بیماری وبا یک بیماری عفونی است که توسط سویه‌های باکتری ویبریوکلرا ایجاد می‌شود. در ایالات‌متحده و سایر کشورهای توسعه‌یافته این بیماری نادر است. بااین‌حال، در سراسر جهان، موارد بیماری وبا از سال ۲۰۰۵ به‌طور پیوسته افزایش‌یافته است و این بیماری هنوز هم در بسیاری از نقاط ازجمله آفریقا، آسیای جنوب شرقی و آمریکای مرکزی رخ می‌دهد.
CDC با استفاده از متخصصین جهانی در حوزه آب و بهداشت شیوع بیماری وبا در سراسر جهان کنترل می‌کند. وبا می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد، اما به‌آسانی قابل‌پیشگیری و درمان است. مسافران، متخصصان بهداشت عمومی و متخصصین پزشکی و مسئولان مسکن باید از مناطقی با میزان بالایی از بیماری وبا مطلع شوند و بدانند که چگونه این بیماری گسترش می‌یابد و چه‌کاری باید انجام داد تا از وقع و اپیدمی شدن آن جلوگیری شود.
بیماری وبا و علائم آن
وبا یک بیماری حاد و اسهالی است که نتیجه عفونت روده‌ای ناشی از باکتری Vibrio cholerae است و از طریق خوردن غذا یا آب آلوده گسترش می‌یابد. عفونت اغلب خفیف یا بدون علائم است، اما گاهی اوقات می‌تواند شدید و تهدیدکننده زندگی باشد.
تقریباً یک‌دهم (۵ تا ۱۰ درصد) افراد آلوده به وبا فرم بسیار شدید بیماری را خواهند داشت که در مراحل اولیه شامل موارد زیر است:
- اسهال آبکی با حجم فراوان که گاهی اوقات با عنوان مدفوع یا اسهال آب برنجی» توصیف می‌شود
- استفراغ
- ضربان قلب سریع
- از دست رفتن خاصیت الاستیک پوست
- غشای مخاطی خشک
- فشارخون پایین
- تشنگی
- گرفتگی عضلات
- بی‌حوصلگی یا تحریک‌پذیری
افراد مبتلابه وبا شدید می‌توانند نارسایی حاد کلیه، اختلالات الکترولیتی شدید و کما را تجربه کنند. در صورت عدم درمان، کم‌آبی شدن شدید می‌تواند به‌سرعت در عرض چند ساعت موجب شوک و مرگ شود.
اسهال خفیف تولیدشده توسط بیماران مبتلابه این بیماری شامل مقدار زیادی از باکتری‌های Vibrio cholerae عفونی است که می‌توانند دیگران را در معرض ابتلا به این بیماری قرار داده و آلوده کند و هنگامی‌که این باکتری‌ها آب و مواد غذایی را آلوده می‌کنند به عفونت‌های اضافی منجر می‌شوند.
دفع زباله‌های انسانی از طریق مناسب راهی برای جلوگیری از گسترش وبا است. افرادی که به مراقبت از بیماران مبتلابه وبا کمک می‌کنند، می‌توانند با شستن دست‌ها پس از دست زدن به چیزهایی که ممکن است آلوده باشند و با دفع درست مواد آلوده و زباله‌های انسانی، از مبتلا شدن به این بیماری جلوگیری می‌کنند.
افراد آلوده هنگامی‌که به‌سرعت درمان می‌شوند، می‌توانند به‌سرعت بهبود یابند و معمولاً عوارض طولانی‌مدت بعداً درمان برای آن‌ها وجود ندارد. افرادی که در معرض وبا هستند، پس از بهبودی، حامل بیماری نمی‌شوند، اما اگر دوباره مجدداً آلوده به عامل بیماری شوند، می‌توانند دوباره بیماری شوند.
منابع عفونت و عوامل خطر
بیماری وبا یک عفونت حاد روده‌ای است که معمولاً باعث اسهال آبکی، استفراغ، اختلال در سیستم گردش خون و شوک می‌شود. البته بسیاری از عفونت‌ها با اسهال خفیف همراه است و یا نشانه‌ای ندارند. در صورت عدم درمان، ۲۵-۵۰٪ موارد شدید وبا می‌تواند کشنده باشد.
چه کسی وبا می گیرد؟
یک فرد می‌تواند از طریق آب آشامیدنی یا غذای آلوده به باکتری وبا به این بیماری مبتلا شود. اپیدمی‌های بزرگی اغلب مربوط به آلودگی مدفوع از منابع آب یا غذاهای خیابانی هستند. این بیماری گاهی اوقات از طریق غذا خوردن صدف‌های خام یا نوشیدنی که به‌طور طبیعی آلوده هستند گسترش می‌یابد.
