بهبود بیماری نوروپاتی به کمک فیزیوتراپی | فواید و روش‌ها

فیزیوتراپی یک شاخه تخصصی پزشکی است که بر بهبود عملکرد و تحرک فرد و بازتوانی بیماران متمرکز است. نوروپاتی، مشکلی است که آسیب یا اختلال اعصاب محیطی را به همراه می‌آورد و فیزیوتراپی، نقش بسیار مهمی در درمان جامع نوروپاتی بر عهده دارد. از جمله علائم همراه با نوروپاتی می‌توان به درد، بی‌حسی، ضعف و گزگز دست و پا اشاره کرد. فیزیوتراپی برای کمک به رفع این نشانه‌ها، بهبود عملکرد و افزایش کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نوروپاتی طراحی شده است. در واقع می‌توان فیزیوتراپی را به شکل ترکیبی از حرکات ورزشی، درمان دستی و آموزش بیمار دانست که به دنبال کاهش درد، افزایش عملکرد عصبی و بهبود سلامت فرد است.

مزایای فیزیوتراپی برای درمان نوروپاتی

فیزیوتراپی می‌تواند با مزایای بسیار زیادی برای بیماران مبتلا به نوروپاتی همراه باشد. در اینجا به برخی مزایای کلیدی فیزیوتراپی در درمان نوروپاتی اشاره کردیم:

• کنترل درد: نوروپاتی معمولاً با درد مزمنی همراه می‌شود که تأثیر قابل‌توجهی بر زندگی روزمره فرد می‌گذارد. ترکیب روش‌های مختلف در فیزیوتراپی مثل استفاده از درمان دستی، ورزش‌های درمانی و تحریک الکتریکی، به منظور کمک به کاهش درد انجام می‌شود. از جمله اهداف این فرایند که ممکن است به صورت متمرکز بر یک ناحیه خاص اجرا شود، می‌توان به کنترل درد، افزایش آرامش فرد و تحریک بدن به منظور ترشح اندورفین (یک مسکن طبیعی در بدن) اشاره کرد.
• بهبود عملکرد عصبی: با استفاده از فیزیوتراپی و تحریک مسیرهای عصبی، افزایش گردش جریان خون و تقویت مکانیزم طبیعی ترمیمی بدن، می‌توان به بهبود عملکرد عصبی و همچنین کنترل علائمی مثل گزگز دست یا گزگز پا در بیماران مبتلا به نوروپاتی کمک کرد. بعضی حرکات ورزشی بخصوص و درمان دستی، می‌تواند بازسازی و اتصال مجدد اعصاب را ساده کنند و بهبود عملکرد عصبی، کاهش بی‌حسی، بازیابی قدرت عضلانی و هماهنگی اندام‌ها را برای فرد به همراه بیاورد.
• افزایش قدرت و تعادل: یکی از نشانه‌های اصلی نوروپاتی، ضعف عضلانی و عدم تعادل است که افراد را مستعد افتادن و مصدومیت می‌کند. به همین دلیل، فیزیوتراپی معمولاً شامل حرکات تمرینی متمرکز بر گروه عضلانی بخصوصی است که به تقویت و بهبود ظرفیت عملکردی عضلات فرد منجر می‌شود. تمرینات تعادلی نیز بخش دیگری از برنامه درمانی فرد در دوره فیزیوتراپی است که به منظور کاهش احتمال افتادن او در نظر گرفته می‌شود.
• افزایش انعطاف و بازه حرکتی: کاهش انعطاف و قدرت حرکتی مفاصل، از جمله علائم نوروپاتی است و حرکات کششی و روش‌های درمانی فیزیوتراپی به رفع این کمبود انعطاف، افزایش بازه حرکتی و پیش‌گیری از خشکی عضلات کمک می‌کند. این اقدامات به فرد کمک می‌کند تا قدرت حرکت و اجرای ساده‌تر کارهای روزمره را به دست آورد.
• طرح درمان منحصر به فرد: روند فیزیوتراپی برای بهبود بیماری نوروپاتی، با توجه به نیازهای خاص فرد و با در نظر گرفتن فاکتورهایی مثل عامل ایجاد نوروپاتی، شدت علائم و محدودیت‌های حرکتی تعیین می‌شود. متخصص فیزیوتراپ برای تعیین طرح درمان و گنجانده‌شدن چالش‌ها و اهداف هر بیمار، ابتدا او را به طور کامل معاینه می‌کند. این رویکرد منحصر به فرد، متضمن اثرگذاری حداکثری طرح درمان خواهد بود.
• آموزش برای خودکنترلی: یکی از بخش‌های مهم فیزیوتراپی برای درمان نوروپاتی، راهنمایی و آموزش استراتژی‌های خودکنترلی از سوی متخصص فیزیوتراپ به بیمار است. متخصص درباره اعمال اصلاحاتی روی سبک زندگی مثل حفظ شکل مناسب بدن، انجام درست بعضی حرکات و برنامه‌های تمرین در خانه، با بیمار صحبت می‌کند. به‌علاوه، بخش دیگری از توصیه‌های فیزیوتراپ به بیمار، درباره روش‌های کنترل درد، استفاده از ابزارهای کمکی، عملکرد مناسب و حداقل‌سازی اثر نوروپاتی روی فعالیت‌های روزمره است.

