علائم، روش‌های تشخیص و درمان اندومتریوز چیست؟ آیا اندومتریوز ارتباطی با اختلال هورمونی دارد؟ آیا اندومتریوز باعث سرطان یا ناباروری می‌شود؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ داده‌ایم.
و آندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد کند. این بیماری بیش از ۱۱ درصد از زنان آمریکایی بین ۱۵ تا ۴۴ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری به‌ویژه در بین زنان ۳۰ تا ۴۰ ساله شایع است و ممکن است باردار شدن را دشوار کند. اما چند گزینه درمانی مختلف وجود دارد که می‌تواند به مدیریت علائم و بهبود شانس باردار شدن کمک کند.
اندومتریوز چیست؟
آندومتریوز، که گاهی اوقات «اندو» نامیده می‌شود، یک بیماری شایع در زنان است. نام این بیماری از کلمه آندومتر گرفته شده است، آندومتر بافتی است که به طور معمول رحم را می‌پوشاند. آندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از رحم و در قسمت‌های دیگر بدن که به آن تعلق ندارد رشد کند.
در اغلب موارد، اندومتریوز در قسمت‌های زیر مشاهده می‌شود:
- تخمدان‌ها
- لوله‌های فالوپ
- بافت‌هایی که رحم را در جای خود نگه می‌دارند
- سطح بیرونی رحم
سایر نقاط دیگری که آندومتر می‌تواند رشد داشته باشد می‌تواند شامل واژن، دهانه رحم، فرج، روده، مثانه یا راست‌روده باشد. البته آندومتریوز به‌ندرت در سایر قسمت‌های بدن مانند ریه‌ها، مغز و پوست نیز ظاهر می‌شود.
علائم اندومتریوز چیست؟
علائم اندومتریوز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
۱. درد: این مورد شایع‌ترین علامت است. زنان مبتلا به اندومتریوز ممکن است انواع مختلفی از درد را داشته باشند. این درد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دردهای قاعدگی بسیار دردناک که ممکن است با گذشت زمان بدتر شود.
- درد مزمن (طولانی‌مدت) در ناحیه کمر و لگن
- درد حین یا بعد از رابطه جنسی. این درد معمولاً به عنوان یک درد “عمیق” توصیف می‌شود و با دردی که در ورودی واژن هنگام شروع رابطه‌ی جنسی احساس می‌شود متفاوت است.
- درد روده
- حرکات دردناک روده یا درد هنگام ادرار کردن در دوره‌های قاعدگی. در موارد نادر، ممکن است در مدفوع یا ادرار خون دیده شود.
۲. خونریزی یا لکه‌بینی بین دوره‌های قاعدگی. البته این خونریزی می‌تواند ناشی از چیز دیگری غیر از اندومتریوز باشد. اما اگر در اغلب اوقات اتفاق می‌افتد، باید به پزشک مراجعه کنید.
۳. ناباروری
۴. مشکلات معده (هضم). این مشکلات شامل اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع، به‌ویژه در دوره‌های قاعدگی است.
Photo by MART PRODUCTION from Pexels
چرا اندومتریوز باعث درد و مشکلات سلامتی می شود؟
رشد اندومتریوز، خوش‌خیم (غیرسرطانی) است. اما با این وجود هنوز هم می‌تواند مشکلاتی در سلامتی ما ایجاد کنند.
آندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در خارج از رحم یا جایی که به آن تعلق ندارد رشد کند. رشد آندومتریوز ممکن است به همان روشی که پوشش داخلی رحم هر ماه در طول دوره قاعدگی متورم شده و خونریزی می‌کند متورم شود و خونریزی کند. این مساله می‌تواند باعث تورم و درد شود زیرا بافت در ناحیه‌ای رشد کرده و خونریزی می‌کند که نمی‌تواند به راحتی از بدن خارج شود.
همچنین رشد بافت‌ها ممکن است به گسترش خود ادامه داده و مشکلاتی را ایجاد کنند، مانند:
- انسداد لوله‌های فالوپ زمانی که ضایعات، روی تخمدان یا داخل آن رشد می‌کنند. خون گیرافتاده در تخمدان‌ها می‌تواند کیست ایجاد کند.
- التهاب (تورم)
- ایجاد بافت اسکار و چسبنده (نوعی بافت که می‌تواند اندام‌ها را به هم بچسباند). این بافت اسکار ممکن است باعث درد لگن شده و همچنین باردار شدن را برای شما سخت کند.