چه کسی بیشتر احتمال دارد که در معرض بیماری وبا (Toxigenic Vibrio cholerae O1) قرار گیرد؟
افرادی که احتمال بیشتری در معرض تهدید قرار دارند، شامل کارکنان مراقبت‌های بهداشتی برای درمان بیماران مبتلابه وبا، کارکنان مراکز درمانی بیماران برای مبتلابه بیماری وبا و مسافران حاضر در منطقه شیوع بیماری وبا می‌باشند که نمی‌توانند و یا همیشه از اقدامات ایمن‌سازی مربوط غذا و آب و اقدامات بهداشت شخصی پیروی نمی‌کنند.
بیشتر افراد مبتلا به وبا در معرض ضعف هستند؟
افراد مبتلابه achlorhydria (عدم وجود اسید هیدروکلریک در آب گوارشی معده)، افراد دارای گروه خونی O، بیماری‌های مزمن پزشکی و افرادی که دسترسی مستقیم به درمان و خدمات پزشکی ندارند، بیشتر در معرض نتایج وخیم ناشی از بیماری وبا هستند.
منبع محیطی بیماری
آب‌های شور و دریایی یک محیط طبیعی برای عوامل بیماری یعنی Vibrio cholerae serogroup O1 یا O139 هستند. هیچ میزبان حیوانی شناخته‌شده‌ای برای باکتری cholerae وجود ندارد، بااین‌حال، باکتری‌ها خود را به‌راحتی به پوسته‌های حاوی کیتین خرچنگ، میگوها و دیگر صدف‌های حلزونی می‌چسبانند که می‌تواند زمانی که به‌صورت خام خورده شوند، منبعی برای عفونت‌های انسانی باشند.
درباره Vibrio cholerae O1 یا O139
وبا از طریق عفونت سویه‌های cholerae O1 یا O139 ایجاد می‌شود. تنها سویه‌های مولد سم O1 و O139 سبب گسترش همه‌گیری‌های عفونی‌شده و بیماری ناشی از آن‌ها به سازمان بهداشت جهانی (WHO) به‌عنوان “وبا” گزارش می‌شود.
V. cholerae O1 دارای دو نوع بیوتایپ، کلاسیک و El Tor است و هرکدام از این بیوتایپ ها دارای دو نوع سروتیپ متمایز، Inaba و Ogawa است. علائم عفونت غیرقابل تشخیص هستند، اگرچه نسبت بالایی از افراد مبتلابه بیوتایپ El Tor دارای آلودگی بدون علامت یا تنها مبتلابه فرم خفیف بیماری می‌شوند.
در سال‌های اخیر، عفونت با بیوتایپ کلاسیک Vibrio cholerae O1 بسیار نادر بوده و تنها به بخش‌هایی از بنگلادش و هند محدودشده است. بسیاری از سروگروپ های دیگر ویبریو کلرا، همراه با یا بدون ژن توکسین وبا، می‌توانند یک بیماری مثل بیماری وبا را ایجاد کنند و همچنین می‌توانند از سلول‌های غیر توکسینی سروگروپ های O1 و O139 باشد.
اپیدمی‌های جهانی بیماری وبا
بیماری وبا یکی از علل عمده اپیدمی اسهال در کشورهای درحال‌توسعه در سراسر جهان است. در چهار دهه گذشته، همه‌گیری‌های جهانی در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین وجود داشته است. در سال ۲۰۱۱، در ۵۸ کشور درمجموع ۵۸۹،۸۵۴ مورد ازجمله ۷،۸۱۶ مرگ‌ومیر (مرگ‌ومیر ۱.۳٪) به سازمان بهداشت جهانی (WHO) گزارش داده‌شده است.
در ماه اکتبر سال ۲۰۱۰، تعداد موارد بیماری وبا ناشی از شیوع وبا در هائیتی به میزان ۸۵ درصد افزایش داشت. مناطق فقیر همچنان گزارش اکثریت قریب به‌اتفاق موارد مرگ ناشی از این بیماری را در قاره آفریقا دارند.
چالش های جهانی وبا
مهاجرت بزرگ جمعیت به مراکز شهری در کشورهای درحال‌توسعه، عدم وجود زیرساخت‌های آب و فاضلاب موجود باعث افزایش خطر ابتلای به این بیماری می‌شود. اپیدمی این بیماری نشان‌دهنده فقر و فقدان بهداشت عمومی است. راه‌های متعدد برای گسترش شیوع این بیماری وجود دارد به این معنی که پیشگیری موفقیت‌آمیز ممکن است نیاز به اقدامات مختلف در مناطق مختلف داشته باشد.
عفونت‌های طبیعی و واکسن‌های موجود در حال حاضر، حفاظت ناقص نسبتاً کوتاه‌مدتی را در فرد ایجاد می‌کند؛ واکسن‌های چند واکنشی برای عفونت‌های O139 در دسترس نیستند.
درمان ساده مبتنی بر مصرف مایعات و الکترولیت (ORS) می‌تواند زندگی فرد مبتلای به این بیماری را نجات می‌دهد، اما تدارکات تحویل این اقلام در مناطق دورافتاده در طول دوره‌های اپیدمی دشوار است. همراه با این موارد درمان آنتی‌بیوتیک نیز مفید است، اما ممکن است به دلیل افزایش مقاومت ضد میکروبی دشوار است. مخازن طبیعی برای باکتری در آب‌های ساحلی گرم است ازاین‌رو ریشه‌کن‌سازی این بیماری بسیار بعید است.
