سی تی اسکن شکم یک آزمون تصویربرداری است که برای تشخیص بیماری روده باریک، روده بزرگ و سایر اندامهای داخلی استفاده می‌شود و اغلب برای تشخیص علت درد ناشناخته استفاده می‌شود.
سی تی اسکن شکم چیست؟
سی تی اسکن (computed tomography) نوعی اشعه ایکس خاص است. این اسکن می‌تواند تصاویر برش عرضی یک بخش خاص از بدن را نشان دهد. در سی تی اسکن، ماشین دور بدن می‌چرخد و تصاویری را به کامپیوتر می‌فرستد که تکنسین آنها را بررسی می‌کند. سی تی اسکن شکم به پزشک کمک می‌کند تا اندامها، عروق خونی و استخوانها را در حفره شکم ببیند. تصاویر چندتایی تهیه شده به پزشک شما امکان می‌دهد که از زوایای مختلفی بدن را ببیند.
اگر می‌خواهید بدانید که به چه علت پزشکتان سی تی اسکن شکمی را توصیه کرده، آمادگی برای سی تی اسکن چگونه است و عوارض و مزایای آن نسبت به سایر روشهای تشخیصی چیست، ادامه مطلب را با ما همراهی کنید.
سی تی اسکن شکم به چه علت توصیه می‌شود؟
سی تی اسکن شکم موقعی استفاده می‌شود که پزشک به مشکلی در ناحیه شکم مشکوک است اما نمی‌تواند اطلاعات کافی در مورد آن را از طریق معاینه جسمانی یا تستهای آزمایشگاهی بدست آورد.
بعضی از دلایلی که پزشک شما تصمیم می‌گیرد که سی تی اسکن را تجویز کند به قرار زیر هستند:
- درد شکمی
- احساس وجود توده در شکم
- سنگ کلیه (برای بررسی اندازه و محل سنگها)
- عفونتها، همانند آپاندیس
- بررسی انسداد روده
- التهاب روده همانند بیماری کرون
- خونریزی داخلی پس از ضربه یا تصادف
- تشخیص سرطان
مقایسه سی تی اسکن، MRI و عکس رادیولوژی
احتمالا در مورد تستهای تصویربرداری دیگر چیزهایی شنیده باشید و تعجب کنید که چرا پزشک شما سی تی اسکن را نسبت به سایرین ترجیح داده است. پزشکتان احتمالا به این دلیل سی تی اسکن را به MRI ترجیح داده چون در صورتی که ناخوشی در ناحیه‌ای کوچک دارید از آنجایی که سی تی اسکن سریعتر از MRI است، این گزینه بهتری برای انتخاب خواهد بود. برای MRI باید داخل یک فضای بسته باشید در عین حال که صداهای بلندی در اطراف شماست. علاوه بر این MRI گرانتر از سی تی اسکن است. و از این جهت سی تی اسکن را به عکس رادیولوژی ترجیح می‌دهد چون این روش جزئیات بیشتری نسبت به عکس رادیولوژی تامین می‌کند. یک دستگاه سی تی اسکن اطراف بدن شما حرکت می‌کند و تصاویری از زوایای مختلف می‌گیرد. عکس رادیولوژی تنها از یک زاویه عکس می‌گیرد.
آمادگی برای سی تی اسکن شکم چگونه است؟
پزشکتان احتمالا به شما راهنمایی‌هایی خواهد کرد و از شما می‌خواهد دو تا چهار ساعت قبل از انجام اسکن ناشتا بمانید (چیزی نخورید). بهتر است از وی در مورد داروهایی که باید قبل از انجام اسکن قطع کنید سوال بپرسید. در صورتی که پزشکتان این توضیحات را به شما نداد یک روز قبل از رفتن به محل انجام اسکن به آنجا زنگ بزنید و از آنها بخواهید شما را راهنمایی کنند. شاید لازم باشد که لباس گشاد و راحت بپوشید چون لازم است که روی یک صفحه کار دراز بکشید. احتمالا یک دست لباس بیمارستان برای پوشیدن به شما می‌دهند. قبل از انجام اسکن این وسایل و اکسسوری‌ها را از خودتان جدا کنید و در کیفتان بگذارید از جمله:
- عینک
- جواهرات از جمله پیرسینگ بدن
- گیره مو
- دندان مصنوعی
- سمعک
- سینه بند دارای بخشهای فلزی
بنا بر علتی که پزشکتان سی تی اسکن را توصیه کرده باشد، لازم است که یک ظرف بزرگ از کنتراست خوراکی بخورید. کنتراست مایعی ست که حاوی باریوم یا یک ماده به نام گاستروگرافین (مگلومین دیاتریزوات و سدیم دیاتریزوات مایع) است. باریوم و گاستروگرافین هر دو موادی شیمایی هستند که به پزشکان کمک می‌کنند تا تصاویر بهتری از معده و روده شما بگیرند. باریوم مزه و ظاهری شبیه گچ دارد. احتمالا بین ۶۰ تا ۹۰ بعد از نوشیدن کنتراست، این ماده در بدنتان حرکت می‌کند. معمولا این ماده بین ۱ تا ۲ روز بعد از بدن خارج می شود.