- مشکلاتی در روده و مثانه
اندومتریوز یک مشکل شایع در سلامتی زنان است. حداقل ۱۱ درصد از زنان، یا بیش از ۶ونیم میلیون زن در ایالات متحده، به اندومتریوز مبتلا هستند.
چه کسانی به اندومتریوز مبتلا می شوند؟
آندومتریوز می‌تواند در هر دختر یا زنی که دوره قاعدگی دارد اتفاق بیفتد، اما در زنان ۳۰ تا ۴۰ ساله شایع‌تر است.
در صورت داشتن موارد زیر ممکن است احتمال ابتلا به اندومتریوز افزایش یابد:
- بچه نداشتن
- دوره‌های قاعدگی که بیش از هفت روز طول می‌کشد
- سیکل‌های قاعدگی کوتاه (۲۷ روز یا کمتر)
- یکی از اعضای خانواده (مادر، خاله، خواهر) مبتلا به اندومتریوز
- داشتن مشکلی که جریان طبیعی خون قاعدگی از بدن را در طول قاعدگی مسدود می‌کند
چه چیزی باعث آندومتریوز می شود؟
هیچ کس به‌طور قطع نمی‌داند که چه چیزی باعث این بیماری می‌شود. محققان در حال بررسی علل احتمالی هستند:
- مشکلات مربوط به جریان قاعدگی: جریان قاعدگی پس‌رونده و برعکس (Retrograde) محتمل‌ترین علت آندومتریوز است. در این جریان بخشی از بافتی که در طول دوره قاعدگی ریخته می‌شود، از طریق لوله فالوپ به نواحی دیگر بدن مانند لگن جریان می‌یابد.
- عوامل ژنتیکی: از آنجایی که آندومتریوز به‌صورت فامیلی دیده می‌شود، ممکن است از طریق ژن‌ها به ارث برسد.
- مشکلات سیستم ایمنی: اختلال در سیستم ایمنی معیوب ممکن است باعث شود سیستم ایمنی نتواند بافت آندومتر که خارج از رحم رشد کرده زا پیدا کند و از بین ببرد. اختلالات سیستم ایمنی و برخی از سرطان‌ها در زنان مبتلا به اندومتریوز شایع‌تر است.
- هورمون‌ها: به نظر می‌رسد هورمون استروژن باعث ایجاد آندومتریوز می‌شود. تحقیقات به دنبال این هستند که ببینند آیا اندومتریوز ناشی از اختلالی در سیستم هورمونی بدن است یا خیر.
- عمل جراحی: در طی یک عمل جراحی در ناحیه شکم، مانند سزارین (سزارین) یا هیسترکتومی (بیرون آوردن رحم)، بافت آندومتر ممکن است به اشتباه برداشته و جابجا شود. به‌عنوان مثال، بافت آندومتر در اسکارهای شکمی یافت شده است.
چگونه می توانم از اندومتریوز پیشگیری کنم؟
شما نمی‌توانید از آندومتریوز جلوگیری کنید. اما می‌توانید با کاهش سطح هورمون استروژن در بدن، شانس ابتلا به آن را کاهش دهید. استروژن به ضخیم شدن پوشش داخلی رحم در طول سیکل قاعدگی کمک می‌کند.
برای پایین نگه داشتن سطح استروژن در بدن خود، می‌توانید:
- با پزشک خود درمورد روش‌های هورمونی ضد بارداری مانند قرص‌ها، پچ‌ها یا حلقه‌هایی با دوزهای کمتر استروژن صحبت کنید.
- به‌طور منظم ورزش کنید (بیش از ۴ ساعت در هفته). ورزش منظم و مقدار کمتر چربی بدن به کاهش میزان استروژن در گردش در بدن کمک می‌کند.
- از مصرف مقادیر زیاد الکل خودداری کنید. الکل سطح استروژن را افزایش می‌دهد.
- از مصرف زیاد نوشیدنی‌های حاوی کافئین خودداری کنید. مطالعات نشان می‌دهد که نوشیدن بیش از یک نوشیدنی کافئین‌دار در روز، به‌ویژه نوشابه‌های گازدار و چای سبز، می‌تواند سطح استروژن را افزایش دهد.
