آیا فیبروم رحمی ممکن است به سرطان منجر شود؟

فیبروم‌ها تومورهای عضلانی هستند که در دیواره رحم رشد می‌کنند. فیبروم‌ها تقریبا همیشه خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند. همه زنان مبتلا به فیبروم رحمی علائم ندارند. زنانی که دارای علائم مربوط به فیبروم رحمی هستند اغلب زندگی‌شان با وجود فیبروم سخت است. برخی از آن‌ها درد و خونریزی شدید قاعدگی دارند. درمان فیبروم رحمی به علائم شما بستگی دارد.

فیبروم رحمی چیست؟

فیبروم‌ها تومورهای عضلانی هستند که در دیواره رحم رشد می‌کنند. اصطلاح پزشکی دیگر برای فیبروم، لیومیوم یا فقط “میوم” است. فیبروم‌ها تقریبا همیشه خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند. فیبروم‌ها می‌توانند به صورت یک تومور منفرد رشد کنند یا تعداد زیادی از آن‌ها در رحم وجود داشته باشد. این تومورهای عضلانی می‌توانند به کوچکی یک دانه سیب یا به بزرگی یک گریپ‌فروت باشند. همچنین در موارد غیرمعمول آن‌ها می‌توانند بسیار بزرگ شوند.

چرا زنان باید درباره فیبروم ها بدانند؟

حدود ۲۰ تا ۸۰ درصد زنان در سن ۵۰ سالگی دچار فیبروم می‌شوند. همه زنان مبتلا به فیبروم علائم ندارند. زنانی که دارای علائم مربوط به فیبروم هستند اغلب زندگی با فیبروم را سخت می‌بینند. برخی از آن‌ها درد و خونریزی شدید قاعدگی دارند. فیبروم‌ها همچنین می‌توانند به مثانه فشار بیاورند و باعث تکرر ادرار یا به رکتوم فشار بیاورند و باعث فشار رکتوم شوند. اگر فیبروم‌ها خیلی بزرگ شوند، می‌توانند باعث بزرگ شدن شکم (ناحیه معده) شوند و فرد باردار به نظر برسد!

چه کسانی دچار فیبروم رحمی می شوند؟

عواملی وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به فیبروم را در زنان افزایش دهد.

سن. فیبروم‌ها با افزایش سن زنان، به‌ویژه در سنین ۳۰ و ۴۰ سالگی، شایع‌تر می‌شوند. پس از یائسگی، فیبروم‌ها معمولا کوچک می‌شوند.
سابقه خانوادگی. داشتن یک عضو خانواده که مبتلا به فیبروم است احتمال ابتلا به فیبروم را افزایش می‌دهد. اگر مادر فردی فیبروم داشته باشد، خطر ابتلای فرد به فیبروم سه برابر بیشتر از حد متوسط ​​است.
منشاء قومی. احتمال ابتلا به فیبروم در زنان آفریقایی-آمریکایی بیشتر از زنان سفیدپوست است.
چاقی. زنانی که اضافه وزن دارند بیشتر در معرض خطر فیبروم هستند. برای زنان بسیار سنگین‌وزن، این خطر دو تا سه برابر بیشتر از حد متوسط ​​است.
عادات غذاییِ مصرف زیاد گوشت قرمز (مثلاً گوشت گاو) و ژامبون با خطر بیشتر فیبروم مرتبط است. به نظر می‌رسد خوردن مقدار زیادی سبزیجات سبز از زنان در برابر ابتلا به فیبروم محافظت می‌کند.

Photo by SHVETS production from Pexels

فیبروم ها در کجا رشد می کنند؟

تصویر زیر محل‌های محتمل رشد فیبروم در رحم را نشان می‌دهد:

بیشتر فیبروم‌ها در دیواره رحم رشد می‌کنند. پزشکان آنها را بر اساس محل رشدشان به سه گروه تقسیم می‌کنند:

• فیبروم‌های زیرمخاطی (Submucosal) در داخل حفره رحم رشد می‌کنند.
• فیبروم‌های داخل دیواره (Intramural) در داخل دیواره رحم رشد می‌کنند.
• فیبروم های زیرپوستی (Subserosal) در قسمت بیرونی رحم رشد می‌کنند.

برخی از فیبروم‌ها روی ساقه‌هایی از سطح رحم یا داخل حفره رحم رشد می‌کنند و ممکن است شبیه قارچ باشند. به این فیبروم‌ها، فیبروم‌های ساقه دار (pedunculated) می‌گویند.