قبل از رفتن به سی تی اسکن در صورت داشتن این مشکلات، آنها را به پزشکتان بگویید:
- حساسیت به باریوم، ید یا هر نوع رنگ کنتراست دیگر (این مورد را حتما به پزشکتان بگویید)
- ابتلا به دیابت (ناشتا ماندن ممکن است قند خون شما را پایین بیاورد)
- باردار بودن
ماده کنتراست و آلرژیها
علاوه بر باریوم، پزشک رادیولوژیست احتمالا رنگ کنتراست داخل وریدی را برای مشخص کردن رگهای خونی، اندامها و سایر ساختارها استفاده کند. این رنگ احتمالا بر پایه ید خواهد بود.
اگر به ید حساسیت دارید یا نسبت به رنگ داخل وریدی در گذشته واکنش داشته‌اید، باز هم می‌توانید یک سی تی اسکن بدون کنتراست انجام دهید. این بخاطر این است که رنگهای کنتراست داخل وریدی جدید کمتر احتمال ایجاد واکنش نسبت به نمونه‌های قدیمی رنگهای بر پایه ید دارند. همچنین اگر حساسیت به ید دارید مسئول درمانی شما می‌تواند با دادن داروهایی استروئیدی قبل از انجام سی تی اسکن این خطر را کاهش دهد. با این همه، حتما به پزشک و تکنسین در مورد هر آلرژی کنتراستی که دارید، اطلاع دهید.
سی تی اسکن شکم چگونه انجام می‌شود
سی تی اسکن شکم معمولا از ۱۰ تا ۳۰ دقیقه زمان می‌برد. این کار در بخش رادیولوژی بیمارستان یا یک کلینیک تخصصی روشهای تشخیصی با عکسبرداری انجام می‌شود. روش انجام کار به صورت زیر است:
- وقتی که روپوش مخصوص بیمارستان را پوشیدید، کارشناس سی تی اسکن شما را روی یک صفحه بلند، می‌خواباند. بسته به علت اسکنتان، ممکن است که یک آنژوکت روی دست شما بگذارد تا رنگ کنتراست بتواند وارد رگهای شما شود. احتمالا به هنگام تزریق رنگ داخل رگهایتان در تمام بدنتان احساس گرما خواهید کرد.
- احتمال دارد موقع انجام تست کارشناس از شما بخواهد در وضعیت خاصی دراز بکشید. آنها از بالشها یا نوارهایی استفاده می‌کنند تا شما دقیقا در وضعیت مناسب قرار بگیرید تا عکسی با کیفیت خوب بگیرند. گاهی اوقات هم مجبور خواهید بود که نفس خود را نگه دارید.
- کارشناس رادیولوژی از داخل یک اتاق کنار سالن، با استفاده از یک کنترل از راه دور، آن صفحه دوار را که شبیه یک دونات بزرگ ساخته شده از فلز و پلاستیک به نظر می‌رسد، حرکت می‌دهد. احتمالا چند بار شما داخل ماشین رفته و بیرون می‌آیید.
- بعد از یک دور اسکن، کارشناس باید به عکسها نگاه کند تا ببیند آیا به حدی خوب هستند که پزشک بتواند به راحتی آنها را بررسی کند و تشخیص درست بدهد.
عوارض احتمالی سی تی اسکن شکم
عوارض احتمالی سی تی اسکن اکثرا بخاطر واکنش به کنتراست استفاده شده به وجود می‌آیند. در اکثر موارد این واکنش خفیف است. البته اگر شدید باشد باید فورا به پزشکتان اطلاع داده شود.
