندامهای گوارشی را تضعیف کرده و منجر به خونریزی می‌شوند.
کولیت اولسراتیو به عنوان یک اختلال گوارشی که موجب تشکیل زخمهای بزرگ در روده بزرگ می‌شوند، شناخته شده است. این بیماری می‌تواند منجر به ورود خون به مدفوع بیمار می‌شود که ممکن است ظاهر مدفوع را سیاه و قیر مانند کند. علت کولیت اولسراتیو یا کولیت زخمی شونده روده، مشخص نیست. پزشکان می‌توانند آ« را با دارو و جراحی درمان کنند.
پولیپهای روده بزرگ
پولیپ روده بزرگ می‌تواند عامل وجود خون در مدفوع باشد که آن را به رنگ سیاه یا قیر مانند در می‌آورد. این پولیپها ضایعات رشدی کوچکی هستند که در روده بزرگ بوجود می‌آیند. آنها لزوما سرطانی نیستند اما ممکن است به مرور زمان سرطانی بشوند. در این مواقع پزشک پیشنهاد جراحی برای برداشتن پولیپها را می‌دهد.
مدفوع سیاه و مشکلات مری
اگر کسی دچار مشکلات مری باشد احتمال دارد که دچار خونریزی شود که این خون در مدفوع به رنگ سیاه و قیر مانند تغییر پیدا می‌کند. این مشکلات معمولا شامل واریس مری و ریفلاکس مری به معده است. مشکلات کبدی می‌توانند موجب واریس مری شوند که در واقع بزرگی وریدها در مری است. درمان بر توقف خونریزی و برطرف کردن مشکل زمینه‌ای ایجاد کننده واریس مری، متمرکز خواهد شد.
اگر کسی مرتبا ریفلاکس معده به مری داشته باشد ممکن است دچار بیماری ریفلاکس شده باشد. علل اصلی آن اختلالات ناشی از داروهایی خاص، سیگار کشیدن یا افزایش فشار در شکم است. این فشار می‌تواند به عنوان مثال ناشی از افزایش وزن یا بارداری باشد. افراد مبتلا به ریفلاکس می‌توانند با خودداری از مصرف داروهایی خاص و جلوگیری از افزایش وزن، این مشکل را مدیریت کنند. پزشک نیز داروهایی را تجویز می‌کند.
زخم معده
زخم معده، نوعی زخم و آسیب دیدگی روی دیواره پوششی معده است که می‌تواند منجر به خونریزی شده و موجب ملنا یا خون در مدفوع می‌شود. علاوه بر خون در مدفوع، علائم زیر را هم شامل می‌شود:
- درد و سوزش ناراحت کننده در معده
- نفخ شکم
- آروغ زدن
- استفراغ
- اشتهای کم
- کاهش وزن
برخلاف باور عموم، زخم معده بخاطر استرس یا غذاهای ادویه‌ای ایجاد نمی‌شود (البته اینها باعث تشدید و تحریک زخم موجود می‌شوند). در حقیقت زخم معده معمولا بوسیله عفونت ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری ( H. pylori) ابجاد می‌شود. معمولا برای ریشه کنی عفونت، آنتی بیوتیک و برای کاهش اسید و آرامش معده داروهای کاهش دهنده اسید تجویز می‌شوند. مدت درمان معمولا دو هفته طول می‌کشد.
استفاده طولانی مدت از داروهای مسکن ضد التهابی (NSAIDS) علت دیگر زخمهای معده است. این مسکنها شامل داروهای بدون نسخه‌ای همچون ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم و آسپرین هستند. بعضی از این داروها توسط پزشک تجویز می‌شوند. این مسکنها با تضعیف قابلیت دیواره پوششی برای مقاومت در برابر اسید ساخته شده در معده، آن را تحریک می‌کنند. به همین دلیل این نوع مسکنها عوارض منفی روی بیماری کرون و کولیت زخمی شونده روده هم دارند. زخمهای معده ایجاد بوسیله مسکنهای ضد التهابی، پس از کنار گذاشتن داروها، تسکین می‌یابد.