علائم فیبروم رحمی چیست؟

بیشتر فیبروم‌ها هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند، اما برخی از زنان مبتلا به فیبروم ممکن است علائم زیر را داشته باشند:

• خونریزی شدید (که می‌تواند آنقدر شدید باشد که باعث کم‌خونی شود) یا پریودهای دردناک
• احساس پری در ناحیه لگن (ناحیه پایین معده)
• بزرگ شدن قسمت پایین شکم
• تکرر ادرار
• درد هنگام رابطه جنسی
• درد پایین کمر
• عوارض دوران بارداری و زایمان، از جمله شش برابر شدن خطر سزارین
• مشکلات باروری مانند ناباروری که بسیار نادر است

چه چیزی باعث فیبروم می شود؟

هیچ کس به‌طور قطع نمی‌داند که چه چیزی باعث ایجاد فیبروم می‌شود. محققان فکر می‌کنند که در این مورد بیش از یک عامل می‌تواند نقش داشته باشد. این عوامل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• هورمونی (تحت تاثیر سطح استروژن و پروژسترون)
• ژنتیکی

از آنجایی که هیچ‌کس به‌طور قطع نمی‌داند چه چیزی باعث ایجاد فیبروم می‌شود بنابراین این را هم نمی‌دانیم که چه چیزی باعث رشد یا کوچک شدن آن‌ها می‌شود. ما می‌دانیم که فیبروم‌ها تحت کنترل هورمونی هستند – هم استروژن و هم پروژسترون. همچنین آنها در دوران بارداری، زمانی که سطح هورمون‌ها بالا است، به سرعت رشد می‌کنند. هنگامی که از داروهای ضدهورمونی استفاده می‌شود، کوچک می‌شوند. همچنین زمانی که زنان به یائسگی می‌رسند رشد فیبروم‌ها متوقف شده یا کوچک می‌شوند.

آیا فیبروم ها می توانند به سرطان تبدیل شوند؟

فیبروم‌ها تقریبا همیشه خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند. به‌ندرت (کمتر از یک در ۱۰۰۰) فیبروم‌ها سرطانی می شوند. به این بیماری لیومیوسارکوما می‌گویند. پزشکان فکر می‌کنند که این سرطان‌ها از فیبروم موجود به وجود نمی‌آیند. درواقع داشتن فیبروم خطر ابتلا به فیبروم سرطانی را افزایش نمی‌دهد. همچنین داشتن فیبروم شانس ابتلای زنان به انواع دیگر سرطان‌های رحم را افزایش نمی‌دهد.

اگر باردار شوم و فیبروم داشته باشم چه می شود؟

زنانی که فیبروم دارند در دوران بارداری و زایمان بیشتر از دیگران دچار مشکل می‌شوند. البته این بدان معنا نیست که حتما مشکلاتی وجود خواهد داشت. اکثر زنان مبتلا به فیبروم بارداری طبیعی دارند. شایع‌ترین مشکلاتی که در زنان مبتلا به فیبروم مشاهده می‌شود عبارتند از:

• سزارین. خطر نیاز به سزارین در زنان مبتلا به فیبروم شش برابر بیشتر است.
• جنین بریچ (breech). در این حالت وضعیت مناسبی برای زایمان طبیعی نوزاد وجود ندارد.
• روند زایمان پیشرونده نیست.
• جدا شدن جفت: جفت قبل از زایمان از دیواره رحم جدا می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، جنین اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند.
• زایمان زودرس

اگر فیبروم دارید و باردار شده‌اید با متخصص زنان و زایمان صحبت کنید. همه متخصصین زنان و زایمان تجربه برخورد با فیبروم و بارداری را دارند.

Photo by MART PRODUCTION from Pexels

چگونه مطمئن شوم که فیبروم رحمی دارم؟

ممکن است پزشک‌تان در زمان معاینه لگنی منظم برای بررسی رحم، تخمدان‌ها و واژن شما متوجه فیبروم شود. درواقع پزشک می‌تواند در طی یک معاینه لگنی معمولی، فیبروم را با انگشتان خود به عنوان یک توده (معمولاً بدون درد) روی رحم احساس کند.