تشخیص و کشف موارد بیماری وبا
تقریباً غیرممکن است که یک بیمار مبتلابه وبا بدون آزمایش نمونه مدفوع شناسایی شود. بررسی ویژگی‌های بالینی چندین بیمار که بخشی از موارد مشکوک شیوع اسهال حاد است، می‌تواند در شناسایی وبا از طریق گسترش سریع بیماری مفید باشد. در حین مدیریت بیماران مبتلابه اسهال حاد، صرف‌نظر از بیماری، به علت وجود پتانسیلی برای شیوع گسترده، مهم است که موارد بیماری را تشخیص دهیم.
چگونگی تشخیص
جداسازی و شناسایی ویبریو کلرا با سرولوتایپ O1 یا O139 با استفاده از یک نمونه مدفوع، برای تشخیص بیماری وبا انجام می‌شود. محیط کری بلر (Cary Blair) برای انتقال نمونه مدفوع ایده آل است و مخلوطی از تیوسولفات سیترات صفراوی آگار (TCBS) و همچنین برای جداسازی و شناسایی مناسب است. واکنشگرهای جداسازی ویبریو کلرا در همه آزمایشگاه‌های دولتی در سراسر دنیا در دسترس هستند. کیت‌های آزمایشی سریع تجاری قابل‌استفاده و مفید در اپیدمی‌ها هستند، اما برای جداسازی افتراقی بین سرو تایپ‌ها کاربردی ندارند و نباید برای تشخیص روزمره استفاده شوند.
تست سریع بیماری وبا
در مناطقی محدود که آزمایشی آزمایشگاهی ندارند، آزمایش سریع کریستال VC® می‌تواند هشدار اولیه‌ای را برای مقامات بهداشت عمومی ارائه دهد که شیوع بیماری وبا اتفاق می‌افتد. بااین‌حال، حساسیت (پیدا کردن موارد بیماری) و ویژگی (میزان قابلیت آزمون در تشخیص افراد سالم) این آزمون بهینه نیست؛ بنابراین، توصیه می‌شود که نمونه‌های مدفوعی که برای V cholerae O1 و یا O139 مثبت با کریستال VC® مورد آزمایش قرار می‌گیرند، با استفاده از روش‌های کشت سنتی مناسب برای جداسازی و شناسایی V. cholerae تأیید شود.
درمان وبا
اکثر افراد مبتلا به باکتری وبا دچار اسهال خفیف شده یا بدون علائم هستند. فقط یک درصد کوچک یعنی حدود ۵ تا ۱۰ درصد از افراد مبتلا به Vibrio cholerae O1 ممکن است بیماری هایی را که نیاز به درمان در یک مرکز بهداشت دارند را داشته باشند. بیماران مبتلا به وبا باید براساس روند پیش بینی شده ارزیابی و درمان شوند. با درمان مناسب، حتی بیماران شدیدا بیمار و با حال نامساعد هم می توانند نجات پیدا کرده و درمان شوند.
پیشگیری و کنترل بیماری وبا
پیشگیری از بیماری وبا بستگی به دسترسی به آب سالم، بهداشت مناسب و نیازهای بهداشت عمومی دارد. مواد زیر موارد زیر را برای پیشگیری از بیماری وبا و دیگر بیماری های اسهالی پوشش می دهد.
- پیام‌ها و توصیه‌های پیشگیرانه برای جلوگیری از اپیدمی بیماری وبا ( استفاده از آب و غذای سالم، استفاده از پرکلرین برای ضد عفونی کردن مناسب سبزیجات همراه با شستشوی مناسب، اطمینان از سطوح کافی کلر در آب مصرفی، جداسازی غذا و مواد خوراکی پخته و خام در یخچال( مواد خام خام در قسمت پایین و مواد غذایی پخته در قسمت بالاتر نگهداری شوند، عدم نگهداری مواد غذایی گرم شده در محیط به صورت طولانی ، شستن دست ها با آب سالم و صابون، دفع صحیح فاضلاب و زباله ها)
- راهنمای کنترل عفونت برای اعضای خانواده بیماران مبتلابه وبا تائید شده یا موارد مشکوک و محتمل به بیماری
- کنترل عفونت برای وبا در سیستم مراقبت‌های بهداشتی
- واکسن‌های موجود در پیشگیری
منبع مقاله CDC
این مقاله به‌طور اختصاصی توسط مجله قرمز ترجمه‌شده است. اگر مقاله فوق موردپسند شما واقع شد، خرسند خواهیم شد که نظرات و پیشنهادات و انتقادات خود را برای هرچه بهتر شدن سطح کیفی مقالات با ما در میان بگذارید و از دیگر مقالات ما در بخش سلامت و تغذیه سایت دیدن فرمایید.