Photo by MART PRODUCTION from Pexels
آندومتریوز چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر علائم اندومتریوز را دارید، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک درمورد علائم‌تان با شما صحبت می‌کند و یک یا چند مورد از موارد زیر را انجام می‌دهد یا تجویز می‌کند تا متوجه شود که آیا آندومتریوز دارید یا خیر:
- معاینه لگن. در طول معاینه لگن، پزشک کیست‌ها یا اسکارهای بزرگ را در پشت رحم شما احساس می‌کند. نواحی کوچکتر آندومتریوز به‌سختی قابل احساس است.
- تست تصویربرداری: ممکن است پزشک برای بررسی کیست تخمدان ناشی از اندومتریوز یک سونوگرافی انجام دهد. پزشک یا تکنسین یک اسکنر را در واژن شما وارد می‌کند یا یک اسکنر را روی شکم شما حرکت دهد. هر دو نوع آزمایش سونوگرافی برای تهیه تصاویری از اندام‌های تناسلی از امواج صوتی استفاده می‌کنند. تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) یکی دیگر از آزمایشات تصویربرداری رایج است که می‌تواند تصویری از داخل بدن ایجاد کند.
- دارو: اگر پزشک علائم کیست تخمدان را در طول سونوگرافی پیدا نکرد، ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
داروهای هورمونی ضد بارداری می‌تواند به کاهش درد لگن در طول قاعدگی کمک کند.
آگونیست‌های هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) چرخه قاعدگی را مسدود کرده و میزان استروژنی که بدن شما تولید می‌کند را کاهش می‌دهد. آگونیست های GnRH همچنین ممکن است به درد لگن کمک کنند. - اگر درد شما با داروهای هورمونی بهتر شد، احتمالا به اندومتریوز مبتلا هستید. اما، این داروها فقط تا زمانی که شما آنها را مصرف کنید اثر می‌گذارند. پس از قطع مصرف آنها، ممکن است درد شما عود کند.
- لاپاراسکوپی: لاپاراسکوپی نوعی جراحی است که پزشکان می‌توانند برای بررسی داخل ناحیه لگن و مشاهده بافت آندومتریوز از آن استفاده کنند. جراحی تنها راه برای اطمینان از ابتلا به اندومتریوز است. گاهی اوقات پزشکان می‌توانند آندومتریوز را تنها با دیدن توده‌ها تشخیص دهند. در مواقع دیگر، برای تایید این موضوع باید نمونه کوچکی از بافت گرفته و آن را زیر میکروسکوپ مطالعه کنند.
درمان اندومتریوز
هیچ درمانی برای آندومتریوز وجود ندارد، اما درمان‌هایی برای علائم و مشکلات ناشی از آن وجود دارد. درمورد گزینه‌های درمانی مناسب خود با پزشک خود صحبت کنید.
دارو برای درمان اندومتریوز
اگر قصد بارداری ندارید، به‌طور کلی داروهای هورمونی ضد بارداری اولین قدم در درمان است. این داروها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سیکل طولانی (در این صورت شما فقط چند دوره قاعدگی در سال دارید) یا سیکل مداوم (در این صورت شما اصلا پریود نمی‌شوید) ناشی از داروهای ضد بارداری: این نوع از داروهای هورمونی ضد بارداری به صورت قرص یا آمپول موجود است و به توقف خونریزی و کاهش یا از بین بردن درد کمک می کند.
- دستگاه داخل رحمی (IUD) برای کمک به کاهش درد و خونریزی: IUD هورمونی تا ۷ سال از بارداری جلوگیری می‌کند. اما آی‌یودی هورمونی ممکن است برای مدت طولانی به درد و خونریزی ناشی از آندومتریوز کمک نکند.
درمان هورمونی فقط تا زمانی که مصرف شود موثر است و برای زنانی که درد یا علائم شدید ندارند بهترین است.
اگر قصد بارداری دارید، ممکن است پزشک‌تان آگونیست هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) را تجویز کند. این دارو بدن را از ساختن هورمون‌های مسئول تخمک‌گذاری، چرخه قاعدگی و رشد اندومتریوز باز می‌دارد. این درمان باعث یائسگی موقت می‌شود، اما به کنترل رشد اندومتریوز نیز کمک می‌کند. پس از قطع مصرف دارو، چرخه قاعدگی شما برمی‌گردد، اما ممکن است شانس بیشتری برای باردار شدن داشته باشید.