همچنین پزشک شما می‌تواند آزمایش‌های تصویربرداری را انجام دهد تا مطمئن شود که فیبروم دارید. این آزمایشات بدون جراحی “تصویری” از داخل بدن شما ایجاد می‌کنند. این آزمایشات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• اولتراسوند یا سونوگرافی: از امواج صوتی برای تولید تصویر استفاده می‌کند. پروب سونوگرافی را می‌توان بر روی شکم یا در داخل واژن قرار داد تا تصویر مورد نظر ایجاد شود.
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) – این روش از مغناطیس و امواج رادیویی برای تولید تصویر استفاده می‌کند.
• اشعه ایکس – از نوعی تشعشع برای دیدن داخل بدن و تولید تصویر استفاده می‌کند.
• توموگرافی کامپیوتری (CT) – این روش برای رسیدن به تصویر کامل‌تر درواقع عکس‌های اشعه ایکس زیادی را از زوایای مختلفی می‌گیرد.
• هیستروسالپنگوگرام (HSG) یا سونوهیستروگرام – HSG شامل تزریق رنگ به رحم و گرفتن عکس با اشعه ایکس است. سونوهیستروگرام شامل تزریق آب به رحم و تهیه تصاویر اولتراسوند است.

گاهی هم ممکن است برای اینکه مطمئن شوید فیبروم دارید یا خیر نیاز به جراحی داشته باشید. دو نوع جراحی برای انجام این کار وجود دارد:

• لاپاراسکوپی – پزشک یک اسکوپ بلند و نازک را در یک برش کوچک ایجادشده در ناف یا نزدیک آن قرار می دهد. اسکوپ دارای نور روشن و دوربین است و به پزشک این امکان را می‌دهد که رحم و سایر اندام‌ها را روی مانیتور مشاهده کند. در طوف عمل عکس هم میتوان تهیه کرد.
• هیستروسکوپی – پزشک یک اسکوپ طولانی و نازک را با یک نور از طریق واژن و دهانه رحم به داخل رحم می‌فرستد. در این روش هیچ برشی لازم نیست و پزشک می‌تواند داخل رحم را از نظر فیبروم و سایر مشکلات دیگر مانند پولیپ بررسی کند.

وقتی فیبروم دارم چه سوالاتی باید از پزشک بپرسم؟

• تعداد فیبروم‌ها چقدر است؟
• فیبروم (های) من چه اندازه است؟
• فیبروم (های) من در کجا قرار دارد (سطح بیرونی، سطح داخلی، یا در دیواره رحم)؟
• آیا ممکن است فیبروم(ها) بزرگتر شوند؟
• فیبروم‌ها با چه سرعتی رشد کرده‌اند (اگر از قبلا فیبروم داشته‌اید)؟
• چگونه می‌توانم بفهمم که فیبروم(ها) بزرگتر شده است؟
• فیبروم(ها)ی من چه مشکلاتی می‌تواند ایجاد کند؟
• چه آزمایش‌ها یا روش‌ها تصویربرداری برای پیگیری رشد فیبروم‌های من بهتر است؟
• اگر فیبروم(های) من مشکل‌ساز شود، گزینه‌های درمانی من چیست؟
• نظر شما درمورد درمان فیبروم با هیسترکتومی در مقابل انواع دیگر درمان‌ها چیست؟

اگر پزشک به سؤالات شما به طور کامل پاسخ نداده یا به نظر نمی‌رسد که نیازهای شما را برآورده کند، پیگیری از طریق یک متخصص دیگر همیشه ایده خوبی است.

فیبروم چگونه درمان می شود؟

اکثر زنان مبتلا به فیبروم هیچ علامتی ندارند. برای زنانی که علائم دارند، درمان‌هایی وجود دارد که می‌تواند کمک کند. با پزشک خود در مورد بهترین راه برای درمان فیبروم خود صحبت کنید. پزشک قبل از اینکه به شما در انتخاب درمان کمک کند، موارد زیادی را در نظر می گیرد. برخی از این موارد عبارتند از:

• این که آیا علائم فیبروم را دارید یا نه
• آیا ممکن است بخواهید در آینده باردار شوید
• اندازه فیبروم‌ها
• محل فیبروم‌ها
• سن شما و اینکه چقدر به یائسگی نزدیک هستید

اگر فیبروم دارید اما هیچ علامتی ندارید، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید. پزشک شما در طول معاینات منظم شما را بررسی می‌کند تا ببیند آیا رشد کرده‌اند یا خیر.

Photo by Sora Shimazaki from Pexels

داروها

اگر فیبروم دارید و علائم خفیفی دارید، ممکن است پزشک مصرف دارو را پیشنهاد کند. برای درد خفیف می‌توان از داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کرد. اگر در طول قاعدگی خونریزی شدید دارید، مصرف مکمل آهن می‌تواند از ابتلا به کم‌خونی جلوگیری کرده یا اگر کم‌خونی دارید آن را اصلاح کند.