معاینات لازم قبل از شروع فیزیوتراپی

متخصص فیزیوتراپ در جلسه ارزیابی اولیه، نشانه‌ها و علائم نشان‌دهنده وجود نوروپاتی را بررسی می‌کنند. این ارزیابی به متخصص فیزیوتراپ در درک بهتر مشکل بیمار و تشخیص اثرگذاری فیزیوتراپی کمک می‌کند. جلسه ارزیابی می‌تواند شامل مراحل زیر شود:

1. ارزیابی ذهنی: این مرحله شامل ارزیابی برای‌ جمع‌آوری اطلاعات درباره سوابق پزشکی، علائم و محدودیت‌های عملکردی می‌شود. متخصص فیزیوتراپ از شما درباره وجود درد، گزگز، بی حسی یا ضعف دستان و یا مشکلات و مصدومیت‌های پزشکی مرتبط سؤال می‌کند.
2. ارزیابی عینی: فیزیوتراپ برای ارزیابی عملکرد، حواس، هماهنگی و بازه حرکتی دستان، شما را معاینه می‌کند. آن‌ها ممکن است که از آزمایشات یا اقدامات خاصی برای ارزیابی عملکرد عصبی استفاده کنند که از آن جمله می‌توان به ارزیابی حسی (sensory testing)، آزمون واکنش (reflex) یا ارزیابی دستی عضلات اشاره کرد.
3. ارزیابی عملکردی: فیزیوتراپ، تاثیر علائم بیمار بر قدرت انجام کارهای روزمره و اقدامات عملکردی شامل استفاده از دستان را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این ارزیابی به او در درک محدودیت‌های حرکتی ناشی از نوروپاتی کمک می‌کند.

روش‌های درمان بیماری نوروپاتی به کمک فیزیوتراپی

فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در درمان نوروپاتی (بیماری وجود آسیب‌دیدگی یا اختلال عملکردی اعصاب محیطی بدن) ایفا می‌کند. اهداف فیزیوتراپی برای درمان نوروپاتی عبارت‌اند از کاهش درد، بهبود عملکرد عصبی، تقویت عضلات و تعادل، و بهینه‌سازی وضعیت سلامت کلی بدن است. در اینجا بعضی روش‌های کمک درمانی فیزیوتراپی برای درمان نوروپاتی را آورده‌ایم:

ورزش‌های درمانی

فیزیوتراپ، انجام بعضی حرکات درمانی خاص را برای تقویت عضلانی، هماهنگی و تعادل تجویز می‌کند. این تمرینات برای هدف‌گیری نقاط آسیب‌دیده و تسریع فرایند بازیابی عملکردی طراحی می‌شود. این حرکات معمولاً شامل انجام حرکات کششی، تمرینات استقامتی و هوازی متناسب با نیازها و توانایی‌های شما خواهد بود.

درمان دستی

متخصص فیزیوتراپ از روش‌های درمان دستی مختلفی برای کمک به رفع محدودیت‌های بافت نرم، بهبود قدرت حرکتی مفصل و کاهش درد استفاده می‌کند. روش‌هایی مثل حرکت دادن مفصل، حرکت دادن بافت نرم و آزادسازی بافت همبند عضلانی (یا مایوفاشیال ریلیز) می‌تواند به کاهش تنش عضلانی، افزایش گردش جریان خون و بهبود هدایت عصبی کمک می‌کنند.