عمل جراحی برای درمان اندومتریوز
جراحی معمولاً برای علائم شدید، یعنی زمانی که هورمون‌ها بهبود نمی‌یابند یا مشکلات باروری دارید، انتخاب می‌شود. در طول عمل، جراح می‌تواند هر ناحیه از اندومتریوز را پیدا کرده و لکه‌های آندومتریوز را حذف کند. پس از جراحی، اغلب مجدداً درمان هورمونی شروع می‌شود، مگر اینکه بخواهید باردار شوید.
درمان‌های دیگری که می‌توانید به تنهایی یا با هر یک از درمان‌های ذکر شده در بالا امتحان کنید، عبارتند از:
- داروی ضددرد. برای علائم خفیف، ممکن است پزشک برای درد مصرف داروهای ضد درد بدون نسخه را توصیه کند. این داروها شامل ایبوپروفن یا ناپروکسن است.
- درمان‌های طب مکمل و جایگزین. برخی از زنان با درمان‌هایی مانند طب سوزنی، مراقبت‌های کایروپراکتیک، گیاهانی مانند شاخه دارچین یا ریشه شیرین‌بیان، یا مکمل‌هایی مانند تیامین (ویتامین B1)، منیزیم یا اسیدهای چرب امگا ۳، دردشان تسکین می‌یابد.
Photo by MART PRODUCTION from Pexels
آیا اندومتریوز بعد از یائسگی از بین می رود؟
در برخی از زنان، علائم دردناک اندومتریوز پس از یائسگی بهبود می‌یابد. درواقع از آنجایی که در دوران یائسگی بدن تولید هورمون استروژن را متوقف می‌کند، رشد اندومتریوز به‌آرامی کم می‌شود. با این حال، برخی از زنانی که هورمون‌درمانی‌های دوران یائسگی را دریافت می‌کنند ممکن است همچنان علائم اندومتریوز را داشته باشند.
اگر شما پس از یائسگی دارای علائم اندومتریوز هستید، با پزشک خود درمورد گزینه‌های درمانی مناسب صحبت کنید.
آیا در صورت ابتلا به اندومتریوز می توانم باردار شوم؟
بله. بسیاری از زنان مبتلا به اندومتریوز باردار می‌شوند. اما ممکن است باردار شدن برای شما سخت‌تر باشد. محققان بر این باروند که اندومتریوز ممکن است از هر دو زن مبتلا به ناباروری، یک نفر را تحت تاثیر قرار دهد.
هیچ کس دقیقا نمی‌داند که اندومتریوز چگونه می‌تواند باعث ناباروری شود. اما برخی از دلایل احتمالی ناباروری ناشی از اندومتریوز عبارتند از:
- بافت اندومتریوز باعث مسدود شدن یا تغییر شکل لگن و اندام‌های تناسلی می‌شود. این مسئله می‌تواند برای اسپرم پیدا کردن تخمک را دشوارتر کند.
- سیستم ایمنی که معمولا به دفاع از بدن در برابر بیماری کمک می‌کند، به جنین حمله می‌کند.
- آندومتر (لایه ای از پوشش رحم که لانه‌گزینی در آن رخ می‌دهد) آن‌طور که باید رشد نمی‌کند.
اگر اندومتریوز دارید و در باردار شدن مشکل دارید، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک شما ممکن است درمان‌هایی مانند جراحی برداشتن توده‌های آندومتر را توصیه کند.
اندومتریوز با چه بیماری های دیگری مرتبط است؟
تحقیقات نشان می‌دهد که بین آندومتریوز و سایر بیماری‌ها در زنان و خانواده آنها ارتباط وجود دارد. برخی از این موارد عبارتند از:
- آلرژی، آسم، و حساسیت‌های شیمیایی
- بیماریهای خودایمنی، که در آن سیستم ایمنی بدن که معمولا با بیماری‌ها مبارزه می‌کند به بدن حمله می‌کند. این بیماری‌ها می‌توانند شامل ام‌اس، لوپوس، و برخی از انواع کم‌کاری تیروئید (هاشیموتو) باشند.
- سندرم خستگی مزمن و فیبرومیالژیا
- برخی از سرطان‌ها مانند سرطان تخمدان و سرطان سینه
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منبع:
office on women’s health, Endometriosis, Page last updated: April 1, 2019