برای کمک به کنترل علائم فیبروم می‌توان چند دارو را که معمولاً برای کنترل بارداری استفاده می‌شود، تجویز کرد. قرص‌های ضدبارداری با دوز پایین باعث رشد فیبروم نمی‌شوند و می‌توانند به کنترل خونریزی شدید کمک کنند. همین امر درمورد تزریق پروژسترون نیز صادق است. یک IUD (دستگاه داخل رحمی) به نام Mirena® حاوی مقدار کمی داروی شبه‌پروژسترون‌ است که می‌تواند برای کنترل خونریزی شدید و همچنین برای جلوگیری از بارداری استفاده شود.

سایر داروهایی که برای درمان فیبروم‌ها استفاده می‌شود “آگونیست‌های هورمون آزادکننده گنادوتروپین” (GnRHa) است. رایج‌ترین داروی مورد استفاده Lupron® است. این داروها که به صورت تزریقی، اسپری بینی یا کاشت داده می‌شوند، می‌توانند فیبروم‌ها را کوچک کنند. گاهی اوقات این داروها قبل از جراحی استفاده می‌شوند تا فیبروم‌ها به‌راحتی جدا شوند.

عوارض جانبی GnRHas می‌تواند شامل گرگرفتگی، افسردگی، ناتوانی در خواب، کاهش میل جنسی و درد مفاصل باشد. بدن اکثر زنان GnRHs را به‌خوبی تحمل می‌کند. اکثر زنان در زمان مصرف GnRHas پریود نمی‌شوند. این امر می‌تواند یک تسکین بزرگ برای زنانی باشد که خونریزی شدیدی دارند. مصرف این داروها همچنین به زنان مبتلا به کم‌خونی اجازه می‌دهد تا به میزان طبیعی خون خود بازگردند.

GnRH‌ها می‌توانند باعث نازک شدن استخوان شوند، بنابراین استفاده از آن‌ها به‌طور کلی به شش ماه یا کمتر محدود می‌شود. این داروها بسیار گران هستند و برخی از شرکت‌های بیمه فقط بخشی از این هزینه‌ها را پوشش می‌دهند یا هیچ مقداری را پوشش نمی‌دهند. GnRH‌ها باعث تسکین موقت علائم فیبروم می‌شوند و پس از قطع مصرف دارو، فیبروم‌ها اغلب به‌سرعت رشد می‌کنند.

عمل جراحی

اگر فیبروم با علائم متوسط ​​یا شدید دارید، جراحی ممکن است بهترین راه برای درمان آن‌ها باشد. در ادامه گزینه‌های جراحی آورده شده است:

میومکتومی: جراحی برای برداشتن فیبروم بدون خارج کردن بافت سالم رحم. برای خانم‌هایی که می‌خواهند بعد از درمان فیبروم بچه‌دار شوند یا به دلایل دیگر می‌خواهند رحم خود را حفظ کنند، این روش بهتر است. بعد از میومکتومی می‌توانید باردار شوید. اما اگر فیبروم شما عمیقاً در رحم فرو رفته باشد، ممکن است برای زایمان نیاز به سزارین داشته باشید.

میومکتومی را می‌توان به روش‌های مختلفی انجام داد. این روش می‌تواند جراحی بزرگ (شامل برش شکم) باشد یا با لاپاراسکوپی یا هیستروسکوپی انجام شود. نوع جراحی که می‌توان انجام داد به نوع، اندازه و محل فیبروم بستگی دارد. پس از میومکتومی، ممکن است فیبروم‌های جدیدی رشد کنند و بعداً مشکل ایجاد کنند. تمام خطرات احتمالی جراحی برای میومکتومی صادق است. خطرات به میزان گسترده بودن جراحی بستگی دارد.

هیسترکتومی: جراحی برداشتن رحم. این جراحی تنها راه مطمئن برای درمان فیبروم رحم است. فیبروم شایع‌ترین دلیل برای عمل هیسترکتومی است. این جراحی زمانی استفاده می‌شود که فیبروم‌های فرد بزرگ باشد، خونریزی شدید داشته باشد، نزدیک یائسگی باشد یا به یائسگی رسیده باشد یا بچه‌دار نشود.

