برای یک دانش آموز یا دانشجو، هیچ چیز بهتر از یک یادگیری عمیق هنگام مطالعه کتابهای درسی‌اش نیست به خصوص وقتی نزدیک  فصل امتحانات باشد. برای شروع شاید بد نباشد این جمله کلیدی را به خاطر بپسارید: اگر می‌خواهید چیزی را عمیقا یاد بگیرید، آن‌را برای دیگران توضیح دهید.

نقل قول معروفی از آلبرت انیشتین هست که می‌گوید:

تا وقتی نتوانید دانش خودتان را در جملاتی  ساده برای افراد عادی، توضیح دهید به معنای این است که  عمیقا یادنگرفته‌اید.

در هر دوی این جملات، متوجه می‌شویم یکی از موثرین روشها برای یادگیری عمیق ، این است که آن مطلب را برای دیگران توضیح دهیم ودقیقا بشکافیم ونیز سوالات آنها را پاسخ دهیم.  به همین دلیل است که بسیاری از دانشمدانی که موفق به کشف و اختراعات بزرگ شده‌اند، توانایی بالایی در توضیح مطالب به طور ساده داشته‌اند.

یکی از این دانشمندان،  ریچارد فاینمن است. ریچارد فاینمن درسال   ۱۹۶۵موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک شد. در این مقاله قصد داریم روش ریچارد فاینمن را برای یادگیری عمیق بررسی کنیم چرا که او به طور جالبی این توانایی را داشت که سخت‌ترین مفاهیم فیزیک و کوانتم را در جملاتی بسیار ساده برای دانشجویانش توضیح دهد.

یادگیری عمیق به روش ریچارد فاینمن

۱_ خودتان را فریب ندهید

• شما قرار است یک مطلب را چه ریاضی باشد چه تاریخ یا ادبیات و غیره، به طور عمیق یادبگیرید نه سرسری.  پس لطفا خودتان را فریب ندهید و وانمود نکنید که آن مطلب را یادگرفته‌اید.  اگر مطلبی را که مطالعه می‌کنید هنوز مثل آب خوردن یادنگرفته‌اید، خیلی ساده قبول کنید که یادنگرفته اید.
• هرگز به دروغ وانمود نکنید که یادگرفته‌ام. نباید از پذیرش اینکه چیزی را عمیقا یادنگرفته‌اید شرمنده باشید و یا خجالت زده شوید.  خیلی راحت با آنچه نمی‌دانید کنار بیایید و بپذیرید که نمی‌دانید در این صورت به مغزتان این سیگنال را می‌دهید که برای ورود مطالب جدید، مقاومت نکند.

۲_ نوشتن تیتر اصلی

• یک قلم و کاغذ بردارید و تیتراصلی مطلبی که یادنگرفته‌اید را روی آن بنویسید. مثلا اگر در حال مطالعه هندسه و قضیه فیثاغورث هستید و هنوز هیچی از آن سردرنیاورده‌اید، یک کاغذ بردارید و به صورت یک تیتر درشت، بالای  کاغذ بنویسید قضیه‌ی فیثاغورث. حالا شما  دقیقا می‌دانید قرار است چه چیزی را قرار است یادبگیرید.

۳_ نوشتن  مطالب به طور ساده

• حالا زیر تیتر، هر آنچه را که تاکنون از قضیه فیثاغورث یادگرفته‌اید به همراه تمام سوالهای بی‌جوابی که هنوز آنها را نفهمیده‌اید، بنویسید.  سعی کنید تا جای ممکن از جملات خیلی ساده و روان استفاده کنید.  حتی اگر جملاتتان بچه‌گانه به نظر آید اشکالی ندارد. هر آنچه را که تاحالا عمیقا فهمیده‌اید بنویسید و توضیح دهید.  هر چیزی را هم نفهمیده‌اید در یک قسمت دیگر بنویسید و توضیح دهید.

• یادتان نرود طوری بنویسید که گویی می‌‌خواهید برای یک شخص عادی قضیه را توضیح دهید. خیلی ساده ، آسان و قابل فهم برای همه.