عوارض جانبی کنتراست باریوم عمدتا شامل موارد زیر است:
- کرامپ شکمی
- اسهال
- تهوع یا استفراغ
- یبوست
عوارض جانبی کنتراست ید عمدتا شامل:
- بثورات جلدی یا کهیر
- خارش
- سردرد
اگر هر یک از این نوع کنتراست به شما داده شد و علائم شدید داشتید به پزشکتان اطلاع دهید یا فورا به بخش اورژانس بروید. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- دشواری در تنفس
- تپش قلب بالا
- ورم گلو یا بخشهای دیگر بدن
خطرات سی تی اسکن آبدومینال
سی تی اسکن شکم روشی نسبتا بی خطر است اما با این وجود باز هم خطراتی وجود دارد. بخصوص برای بچه‌هایی که حساسیت بیشتری نسبت به قرار گرفتن در برابر اشعه نسبت به بزرگسالان دارند. پزشک کودک شما ممکن است سی تی اسکن را فقط به عنوان آخرین راهکار توصیه کند و فقط در صورتی که آزمایشهای دیگر نتوانند تشخیص وی را تایید کنند.
خطرات سی تی اسکن شکمی از قرار زیر هستند:
حساسیت
در صورت حساسیت به کنتراست خوراکی ممکن است دچار بثورات جلدی یا خارش شوید. حتی ممکن است یک حساست کشنده هم اتفاق بیفتد اما این مورد نادر است. د رمورد هر نوع حساسیت دارویی یا هر نوع مشکلات کلیوی با پزشکتان صحبت کنید. کنتراست تزریقی در صورت کم آبی بدن یا داشتن مشکلات کلیوی در حال حاضر، خطر نارسایی کلیه را بالا می‌برد.
نقایص مادرزادی
به دلیل اینکه قرار گرفتن در معرض اشعه در دوران بارداری خطر نقصهای مادرزادی را افزایش می‌دهد در صورتی که باردار هستید حتما به پزشکتان این مورد را اطلاع دهید. برای احتیاط، پزشکتان ممکن است روش عکسبرداری دیگری همانند MRI یا سونوگرافی را پیشنهاد کند. عکس رادیولوژی و یا سی تی اسکن در ماه‌های اول بارداری حتی ممکن است به سقط جنین منجر شود.
افزایش خطر سرطان به میزان جزئی
به هنگام انجام این روش تصویر برداری در معرض اشعه قرار می‌گیرید. مقدار اشعه بیشتر از مقدار استفاده شده در عکس رادیولوژی معمولی است. در نتیچه سی تی اسکن شکم به میزان جزئی خطر سرطان را افزایش می‌دهد. البته به خاطر داشته باشید که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) براورد می‌کند که خطر ابتلا یک فرد به سرطان از طریق سی تی اسکن بسیار کمتر از خطر ابتلا به سرطان به طور طبیعی است.
بعد از سی تی اسکن شکم چه باید کرد
بعد از سی تی اسکن آبدومینال، معمولا می‌توانید خیلی راحت به زندگی و فعالتهای روزمره‌تان برگردید. نتایج اسکن شکمی معولا یک روز وقت می‌گیرند. پزشکتان یک نوبت برای تصمیم گیری در مورد نتایج تنظیم خواهد کرد. اگر نتایجتان غیر طبیعی باشد ممکن است به چند علت این اتفاق افتاده باشد. این روش عکسبرداری می‌تواند این مشکلات را نشان دهد:
- مشکلات کلیوی همانند سنگ کلیه یا عفونت
- مشکلات کبدی همانند بیماری کبد چرب غیر الکلی
- بیماری کرون
- آنوریسم آئورت شکمی
- سرطان همانند سرطان کولون یا پانکراس
در صورت داشتن نتایج غیر نرمال پزشکتان برای یافتن اطلاعات بیشتر در مورد مشکلتان ، تستهای تشخیصی بیشتری را برنامه ریزی خواهد کرد. وقتی که پزشک همه اطلاعات مورد نیاز را داشته باشد، پزشکتان در مورد گزینه‌های درمانی با شما به بحث و تبادل نظر خواهد پرداخت. شما و پزشکتان می‌توانید یک برنامه ریزی برای کنترل یا درمان مشکلاتتان ایجاد کنید.
ترجمه و تالیف اختصاصی توسط مجله قرمز
منبع: healthline