کم‌خونی فقر آهن یک نوع معمولی از کم‌خونی (وضعیتی که خون آن به‌اندازه کافی دارای گلبول‌های قرمز سالم نیستند. گلبول‌های قرمز خون اکسیژن را به بافت‌های بدن منتقل می‌کنند) است. همان‌طور که از نامش برمی‌آید، کم‌خونی کمبود آهن ناشی از کمبود آهن است. بدون مقادیر کافی آن، بدن شما نمی‌تواند به‌اندازه کافی هموگلوبین (که یک ماده در گلبول‌های قرمز است که آنها را قادر به حمل اکسیژن می‌کند) بسازد. درنتیجه کم‌خونی فقر آهن ممکن است شمارا خسته و دچار تنگی نفس کند. معمولاً کم‌خونی فقر آهن را با مکمل‌های مختلف آهن کنترل و درمان می‌کنند. گاهی اوقات تدابیر اضافی برای کم‌خونی کمبود آهن ضروری است، به‌ویژه اگر پزشک شما متقاعد شود که شما دچار خونریزی داخلی هستید.
علائم کم‌خونی فقر آهن
در ابتدا، علائم کم‌خونی فقر آهن می‌تواند بسیار خفیف باشد که بی‌توجهی می‌شود؛ اما چون کمبود آهن و کم‌خونی در بدن بدتر می‌شود، علائم و نشانه‌های ابتلا تشدید می‌شود.
علائم و نشانه‌های کم‌خونی فقر آهن عبارت‌اند از:
• خستگی شدید
• ضعف
• پوست رنگ‌پریده
• درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع یا تنگی نفس
• سردرد یا سرگیجه
• سردی دست‌ها و پاها
التهاب یا درد زبان شما
• شکنندگی ناخن
• گرایش غیرمعمول برای خوردن مواد غیر تغذیه‌ای مانند یخ، خاک یا نشاسته (پیکا)
• کمبود اشتها، به‌ویژه در نوزادان و کودکان دچار کم‌خونی فقر آهن
چه زمانی باید برای ویزیت به پزشک متخصص مراجعه کنید؟
اگر شما یا فرزندتان علائم و نشانه‌هایی را نشان می‌دهد که کم‌خونی فقر آهن دارند، به پزشک خود مراجعه کنید. کم‌خونی کمبود آهن بیماری نیست که بتوانید خودتان آن را تشخیص و درمان کنید؛ بنابراین به‌جای خود تجویزی و مصرف مکمل‌های آهن به پزشک خود برای تشخیص این بیماری مراجعه کنید. مصرف بیش‌ازحد آهن برای بدن می‌تواند خطرناک باشد چون انباشت بیش‌ازحد آهن می‌تواند به کبد شما آسیب برساند و باعث عوارض دیگری در فرد مصرف‌کننده شود.
علل کم‌خونی فقر آهن
کم‌خونی ناشی از فقر آهن زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما به‌اندازه کافی عنصر آهن را برای تولید هموگلوبین نداشته باشد. هموگلوبین بخشی از گلبول‌های قرمز خون است که به خون‌رنگ قرمز آن را می‌دهد و گلبول‌های قرمز خون شمارا در بدن شما حمل می‌کند. اگر شما آهن را به‌اندازه کافی مصرف نکنید، یا اگر آهن را بیش‌ازحد ممکن از دست بدهید، بدن شما نمی‌تواند به‌اندازه کافی هموگلوبین تولید کند و کم‌خونی فقر آهن درنهایت ایجاد خواهد شد.
علل ایجاد کم‌خونی فقر آهن عبارت‌اند از:
از دست دادن خون:خون درون گلبول‌های قرمز حاوی آهن است؛ بنابراین اگر خون را از دست بدهید، آهن را نیز از دست می‌دهید. زنان با دوره‌های سنگین قاعدگی در معرض کمبود آهن هستند زیرا در طول قاعدگی دچار خونریزی هستند. خونریزی مزمن در بدن ازجمله زخم معده، فتق هیاتال، پولیپ روده بزرگ یا سرطان کولورکتال می‌تواند باعث کمبود آهن شود. خونریزی‌های دستگاه گوارش می‌تواند ناشی از مصرف منظم بعضی از داروهای ضددرد، به‌ویژه آسپرین باشد.
