به تازگی فسیل یک ایکتیوسور کوچک توسط تعدادی از دیرین شناسان فعال در موزه‌ی زمین شناسی لپ‌ورث، واقع در دانشگاه بیرمنگام، مورد شناسایی قرار گرفته است. در واقع این برای نخستین بار است که فسیل یک نمونه‌ی نابالغ و کودک از این گونه‌ی خاص از دایناسور توسط دانشمندان کشف شده و مورد شناسایی قرار می‌گیرد. برای آشنایی بیشتر با این ایکتیوسور کوچک می‌توانید در ادامه‌ی مطلب پیش رو با مجله قرمز همراه باشید.
این فسیل برای نخستین بار توسط دین لومکس مورد شناسایی قرار گرفت و پس از آن او به کمک همکار خود نایجل لارکین اقدام به مطالعه و بررسی کامل بقایای به جا مانده از این ایکتیوسور کوچک نمودند تا به طور کامل آن را موشکافی کنند. همان گونه که به آن اشاره شد، این فسیل ۶۰ سانتی‌متری نخستین نمونه‌ی کودک کشف شده از گونه‌ی خود به شمار می‌رود. سوای آن ایکتیوسور کوچک تازه کشف شده نخستین نمونه‌ای از نوع خود به شمار می‌رود که درون شکم آن بقایایی از ماهی مرکب یافت شده است. در واقع این گونه به نظر می‌رسد که این ایکتیوسور کوچک مدت کوتاهی پیش از مرگ خود یک شکم سیر غذا خورده و مقادیر قابل توجهی ماهی مرکب به خندق بلا سرازیر کرده است.
زمان زندگی و مرگ ایکتیوسور کوچک
نکته‌ی جالب در مورد فسیل این ایکتیوسور کوچک آن است که دین لومکس آن را به طور اتفاقی در میان سایر فسیل‌های موجود در موزه‌ی زمین شناسی لپ‌ورث یافته است. در واقع هیچ گونه شواهد و مدارکی مبنی بر این که فسیل مذکور از کجا آمده یا در چه عمقی از سطح زمین کشف شده است وجود ندارد. بنابراین لومکس و لارکین در ابتدای امر نتوانستند به همین راحتی از زمان مرگ ایکتیوسور کوچک تازه کشف شده سر در بیاورند و دوران زندگی آن را به طور دقیق تخمین بزنند. با این حال توسط بررسی اسکلت‌ها و استخوان‌هایی که همراه با پیکر این ایکتیوسور کوچک در فسیل مذکور یافت شد، لومکسو و لارکین توانستند حدود زمان زندگی این بچه ایکتیوسور را حدس زده و آن را در ابتدای دوران ژوراسیک تعیین کنند.
هم‌نوعان ایکتیوسور کوچک
ایکتیوسورها خزندگان دریایی غول پیکری شبیه به دلفین بودند که خود چندین زیرگونه‌ی مختلف را در بر می‌گرفتند و از حدود ۲۴۵ میلیون سال پیش روی زمین می‌زیستند. این جانوران دریایی که طول بدنشان در دوران بلوغ گاه به چهار و نیم متر می‌رسید، در دوره‌ی دوم زمین شناسی و در دوران میان زیستی تکامل قابل توجهی را تجربه کردند و حدود ۲۵ میلیون سال زودتر از آخرین گونه‌ی دایناسورها منقرض شدند. در واقع آخرین گروه از هم‌نوعان ایکتیوسور کوچک تازه کشف شده چیزی نزدیک به ۹۰ میلیون سال قبل از روی زمین محو شدند. با این حال بررسی‌های انجام شده روی فسیل ایکتیوسور کوچک نشان از آن دارد که این بچه ایکتیوسور بیش از ۲۰۰ میلیون سال قبل روی زمین می‌زیسته است. به بیان دقیق‌تر فسیل این ایکتیوسور کوچک حدود ۲۰۰ میلیون سال عمر دارد و از آن‌جا که تا کنون نمونه‌ی مشابهی با آن کشف و شناسایی نشده است، فسیل کاملا منحصر به فردی محسوب می‌شود.
چگونگی شناسایی خصوصیات فسیل ایکتیوسور کوچک
لارکین و لومکس با بررسی‌های دقیق خود توانستند این موضوع را ثابت کنند که فسیل ایکتیوسور کوچک تازه کشف شده به یک بچه ایکتیوسور تعلق دارد و متعلق به یک ایکتیوسور بالغ کوچک جثه نیست. به این دلیل که در بقایای این فسیل تازه کشف شده اشکال نوار مانندی به چشم می‌خورد که تنها می‌تواند به یک ایکتیوسور نابالغ تعلق داشته باشد. افزون بر آن جمجه‌ی این ایکتیوسور کوچک نیز حالتی اسفنج مانند دارد و شکل و شمایل آن برخلاف جمجمه‌ی نمونه‌های بالغ این جانور صاف و مسطح نیست. همچنین استخوان حلقه مانند کره‌ی چشم این جانور ۲۰۰ ساله نیز در مقایسه با گودی چشمان آن بسیاربزرگ جلوه می‌کند (لازم به ذکر است که کره‌ی چشم بسیاری از مهره‌داران، البته به غیر از پستانداران، در بخش درونی خود از استخوان تشکیل شده است). در مجموع تمام مواردی که به آن‌ها اشاره شد، نشان از آن دارد که فسیل این ایکتیوسور کوچک به یک بچه ایکتیوسور تعلق دارد و متعلق به یک جانور بالغ نیست.
محتویات درون شکم ایکتیوسور کوچک
پس از آن که لارکین فسیل ایکتیوسور کوچک را به طور کامل تمیز کرد، لومکس به بررسی دقیق و موشکافانه‌ی آن پرداخت. آن چه بیش از همه توجه او را در این فسیل تازه کشف شده به خود جلب کرد، بقایای موجود در شکم ایکتیوسور کوچک بود. با بررسی‌های دقیق‌تر او توانست تکه‌های نازک و قلاب مانندی را شناسایی کند که در فضای مابین دنده‌های این جانور ۲۰۰ ساله پراکنده بودند. با بررسی‌های بیشتر لومکس دریافت که این قلاب‌های خار مانند از جنس کیتین تشکیل شده‌اند. همان ماده‌ی منحصر به فردی که در پوشش خارجی بدن بسیاری از حشرات و موجودات سخت پوستی نظیر خرچنگ یافت می‌شود. البته این ماده در قلاب‌های موجود روی بازوان و شاخک‌های بسیاری از گونه‌های سرپاوران (چه گونه‌های منقرض شده و چه گونه‌های موجود از آنان) نظیر ماهی مرکب نیز یافت می‌شود.
در مجموع تشخیص بقایای ماهی مرکب در بدن ایکتیوسور کوچک لومکس را حسابی به هیجان آورده است. چرا که پیش از این همواره فسیل‌های یافت شده از کودکان سایر گونه‌های ایکتیوسورها همراه با مقادیر متفاوتی از ماهی در شکمشان کشف می‌شدند. در واقع این موضوع می‌تواند نشان دهنده‌ی آن باشد که گونه‌های مختلف از ایکتیوسورها در زمان حیات خود از عادات غذایی کاملا متفاوتی بهره می‌بردند.
منبع: ورج (همراه با ترجمه، تالیف و ویرایش اختصاصی نویسندگان و مترجمان مجله قرمز)
در صورت تمایل می‌توانید با نظرات خود در بخش کامنت، ما را در بهبود کیفیت مطالب بخش علمی مجله قرمز یاری کنید.