۴_ بازگشت به کتاب یا جزوه

• پس از مرحله‌ی قبلی، اکنون به خوبی می‌دایند چه چیزهایی را یادگرفته‌اید و چه چیزهایی را هنوز متوجه نشده‌اید.  اکنون وقت آن است که به به کتاب یا جزوه یا هر منبعی دیگری که می‌توانید از آن استفاده ‌کنید مراجعه کنید و شروع کنید به  بررسی و مرور آن مطالبی که هنوز متوجه نشده‌اید.
• در این مرحله سعی کنید هرگاه که یک بخش بسیار کوچک را فهمیدید سریعا آنرا یادداشت کنید و با جملات ساده آنرا توضیح و نیز سعی کنید آن مطلب را با سایر مطالب دیگر ارتباط دهید و ببینید آیا چیز جدید دستگیریتان می‌شود؟
• سپس دوباره برگردید سراغ منبع اصلی و با سماجت و موشکافانه شروع کنید  به مرور و بررسی آنچه یادنگرفته‌اید. این کار را شبیه به یک بازی کامیپوتری یا موبایلی انجام دهید و سعی کنید بر حریف غلبه کنید آنهم با شادی و آرامش.  بدون استرس، بدون ترس، بدون نگرانی.
• هرگاه خسته شدید و احساس کردید مغزتان نیاز به استراحت دارد مدتی از فضا دور شوید، استراحتی به ذهنتان بدهید و دوباره برگردید.

۵_ سخت‌ترین و پیچیده‌ترین ها را جدا کنید

• همانطور که گفتیم، فکر کنید این یک بازی چند مرحله‌ای هست و  اکنون نیز به قسمت فینال و سخت‌ترین مرحله رسیده‌اید، با این تفاوت که می‌دانید حریفتان  را  می‌توانید خیلی راحت شکست دهید.
• اکنون، سخت‌ترین و غیرقابل فهم‌ترین بخش از قضیه را جدا کنید و به طور مشخص فقط و فقط به  همان بخش بپردازید و خودتان را عمیقا به چالش بکشید.
• گاهی اوقات ممکن است برای  فهم قسمتهای آخر نیاز به تکنیک‌های جدید یا نیاز به راهنمایی شخص دیگری داشته باشید، اما زود تسلیم نشوید تا جایی که میتوانید سعی کنید خودتان کشف‌کننده باشید.
• مسئله مهم اینجاست که اگر به هر دلیلی نیاز به راهنمایی شخص دیگری داشتید، تا اینجای کار را به خوبی و به طور عمیق یادگرفته‌اید و صرفا چند نکته‌ی دیگر باقی مانده تا به فهم کامل قضیه برسید و در نتیجه زمان و هزینه بسیار کمتری نیاز دارید، بعلاوه اینکه ورزش ذهنی بسیار خوبی نیز انجام داده‌اید.

مزایای روش یادگیری عمیق به روش ریچارد فاینمن

سه مزیتی که روش ریچارد فاینمن دارد این است که:

• اول  یاد می‌گرید چطور به یک مسئله به صورت کلی و به صورت یک چشم انداز بزرگ نگاه کنید.
• دوم  یادمی‌گیرید چگونه از کل به جزء برسید.
• سوم  به صورت هوشمندانه عمل کرده و زمان بسیار کمتری را اختصاص می‌‌دهید.

 نکته‌ی کلیدی در یادگیری عمیق به روش ریچارد فاینمن

نکته کلیدی این روش چیری نیست جز یادگیری هنر ساده سازی.  ساده سازی یعنی توضیح بسیار بسیار ساده‌ی  یک مطلب، بر اساس همان دانش و اطلاعاتی که در آن زمان دارید. باید آنقدر مطلب را ساده‌سازی کنید و از مثال‌های ساده و معمولی استفاده کنید که گویی می‌خواهید آنرا برای یک بچه‌ی کم سن و سال که حتی سواد ندارد شرح دهید.

در طی این پروسه، مرتبا از خودتان بپرسید چرا. حتی اگر چیزی را فهمیدید بازهم از خودتان بپرسید چرا؟ چرا این فرمول درست است؟ چرا این روش کار می‌دهد؟ چرا روش دیگری کار نمی‌دهد؟ چرا فرمول دیگری درست نیست؟

هر چرایی که از خودتان می‌‌پرسید،  شما را چندین قدم به فهم عمیق‌تر مطلب نزدیک‌تر می‌سازد.

ترجمه  و تالیف اختصاصی مجله قرمز

منبع : Thomas Frank