کمبود آهن در رژیم غذایی شما: بدن شما به‌طور منظم از مواد غذایی که می‌خورید، آهن موردنیاز خود را جذب می‌کند. اگر منابع حاوی آهن را خیلی کم‌مصرف کنید، باگذشت زمان، بدن شما می‌تواند دچار کمبود آهن شود. نمونه‌هایی از غذاهای غنی از آهن عبارت‌اند از گوشت، تخم‌مرغ، سبزی‌های سبز برگ و غذاهای غنی‌شده با آهن. برای رشد و تکامل مناسب، نوزادان و کودکان نیز در رژیم غذایی خود به آهن نیاز دارند.
ناتوانی در جذب آهن: آهن مصرفی از راه مواد غذایی در روده کوچک شما جذب و به جریان خون شما وارد می‌شود. یک اختلال روده‌ای، مانند بیماری سلیاک که بر توانایی روده شما برای جذب مواد مغذی از غذای هضم شده تأثیر می‌گذارد، می‌تواند اختلال در جذب و درنتیجه کمبود آهن را ایجاد کند. اگر بخشی از روده کوچک شما توسط جراحی برداشته‌شده یا از بین برود، ممکن است بر توانایی شما در جذب آهن و سایر مواد مغذی تأثیر بگذارد.
بارداری: بدون مکمل آهن، کم‌خونی کمبود آهن در بسیاری از زنان باردار اتفاق می‌افتد زیرا ذخیره آهن بدن مادر باردار نیاز به افزایش دارد و همچنین منبع هموگلوبین برای رشد جنین می‌باشند.
عوامل خطر
این گروه‌ها ممکن است خطر ابتلا به کم‌خونی فقر آهن در آنها بیشتر باشد:
زنان: ازآنجاکه زنان در طی قاعدگی خون را از دست می‌دهند، پس به‌طورکلی در معرض کمبود آهن هستند.
نوزادان و کودکان: نوزادان، به‌ویژه کسانی که وزن کم هنگام تولد دارند یا زودرس متولدشده‌اند و افرادی که به مقدار شیر مادر یا شیر حاوی کافی آهن دریافت نمی‌کنند، ممکن است در معرض کمبود آهن باشند. کودکان در طول رشد و تکامل ناگهانی خود نیاز به آهن اضافی دارند. اگر کودک شما یک رژیم سالم و متنوع نداشته باشد، ممکن است او در معرض کم‌خونی ناشی از فقر آهن باشد.
گیاهخواران: این دسته یعنی افرادی که گوشت نمی‌خورند، درصورتی‌که دیگر غذاهای غنی از آهن را مصرف نکنند، ممکن است خطر ابتلا به کم‌خونی فقر آهن در آنها افزایش یابد.
اهداکنندگان مکرر خون : افرادی که به‌طور منظم خون اهدا می‌کنند، ممکن است خطر ابتلا به کم‌خونی فقر آهن در آنها افزایش یابد، زیرا اهدا خون می‌تواند ذخیره آهن را از بین ببرد. هموگلوبین پایین در ارتباط با اهدای خون ممکن است یک مشکل موقت باشد که با خوردن غذاهای غنی از آهن بیشتر می‌شود. اگر به شما گفته می‌شود که شما به دلیل هموگلوبین کم خون نمی‌توانید خون اهدا کنید، از پزشک خود در این مورد مشورت کنید.
عوارض کم‌خونی فقر آهن
کم‌خونی فقر آهن معمولاً عوارضی ایجاد نمی‌کند. با این وجود کم‌خونی فقر آهن می‌تواند شدید باشد و منجر به بروز مشکلات در سلامت فرد شود، ازجمله:
مشکلات قلبی: کم‌خونی ناشی از فقر آهن ممکن است منجر به ضربان قلب سریع یا نامنظم شود. قلب شما باید خون بیشتری پمپاژ کند تا کمبود اکسیژن خون شما در هنگام کم‌خونی جبران شود. این امر می‌تواند به نارسایی قلبی یا بزرگی قلب منجر شود.
مشکلات در دوران بارداری: در زنان باردار، کم‌خونی فقر آهن شدید با به دنیا آمدن نوزادان نارس و نوزادان کم‌وزن در ارتباط است؛ اما این وضعیتی قابل‌پیشگیری در زنان باردار است که در آن زنان باردار مکمل‌های آهن را به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های قبل از زایمان خود دریافت می‌کنند.
مشکلات رشد: کمبود آهن در نوزادان و کودکان می‌تواند منجر به کم‌خونی و همچنین رشد و تکامل با تأخیر شود. علاوه بر این، کم‌خونی فقر آهن با افزایش حساسیت نسبت عفونت همراه است.