تمرین تعادلی

نوروپاتی می‌تواند تعادل را بر هم بزند و احتمال افتادن را بالا ببرد. فیزیوتراپ با گنجاندن تمرینات تعادلی به افزایش تعادل، هماهنگی و موقعیت سنجی کمک می‌کند. این تمرینات می‌تواند شامل ایستادن روی یک پا، تمرین با تخته تعادلی و فعالیت‌های خاصی شود که تعادل و هماهنگی بدن را به چالش بکشد.

روش‌های دیگر

فیزیوتراپ می‌تواند از روش‌هایی مثل تحریک الکتریکی، اولتراسوند یا سرما درمانی برای کاهش درد، التهاب و تسریع ترمیم بافت‌ها استفاده کند. این روش‌ها به کنترل درد نوروپاتی و افزایش اثرگذاری درمان کمک می‌کند.

آموزش درست راه رفتن

نوروپاتی می‌تواند الگوی راه رفتن و قدم برداشتن شما را تغییر دهد. متخصص فیزیوتراپ، ابتدا نحوۀ راه رفتن شما را ارزیابی نموده و وجود هرگونه ناهنجاری یا حرکات اضافه را تشخیص می‌دهد. او سپس برنامه تمرینی مخصوص شما را طراحی می‌کند تا به شکلی مؤثر، شکل راه رفتنتان را اصلاح نموده و با کاهش احتمال افتادن، قدرت حرکتی‌تان را بهبود ببخشد.

آموزش و خود کنترلی

آموزه‌های فیزیوتراپ درباره رویکردهای خود کنترلی حول بیماری نوروپاتی، به کنترل درد، انجام درست حرکات و حفظ انرژی کمک می‌کند. به‌علاوه، توصیه‌های او برای اصلاح سبک زندگی، مثل کفش مناسب، اصلاحات محل کار و زندگی و فعالیت‌های اصلاحی ، به منظور حداقل‌سازی اثر نوروپاتی بر کارهای روزمره است.

وسایل کمکی

پیشنهاد استفاده از وسایل کمکی مثل آتل، ارتز یا عصا برای افزایش تعادل/توان حرکتی و کاهش درد، و آموزش آن به بیماران از سوی متخصص فیزیوتراپ، یکی از بخش‌های فرایند درمان بعضی بیماران محسوب می‌شود. این وسایل در حکم تکیه گاه یا تقویت کننده استقلال افراد مبتلا به نوروپاتی هستند.

قوی شدن بیمار

مشارکت فعال بیمار در جلسات درمان که توسط فیزیوتراپ طراحی می‌شوند، باعث تقویت توان جسمی و روحی او خواهد شد. آن‌ها در جلسات درمان بر خودمراقبتی، خودنظارتی و پیروی دقیق از برنامه‌های تمرینی خانگی برای دستیابی به پیشرفت درمان، تأکید می‌کنند.

کلام آخر

در آخر باید بگوییم که فیزیوتراپی از نقش باارزشی در کنترل نوروپاتی برخوردار است. اگرچه تشخیص نوروپاتی بر عهده فیزیوتراپ نیست، اما نقش او در فرایند درمان و کمک به رفع محدودیت‌های عملکردی و علائم ناشی از این مشکل انکارناپذیر است. فیزیوتراپی با هدف کاهش درد، بهبود عملکرد عصبی، افزایش توان و تعادل بیمار و بهبود وضعیت کلی سلامت بیمار انجام می‌شود.

ترکیبی از ورزش، درمان دستی، تمرینات تعادلی و آموزش بیمار توسط متخصص فیزیوتراپ، امکان فعالیت در راستای بهبود کیفیت زندگی و قابلیت‌های عملکردی فرد را می‌دهد. متخصص فیزیوتراپ، طرح درمانی هر کس را با توجه به نیازهای خاص بیمار و اهداف درمانی او و با در نظر داشتن شدت علائم نوروپاتی، محدودیت‌های حرکتی و توانایی‌های او تعیین می‌کند.