بحث محیط زیست این روزها در صنعت بسیار داغ است و صنعت مد نیز به عنوان دومین صنعت آلوده کننده جهان جایگاه مهمی را در این بحث به خود اختصاص داده است طوری که مفهوم مد پایدار به عنوان یک مساله مهم در این صنعت مطرح شده است. مد پایدار Sustainable Fashion یا مد سازگار با محیط زیست، مد دوستدار محیط زیست یا اکوفشن همگی تعارفی هستند که برای این مفهوم برای کار می‌روند. مفهوم پایداری Sustainability در طراحی به پایداری منابع زیست محیطی اشاره دارد و سبک خاصی از طراحی است که برپایه مبانی اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بنا شده است. در این مقاله تخصصی بیشتر به تعریف مفهوم مد پایدار و آینده پیش روی آن خواهیم پرداخت.
ضرورت توجه به مد پایدار
بر هیچ کس پوشیده نیست که صنعت مد از آلوده کننده‌ترین صنایع در جهان است. طبق آمار هر امریکایی سالانه سی کیلوگرم لباس را به عنوان زباله دور می‌ریزد که این وضعیت باعث شده است صنعت مد دومین صنعت آلوده کننده در جهان باشد. این صنعت با بازار عرضه و تقاضای بسیار وسیع سالانه حجم عظیمی از مواد مصنوعی و طبیعی را تولید می‌کند و این تولیدات باعث از بین رفتن منابع طبیعی در سطح وسیع می‌شود. فرآیند تولید این محصولات هم بسیار آلوده کننده است مثلا برای تولید الیاف مصنوعی سوخت‌های فسیلی در مقادیر زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرند و تحت فرآیندهای شیمیایی متعدد به الیافی که می‌شناسیم تبدیل می‌شوند. فرآیند تولید الیاف طبیعی هم به نوبه خود بسیار مضر و آلوده کننده است و سالانه هزاران هکتار از زمین‌های کشاورزی بر اثر کشت پنبه پرمحصول از بین می‌روند. برای کشت پنبه مقادیر زیادی آفت کش و مواد شیمیایی وارد چرخه محیط زیست می‌شوند و به صورت فزاینده‌ای این آسیب را افزایش می‌دهد. آسیب‌زا بودن صنعت مد با تولید پوشاک به پایان نمی‌رسد بلکه پس از استفاده از پوشاک آن‌ها به زباله تبدیل می‌شوند، زباله‌هایی که قابل تجزیه نیستند و طبیعت را با حجم زیادی از آلودگی مواجه می‌کنند. این آسیب‌ها و تغییراتی که در سال‌های اخیر در جهان ایجاد شده است اهمیت و ضرورت توجه به بحث پایداری در صنعت مد را بیش از هر زمان دیگری مشخص می‌کند.
تعریف مد پایدار و تاریخچه آن
مد پایدار یک فلسفه طراحی است که در شاخه طراحی پایدار در محصولات قرار می‌گیرد و هدف آن ایجاد سیستمی است که تاثیر انسان بر محیط زیست و مسئولیت‌های بشر در قبال اجتماع را شناسایی و تعریف کند. این روند در نقطه مقابل فست فشن Fast Fashion قرار دارد که هدف آن تولید انبوه پوشاک در کمترین زمان و با کمترین هزینه بدون توجه به عواقب زیست محیطی و اجتماعی آن است و به همین دلیل نهضت مد پایدار تحت عنوان Slow Fashion هم شناخته می‌شود. بحث مد پایدار ابتدا در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی و اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی مطرح شد و برندهایی مثل Patagonia و ESPIRIT بحث پایداری را به تجارت خود وارد کردند. صاحبان این برندها با مشاهده تغییرات محیط زیست و مشاوره با دانشمندان مطرح این رشته به این نتیجه رسیدند که افزایش تولید و مصرف بشر در بخش نساجی و پوشاک علت عمده آن بوده است و تغییراتی عمده در سیستم تولید الیاف و توزیع محصولات خود ایجاد کردند. کار این دو برند در سال‌های بعد باعث ایجاد نهضتی در صنعت مد شد و کنفرانس‌های متعددی برای افزایش آگاهی در این زمینه برگزار گردید از جمله کنفرانس پنبه ارگانیک که در سال ۱۹۹۱ در کالیفرنیا. در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل ۲۰۰۰ نهضت مد پایدار گسترش بیشتری یافت و برندهای دیگری هم وارد این جنبش شدند که سعی داشتند با تغییر در نوع محصولات و فرآیندهای تولید محصول آسیب‌های زیست محیطی را به حداقل برسانند. در همین زمان بود که سازمان سلامت زمین Earth Pledge شکل گرفت که در راستای توسعه و گسترش نهضت تولید پایدار عمل می‌کرد. این سازمان اعلام کرد بیش از هشت هزار نوع ماده شیمیایی مضر در صنعت پوشاک کاربر دارند و ۲۵ درصد از آفت‌کش‌های جهان نیز تنها برای تولید پنبه غیرارگانیک به کار می‌رود و این رفتارها آسیب‌های غیرقابل جبرانی را به محیط زیست انسان وارد کرده است. همچنین این سازمان اعلام کرد دوسوم کربن موجود در محیط بر اثر تولید پوشاک ایجاد شده و به جای مانده‌اند.
طراحی به عنوان یک ابزار برای کمک به مد پایدار
طراحی کاربرمحور به نحوی که باعث ارتباط بهتر کاربر با محصول تولید شده از طرق اسلو فشن باشد به گسترش این ایده کمک شایانی خواهد کرد. درک نیازهای کاربر، ارزش‌ها و احساسات وی روشی صحیح برای نیل به این هدف است و طراحان نقش مهمی در این جنبش ایفا می‌کنند. در سال‌های اخیر طراحان مطرح عنوان کرده‌اند که در راستای اهداف مد پایدار حرکت می‌کنند و برای کاهش آسیب به محیط زیست و محود کردن رشد صنعت مد در تلاش هستند. البته ایجاد تغییر در روند طراحی و تولید محصول باعث شده است که محصولات تولید شده بر اساس اهداف مد پایدار گران‌تر از لباس‌های معمولی باشند و این مساله معنای جدیدی را به محتوای لاکچری محصولات اضافه کرده است. چهره‌ها، مدل‌ها و طراحان شناخته شده‌ای مثل استلا مک کارتنی، لوسی تمام، آمور ورت و طراحان دیگر جزو افرادی هستند که توجه عموم را به مساله محیط زیست و آگاهی درباره فشن دوستدار طبیعت جلب کرده‌اند و انجمن ملی طراحان مد پایدار را شکل داده‌اند. طبق آموزه‌های این جنبش سالانه مقداری از فروش محصولات مد به خیریه و سازمان‌های حفظ محیط زیست اهدا می‌شود و با ایجاد بازار کار و آموزش صحیح افراد سعی بر این دارند که به پایداری و رشد اقتصادی صنعت مد پایدار کمک کنند.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش دنیای مد در مجله قرمز شاخه مقالات تخصصی مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: Fibre2fashion (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)