تشخیص کم‌خونی فقر آهن
برای تشخیص کم‌خونی فقر آهن، دکتر شما ممکن است آزمایش‌هایی را انجام دهد که ممکن است شامل هر یک از موارد زیر باشد:
اندازه و رنگ گلبول قرمز: در کم‌خونی فقر آهن، گلبول‌های قرمز کوچک‌تر و در رنگ‌پریده‌تر از رنگ‌های طبیعی هستند.
هماتوکریت: این شاخص نشان‌دهنده درصد حجم خون شماست که توسط گلبول‌های قرمز ساخته‌شده است. سطوح نرمال معمولاً بین ۳۴.۹ و ۴۴.۵ درصد برای زنان بالغ و ۳۸.۸ تا ۵۰ درصد برای مردان بالغ است. این مقادیر ممکن است بسته به سن شما تغییر کند.
هموگلوبین: سطوح پایین‌تر از حد طبیعی هموگلوبین، ابتلای به کم‌خونی فقر آهن را نشان می‌دهد. محدوده طبیعی هموگلوبین به ترتیب به ترتیب ۵/۱۳ تا ۵/۱۷ گرم هموگلوبین در دسی لیتر (dL) خون برای مردان و ۱۲ تا ۱۵/۵ گرم در دسی لیتر برای زنان تعریف می‌شود. محدوده طبیعی برای کودکان بسته به سن و جنس کودک متفاوت است.
فریتین: این پروتئین به ذخیره آهن در بدن کمک می‌کند و سطح پایین فریتین معمولاً کمبود سطوح آهن ذخیره‌شده را نشان می‌دهد.
آزمون‌های تشخیص اضافی
اگر bloodwork شاخص کمبود آهن باشد، پزشک شما ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای شناسایی علت اصلی انجام دهد، ازجمله:
آندوسکوپی: پزشکان اغلب خونریزی از فتق هیاتال، زخم یا معده را با کمک آندوسکوپی آزمایش می‌کنند. در این روش یک لوله نازک و روشن مجهز به یک دوربین فیلم‌برداری به گلویتان منتقل می‌شود. این امر اجازه می‌دهد تا دکتر شما از طریق لوله‌ای که از دهان شما به معده (مری) و روده شما می‌آید این قسمت‌ها برای جستجوی منابع خونریزی مشاهده کند.
کولونوسکوپی: برای رد کردن منابع خونریزی در روده در قسمت‌های پایین‌تر، پزشک ممکن است یک روش به نام کولونوسکوپی را توصیه کند. یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر که مجهز به یک دوربین ویدئویی است به رکتوم واردشده و به روده شما هدایت می‌شود. شما معمولاً در طول این آزمون بی‌حس می‌شوید. کولونوسکوپی اجازه می‌دهد تا دکتر شما داخل یا اطراف کولون و رکتوم شما را مشاهده کند تا منشأ احتمالی خونریزی داخلی را پیدا کند.
سونوگرافی: زنان همچنین ممکن است نیاز به سونوگرافی لگنی داشته باشند تا علت خونریزی بیش‌ازحد قاعدگی، مانند فیبروئیدهای رحمی را جستجو کنند. پزشک شما می‌تواند این مورد یا دیگر آزمایش‌ها را پس از یک دوره آزمایشی درمان با مکمل آهن انجام دهد.
درمان کم‌خونی فقر آهن
برای درمان کم‌خونی فقر آهن، پزشک ممکن است توصیه کند که مکمل‌های آهن را مصرف کنید. در صورت لزوم، پزشک شما همچنین علت زمینه ای کمبود آهن را درمان خواهد شد.
مکمل آهن
پزشک شما ممکن است قرص های آهن اضافی را برای پر کردن خلا ذخیره آهن در بدن شما تجویز کند. دکتر شما با تجویز مناسب به شما اجازه می دهد تا دوز مناسب را برای مصرف خود انتخاب کنید. آهن نیز برای نوزادان و کودکان به شکل مایع و قطره موجود است.
برای بهبود شانس جذب آهن توسط بدن شما، ممکن است به شما موارد زیر آموزش داده شود:
قرص آهن را با معده خالی مصرف کنید: درصورتی‌که ممکن است قرص های آهن خود را زمانی که معده شما خالی است مصرف کنید و با این حال، چون قرص آهن می تواند معده شما را ناراحت کند، ممکن است لازم باشد قرص های آهن خود را همراه با وعده های غذایی مصرف کنید.