پارگی مالوری وایس
این یک نوع پارگی در غشای مخاطی ست که مری را به معده متصل می‌کند. اگر این بخش پاره شود، خونریزی می‌کند که منجر به ملنا می‌شود. این وضعیت بی نهایت نادر است (فقط چهار نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر) و ممکن است در اثر استفراغ شدید، سرفه یا تشنجهای ناشی از صرع باشد.
تشخیص علت مدفوع سیاه
پزشک از بیمار در مورد مشکلاتی که اخیرا دارد، سوالاتی می‌کند و معاینه انجام می‌دهد تا علت رنگ غیر عادی مدفوع را مشخص کند. معمولا یک آزمایش خون و یک آزمایش نمونه مدفوع توصیه می‌شود. آزمونهای تصویری همانند MRI، عکس رادیولوژی و سی تی اسکن هم می‌تواند به دیدن جریان خون در سیستم گوارشی کمک کند. این ابزارهای تشخیصی هر گونه انسدادی را که احتمالا موجب خونریزی گوارشی شده است، مشخص می‌کند.
پزشکان ممکن است از گاستروسکوپی یا کولونوسکوپی برای بررسی مشکلات روده استفاده کنند. کولونوسکوپی تحت بیهوشی یا بی حسی موضعی انجام می‌شود. پزشک از یک لوله باریک و انعطاف پذیر دارای دوربین برای دیدن داخل روده بزرگ و توجه به علت علائم شخص استفاده خواهد کرد.
گزینه‌های درمانی برای مدفوع سیاه
درمان مدفوع سیاه بسته به نوع علت آن متفاوت است. به گفته موسسه آمریکایی سرطان، افراد مبتلا به سرطانی که هموروئید دارند می‌توانند با استفاده از نرم کننده‌های مدفوع تحت نظر پزشک، خروج مدفوع را تسهیل کرده و خونریزی را کاهش دهند. برای زخمهای معده، داروهای ضد اسید تجویز می‌شود. آنتی بیوتیکها و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی نیز بیماری التهاب روده و عفونتها را آرام کنند. اختلالات وریدی و انسدادها، در صورت متوقف نشدن خونریزی، نیازمند درمان جراحی هستند. اگر مقدار زیادی خون در مدفوع وارد شود موجب کم خونی خواهد شد. در این موقع شخص نیازمند دریافت واحد خونی برای جبران خون از دست رفته است.
پولیپهای روی روده بزرگ که موجب مدفوع می‌شوند، نشان دهنده وضعیت پیش سرطانی یا سرطان در برخی افراد هستند. پزشک درمان مناسب برای این وضعیت را تعیین خواهد کرد. در این موارد، ممکن است لازم باشد که پولیپها برداشته شوند. سایر پولیپها در صورت وجود سرطان باید با پرتو درمانی و شیمی درمانی، رفع شوند.
پیشگیری
شما می‌توانید با نوشیدن مقدار زیادی آب و مصرف بیشتر فیبر غذایی، به کاهش بروز مدفوع سیاه کمک کنید. آب و فیبر می‌تواند مدفوع را نرک کند که خروج آن از بدن را تسهل می‌کنند. بعضی از غذاهایی که فیبر دارند شامل:
- توتها
- گلابی
- غلات کامل
- حبوبات
- آرتیشو
البته قبل از تصیم گیری برای دنبال کردن یک رژیم غذایی با فیبر بالا که برای رفع علت زمینه‌ای باشد، ابتدا با پزشکتان مشورت کنید. به عنوان مثال در صورت داشتن بیماری التهاب معده، توتها آن را تحریک می‌کنند.
کلام آخر
در اکثر موارد، مدفوع سیاه ناشی از غذاست و جایی برای نگرانی ندارد. اگر نمی‌توانید آن را به غذا ربط دهید، حتی الامکان در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
این وضعیت اغلب اوقات ناشی از خوردن غداهایی ست که تیره رنگ هستند و نباید در مورد آن نگران باشید اما اگر این وضعیت همراه با علائمی همچون استفراغ، اسهال یا درد شدید است بهتر است که فورا به دنبال درمان باشید.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
سلام ،کودک ۲سال نیمه ام سه روزه شکم درد داره همش در حال دستشویی رفتن اسهال هم داره امروز که روز سوم هست شکم درد با اسهال داره مدفوع سیاه رنگ قیری میشه بدونم مشکل چیه