تلاش برای یافتن نسخه دوم زمین و پیدا کردن سیاره‌ای که بتواند منزلگاه بعدی انسان‌ها باشد، اکنون حدود یک دهه است که جریان دارد و طی سال‌های اخیر به اوج خود رسیده است. از همین رو ماموریت اصلی برخی از تلسکوپ‌های فضایی در طول این چند سال بر یافتن نسخه دوم زمین تمرکز یافته و در این راه موفقیت‌هایی نیز حاصل شده است. موفقیت‌هایی که انتظار می‌رود در طول سال‌های آینده با سیر صعودی همراه شود. برای آشنایی بیشتر با چگونگی یافتن برادران و خواهران دوقلوی زمین در فضای بیکران می‌توانید در مطلب پیش رو با مجله قرمز همراه باشید.
اگر به خاطر داشته باشید، چندی پیش در قالب این مطلب از کشف چهار سیارهی شبیه به زمین سخن گفته بودیم. پس از آن پژوهشگران علم ستاره شناسی توانستند با استفاده از اطلاعات مربوط به تلسکوپ فضایی هابل، احتمال وجود آب روی سطح هفت سیاره‌ای که به دور ستاره‌ی کوچک TRAPPIST-1 در حال گردش هستند را بسنجند. ستاره‌ای هم اندازه با سیارهی مشتری که همین امسال توسط ستاره شناسان کشف شده است. این ستاره‌ی کوچک در مسیر برج فلکی دلو قرار گرفته و چیزی در حدود ۴۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. بر این اساس می‌توان این ستاره را یکی از نزدیک‌ترین همسایگان زمین قلمداد کرد که در سیاره‌های گردش کننده به دور آن احتمال یافتن نسخه دوم زمین وجود دارد.
فارغ از دور یا نزدیک بودن هفت سیارهی مذکور (که هر کدامشان می‌توانند نسخه دوم زمین باشند) به منظومه‌ی شمسی، شاید این پرسش برای بسیاری از علاقه‌مندان به علم نجوم مطرح شود که دانشمندان ستاره شناس چگونه و به چه روشی از احتمال وجود آب روی سطح یک سیارهی دوردست باخبر می‌شوند و امکان آن که سیارهی مذکور نسخه دوم زمین باشد را مورد بررسی قرار می‌دهند؟
چگونگی یافتن نسخه دوم زمین و تشخیص وجود حیات روی سطح آن
تمام هفت سیاره‌ای که به آن‌ها اشاره شد و هر کدام می‌توانند نسخه دوم زمین باشند، به شیوه عبور یا گذار شناسایی و کشف شده‌اند. در واقع ستاره‌ها به دلیل نور بیش از اندازه‌ای که از خود منتشر می‌کنند، به شکل راحت‌تری از سوی تلسکوپ‌های فضایی قابل مشاهده هستند. حال اگر یک سیاره فرا خورشیدی از مقابل یک ستاره‌ی پر نور عبور کند، ستاره‌ی مذکور اندکی تار و کم نور می‌گردد. به این ترتیب تغییر نور ستاره‌ها در اثر فعل و انفعال یاد شده توسط تلسکوپ‌های فضایی ثبت می‌شود و ستاره شناسان به کمک اطلاعات ثبت شده توسط این تلسکوپ‌ها قادر به تخمین و برآورد جرم و شعاع سیاره‌های گذر کننده از مقابل ستاره‌ها خواهند بود.
در واقع به کمک علم طیف بینی است که ستاره شناسان می‌توانند سیاره‌های مشابه با زمین را در دل آسمان بیابند و احتمال وجود نسخه دوم زمین را با توجه به اطلاعات به دست آمده توسط تلسکوپ‌های فضایی بررسی نمایند. اطلاعاتی که در طول چند سال اخیر اغلب توسط تلسکوپ‌هایی نظیر هابل، اسپیتزر و کپلر کشف شده‌اند. گفتنی است که این اطلاعات در قالب طول موج‌های گسترده‌ای که از فرابنفش تا مادون قرمز را در بر می‌گیرد، تعریف می‌شود و در همین قالب مورد رصد پژوهشگران علم ستاره شناسی قرار می‌گیرد.
به عنوان مثال هفت سیارهی گردش کننده به دور ستاره‌ی کوچک TRAPPIST-1 که اخیرا کشف شده‌اند و از شانس این که نسخه دوم زمین باشند برخوردارند، توسط پرتوهای فرابنفش مورد رصد قرار گرفته‌اند. در این میان باید به این نکته اشاره کرد که پرتوهای فرابنفش در تراز معینی قادر به درهم شکستن مولکول‌های آب خواهند بود. در همین راستا پژوهشگران علم ستاره شناسی با بررسی اطلاعات به دست آمده از تلسکوپ فضایی هابل به این نتیجه رسید‌ه‌اند که با توجه به وجود تراز بالایی از پرتوهای فرابنفش در سطح زیرین این هفت سیارهی جدید، این احتمال وجود دارد که حجم داخلی آن‌ها از وجود آب بی‌بهره باشد. با این حال از آن جا که میزان پرتوهای فرابنفش در سطح بیرونی این سیاره‌ها بسیار کمتر از سطح داخلی آن‌ها است، احتمال کشف حیات در این سیاره‌ها وجود دارد و گمان می‌رود که بتوان روی سطح آن‌ها مواردی نظیر رودخانه‌ها یا اقیانوس‌های مملو از آب را یافت.
در این میان عضو ارشد گروه نجوم و اخترشناسی دانشگاه وارویک یعنی پروفسور پیتر ویتلی شوق و هیجان وافر خود از امکان کشف سیاره‌هایی که می‌توانند نسخه دوم زمین لقب گیرند را اعلام کرده و به این نکته اشاره کرده است که با وجود برخورداری سیاره‌های واقع در منظومه‌ی TRAPPIST-1 از مقدار زیادی تشعشعات مبتنی بر اشعه‌ی اکس و پرتو فرابنفش، نتایج به دست آمده توسط او و همکارانش بر احتمال وجود آب و همچنین حیات در این سیستم تازه کشف شده دلالت دارد.
در مجموع نتیجه گیری کلی در رابطه با احتمال وجود حیات در سیاره‌های فراخورشیدی حاضر در منظومه‌ی TRAPPIST-1 یک نتیجه گیری قطعی نیست و بنیاد آن بر فرضیات متعددی بنا نهاده شده است. فرضیاتی که اثبات آن‌ها مستلزم کسب اطلاعات بیشتر و دقیق‌تر از منظومه‌ی TRAPPIST-1 و سیاره‌های موجود در آن خواهد بود. برای کسب این اطلاعات وجود تلسکوپ‌های فضایی قدرتمندتری نسبت به نمونه‌های فعلی احساس می‌شود. چشم‌های آسمانی پرتوانی که بتوانند دریچه‌ها‌ی تازه‌ای از نقاط کشف نشده‌ی موجود در دل فضای بیکران را مقابل دیدگان پژوهشگران علم ستاره شناسی بگشایند.
منبع: تک رادار (همراه با ترجمه، تالیف و ویرایش اختصاصی نویسندگان و مترجمان مجله قرمز)
در صورت تمایل می‌توانید با نظرات خود در بخش کامنت، ما را در بهبود کیفیت مطالب بخش علمی مجله قرمز یاری کنید.