آهن را همراه با آنتی اسیدها مصرف نکنید: داروهایی که بلافاصله علائم سوزش معده را تسکین می دهند، می توانند باعث تداخل در جذب آهن شوند. دوازده ساعت قبل یا چهار ساعت بعد از مصرف آنتی اسیدها، آهن را مصرف کنید.
قرص های آهن با ویتامین C را مصرف کنید: مصرف ویتامین C جذب آهن را بهبود می بخشد. پزشک شما ممکن است مصرف قرص آهن را همراه با یک لیوان آب‌پرتقال یا یک مکمل ویتامین C توصیه کند. مکمل‌های آهن می تواند باعث یبوست شود، بنابراین ممکن است پزشک همچنین یک نرم کننده مدفوع را توصیه کند. آهن ممکن است مدفوع شما را سیاه و سفید کند که یک اثر جانبی بی ضرر است.
کمبود آهن نمی‌تواند یک‌شبه تصحیح شود. ازاین‌رو ممکن است نیاز به مکمل‌های آهن برای چند ماه یا بیشتر برای احیاء ذخایر آهن خود داشته باشید. به‌طورکلی، بعد از یک هفته یا بیشتر از درمان شروع به بهتر شدن خواهید کرد. هنگامی‌که خون شما را برای اندازه‌گیری سطح آهن شما آزمایش می‌کنند، از پزشک خود در این زمینه سؤال کنید. برای اطمینان از اینکه ذخایر آهن شما طبیعی شده است، ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌های آهن برای یک سال یا بیشتر داشته باشید.
درمان علل کمبود آهن
اگر مکمل‌های آهن سطح آهن خون شما را افزایش ندهند، به‌احتمال‌زیاد آنمی ناشی از منبع خونریزی یا مشکل جذب آهن است که پزشک شما باید آن را بررسی و درمان کند. با توجه به علت، درمان کم‌خونی فقر آهن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مصرف داروها: مانند داروهای ضدبارداری خوراکی برای تسریع روند قاعدگی سنگین
آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای دیگر برای درمان زخم معده
جراحی برای از بین بردن پولیپ خونریزی دهنده، تومور یا فیبرویید
اگر کم‌خونی فقر آهن شدید باشد، ممکن است به آهن از طریق تزریق به داخل وریدی نیاز داشته باشد یا به جایگزینی سریع خون و هموگلوبین نیاز داشته باشد.
آماده شدن برای ویزیت توسط یک پزشک متخصص
درصورتی‌که علائم و نشانه‌هایی وجود دارند که باعث نگرانی شما می‌شوند، با پزشک خود ملاقات کنید. اگر شما با کم‌خونی کمبود آهن تشخیص داده شدید، ممکن است نیاز به آزمایش‌هایی برای یافتن منبع خونریزی یا بیماری داشته باشید، ازجمله آزمایش‌هایی برای بررسی دستگاه گوارش شما. در اینجا برخی از اطلاعات برای کمک به آماده شدن برای قرار ملاقات و آنچه از پزشک خود انتظار دارید، وجود دارد.
آنچه شما می‌توانید انجام دهید
• هرگونه علائمی را که تجربه کرده‌اید را ضمیمه کنید، حتی اگر آنها به دلایلی که قرار ملاقات را تعیین کرده‌اید، مربوط نیستند.
• فهرستی از اطلاعات شخصی کلیدی، ازجمله مواردی مانند تغییرات اخیر در زندگی یا تنش‌های عمده‌ای که داشته‌اید را یادداشت کنید.
• فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را یادداشت کنید.
• یک لیست از سؤالات را برای پرسیدن از پزشک خود بنویسید.
• وقت ویزیت توسط پزشک شما محدود است، بنابراین آماده‌سازی یک لیست از سؤالات به شما کمک خواهد کرد که بهترین مدیریت زمان را در ویزیت توسط پزشک داشته باشید.