اگر فیبروم‌ها بزرگ باشند، ممکن است فرد به هیسترکتومی نیاز داشته باشد که شامل برش شکم و برداشتن رحم است. اگر فیبرومش ها کوچکتر باشند، ممکن است پزشک به جای ایجاد برش در شکم، بتواند از طریق واژن به رحم برسد. در برخی موارد هیسترکتومی را میش توان از طریق لاپاراسکوپ انجام داد.

برداشتن تخمدان‌ها و دهانه رحم در زمان هیسترکتومی معمولا اختیاری است. زنانی که تخمدان آن‌ها برداشته نشود بعد از هیسترکتومی یائسه نمی‌شوند. هیسترکتومی یک جراحی بزرگ است. اگرچه هیسترکتومی معمولاً کاملاً بی‌خطر است، اما میزان قابل توجهی از عوارض را به همراه دارد. بهبودی پس از هیسترکتومی معمولاً چند هفته طول می‌کشد.

تخریب اندومتر (Endometrial ablation): برای کنترل خونریزی بسیار شدید، پوشش داخلی رحم برداشته شده یا از بین می‌رود. این کار را می‌توان با روش‌های مختلفی انجام داد. این جراحی معمولاً جراحی جزئی در نظر گرفته می‌شود و می‌توان آن را به صورت سرپایی یا حتی در مطب پزشک انجام داد. این جراحی می‌تواند عوارض داشته باشد، اما در اکثر روش‌های آن غیرمعمول است.

بعد از این عمل اکثر افراد به‌سرعت بهبود می‌یابند. حدود نیمی از زنانی که این روش را انجام می‌دهند، دیگر خونریزی قاعدگی ندارند. از هر ۱۰ زن، سه نفر خونریزی بسیار خفیف‌تری دارند. اما بعد از این جراحی افراد دیگر نمی‌توانند بچه‌دار شود.

میولیز(Myolysis): یک سوزن به فیبروم‌ها وارد می‌شود که معمولاً توسط لاپاراسکوپی هدایت می‌شود و از جریان الکتریکی یا انجماد برای از بین بردن فیبروم‌ها استفاده می‌شود.

آمبولیزاسیون فیبروم رحم (UFE مخفف Uterine Fibroid Embolization) یا آمبولیزاسیون شریان رحمی (UAE مخفف  Uterine Artery Embolization ): در این روش یک لوله نازک به داخل رگ‌های خونی که خون را به فیبروم می‌رسانند، قرار می‌گیرد. سپس، ذرات ریز پلاستیک یا ژل به رگ‌های خونی تزریق می‌شود. این کار خون‌رسانی به فیبروم را مسدود کرده و باعث کوچک شدن آن می‌شود.

UFE می‌تواند یک روش سرپایی یا با بستری باشد. عوارض آن، از جمله یائسگی زودرس، غیرمعمول است اما ممکن است رخ دهد. مطالعات نشان می‌دهد که فیبروم ها پس از UFE به احتمال زیاد دوباره رشد نمی‌کنند، اما تحقیقات طولانی‌مدت بیشتری مورد نیاز است. همه فیبروم‌ها را نمی توان با UFE درمان کرد. بهترین نامزد برای UFE زنانی هستند که:

• فیبروم‌هایی دارند که باعث خونریزی شدید می‌شود
• فیبروم‌هایی دارید که باعث درد یا فشار بر روی مثانه یا راست‌روده می‌شود
• نمی‌خواهید هیسترکتومی کنند
• نمی‌خواهند در آینده بچه‌دار شوند

چه درمان های جدیدی برای فیبروم های رحمی موجود است؟

روش‌های زیر هنوز درمان‌های استانداردی نیستند، بنابراین ممکن است پزشک شما آن‌ها را پیشنهاد ندهد یا بیمه درمانی آن‌ها را پوشش ندهد.

• ابلیشن (ablation: فرسایش و تخریب) با فرکانس رادیویی: این روش برای از بین بردن بافت فیبروم بدون آسیب رساندن به بافت طبیعی رحم از گرما استفاده می‌کند. در این روش فیبروم‌ها در داخل رحم باقی می‌مانند اما اندازه آن‌ها کوچک می‌شود. اکثر زنان در همان روز عمل به خانه می‌روند و می توانند در عرض چند روز به فعالیت‌های عادی خود بازگردند.
• داروهای ضدهورمونی: ممکن است بدون عوارض جانبی نازک شدن استخوان، علائم را تسکین دهند.

ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز

منبع:

office on women’s health, Uterine fibroids, Page last updated: April 1, 2019