برای کم‌خونی فقر آهن، بعضی از سؤالات اساسی برای پرسیدن از پزشک عبارت‌اند از:
• علت احتمال بیشتر علائم من چیست• یماری درمان وجود دارد؟
• وضعیت من به‌طور موقتی یا طولانی‌مدت است؟
• برای رفع این بیماری چه درمانی را توصیه می‌کنید؟
• آیا جایگزینی برای روش اولیه درمان وجود دارد که پیشنهاد کنید؟
• من مشکل دیگری برای سلامتی خود دارم. چگونه می‌توانم به بهترین این مشکلات را باهم اداره کنم؟
• آیا محدودیت‌های غذایی وجود دارد که من باید پیگیری کنم؟
• آیا بروشور یا راهنماهایی وجود دارد که بتوانم آنها را مطالعه کنم؟ در این زمینه چه وب‌سایت‌هایی را توصیه می‌کنید؟
• علاوه بر سؤالاتی که آماده کرده‌اید که از پزشک خود بپرسید، در وقت ملاقات خود اگر سؤالی به ذهن شما آمد آن را بپرسید.
چه سؤالاتی را باید از پزشک خود انتظار داشته باشید
ممکن است پزشک شما چند سؤال از شما بپرسد. آمادگی پاسخ دادن به آنها ممکن است باعث صرفه‌جویی در وقت برای پرسیدن مواردی که می‌خواهید شود. پزشک شما ممکن است سؤالات زیر را بپرسد:
• چه زمانی علائم این بیماری در شما شروع شد؟
• علائم شما چقدر شدید است؟
• آیا به نظر می‌رسد که علائم بیماری در شما رو به بهبودی است؟
• چه چیزی به نظر می‌رسد که علائم بیماری را در شما بدتر می‌کند؟
• آیا خونریزی غیرمعمولی مانند دوره‌های قاعدگی سنگین، خونریزی از هموروئید یا خونریزی بینی دارید؟
• آیا شما یک گیاهخوار هستید؟
• آیا شما اخیراً بیش از یک‌بار اهدای خون کرده‌اید؟
پیشگیری از بروز بیماری کم‌خونی فقر آهن
با انتخاب غذاهای غنی از آهن، می‌توانید خطر ابتلا به کم‌خونی فقر آهن را کاهش دهید.
برای این منظور غذاهای غنی از آهن را انتخاب کنید. غذاهای غنی از آهن عبارت‌اند از:
• گوشت قرمز، گوشت مرغ
• غذاهای دریایی
• لوبیا
• سبزی‌های برگ سبز تیره مانند اسفناج
• میوه‌های خشک‌شده، مانند کشمش و زردآلو
• غلات غنی‌شده آهن، نان و پاستا
• نخودفرنگی
بدن شما آهن بیشتری را از گوشت نسبت به منابع دیگر جذب می‌کند. اگر تصمیم به خوردن گوشت نداشته باشید، ممکن است نیاز به افزایش مصرف غذاهای غنی از آهن و گیاهان داشته باشید تا همان مقدار آهن را به‌اندازه کسی که گوشت می‌خورد، جذب کنید.
غذاهای حاوی ویتامین C را برای افزایش جذب آهن انتخاب کنید
شما می‌توانید جذب بدن خود را از طریق نوشیدن آب مرکبات یا خوردن غذاهای دیگر غنی از ویتامین C در همان زمان که غذاهای دارای مقادیر بالای آهن را می‌خورید، افزایش دهید. ویتامین C موجود در آبمیوه‌های درست‌شده از مرکبات، مانند آب‌پرتقال، به بدن شما کمک می‌کند که آهن بیشتری را جذب کنید.
ویتامین C همچنین در منابع زیر نیز موجود است:
• کلم بروکلی
• کیوی
• سبزیجات
• خربزه
• پرتقال
• فلفل
• توت‌فرنگی
• نارنگی
پیشگیری از بروز کم‌خونی فقر آهن در نوزادان
برای جلوگیری از بروز کم‌خونی فقر آهن در نوزادان، آنها را برای سال اول زندگی‌شان با شیر مادر یا شیر خشک تقویت‌شده با آهن تغذیه کنید. شیر گاو منبع خوبی از آهن برای نوزادان نیست و برای نوزادان زیر ۱ سال مصرف آن توصیه نمی‌شود. بعد از گذشتن از سن ۶ ماه، شروع به تغذیه حبوبات غنی‌شده با آهن و یا گوشت برای حداقل دو بار در روز برای افزایش منابع آهن در کودک کنید. پس از یک سال، اطمینان حاصل کنید که کودکان بیش از ۲۰ اونس (۵۹۱ میلی‌لیتر) شیر در روز ننوشند چون اغلب مصرف بالای شیر اغلب جای دیگر غذاها را می‌گیرد، ازجمله آن‌هایی که غنی از آهن هستند.
منبع: drugs.com
این مقاله توسط مجله قرمز به صورت اختصاصی، ترجمه شده است.