پیتریازیس رزا یا جوش پولکی؛ علت، تشخیص و درمان

پیتریازیس رزا یک بیماری شایع پوستی است که به صورت لکه‌های قرمز فلسی شکل روی پوست و بیشتر در قفسه سینه و گردن ظاهر می‌شود. این لکه‌ها در ابتدا گرد هستند سپس به مرور کمرنگ و کشیده می‌شوند. علت دقیق این بیماری شایع پوستی مشخص نیست اما ظاهرا پس از یک بیماری ویروسی ظاهر می‌شود. این مشکل پوستی معمولا خود به خود و پس از طی دوره‌ای ۶ تا ۱۲ هفته‌ای رفع می‌شود.

پیتریازیس رزا چیست

پیتریازیس رزا (Pityriasis Rosea) یا پیتیریازیس رزه آ یک بیماری شایع پوستی است که به صورت لکه‌های گرد یا بیضی شکل و فلسی روی پوست ظاهر می‌شوند. محل بروز این لکه‌ها بیشتر در ناحیه بالای بازو، ساق پا، ران، گردن، تنه (قفسه سینه، شکم و کمر) و حتی اطراف ناحیه تناسلی است. این بیماری ممکن است در عده‌ای به صورت لکه‌هایی محدود بروز کند و در عده‌ای به صورت گسترده و ناحیه وسیعی را بپوشاند و موجب ظاهری ناخوشایند و ترسناک شود.

لکه‌ها در ابتدا به صورت دایره یا بیضی روی بدن است که لکه پیشرو یا مادری نامیده می‌شود که معمولا نهایتا ۱۰ سانتی متر طول دارد. این لکه‌ها ۱ تا ۲۰ روز به این شکل می‌مانند سپس تغییر شکل داده و به شکل باریک و کشیده در می‌آیند که می‌توان آنها را شبیه شاخه‌های افتاده کاج تشبیه کرد. این لکه‌های ثانویه لکه‌های دختری یا دنباله رو نامیده می‌شوند. این بیماری معمولا با یک سری بیماریهای پوستی دیگر که ظاهری مشابه ایجاد می‌کنند مثل پسوریازیس رزا، کرم حلقوی اشتباه گرفته می‌شود. وجود لکه‌های ثانویه موجب اثبات بیماری پیتریازیس رزا یا جوش پولکی می‌شود.

علل

علت دقیق این بیماری ناشناخته است اما چندین عامل همانند تغییر فصلی و خوشه بندی در جوامع نشان دهنده این است که یک بیماری عفونی است. عفونتهایی مانند ویروسها، باکتریها، اسپیروکتها و علل غیر عفونی مانند آتوپی و خود ایمنی از علل شناخته شده هستند. عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی که قبل از Pityriasis roea بوجود می‌آیند، نقش استرپتوکوک را نشان می‌دهد. تحقیقات سالهای اخیر فعال سازی مجدد عفونت ویروس هرپس انسانی نوع ۶ و هرپس انسانی نوع ۷ به عنوان عوامل احتمالی یافت شده است. پس از تزریق واکسنهایی همانند باسیلوس کالمت گوئرین (BCG)، آنفولانزا، H1N1، دیفتری، آبله، هپاتیت B و پنوموکوک فورانهایی همانند پیتریازیس رزا گزارش شده است. این ضایعات با داروهایی مانند طلا، کاپتوپریل، باربیتوراتها، دی پنی سلامین و کلونیدین هم دیده شده است. در مناطق معتدل، این بیماری در فصل زمستان شیوع بیشتری دارد در حالی که در مناطق گرمسیری برخی تغییرات فصلی مشاهده می‌شود.

عود پیتریازیس روزا در خارج از فاز حاد نادر است که نشان می‌دهد ایمنی طولانی مدت پس از عفونت وجود دارد. کمبود سلول کشنده طبیعی (NK) و فعالیت سلول B در ضایعات پیتریازیس روزا مورد توجه قرار گرفته است که نشان دهنده ایمنی عمدتا با واسطه سلول T است.

جمعیت تحت تاثیر

بعضی از گزارشها در مقالات پزشکی نشان می‌دهد که پیتریازیس رزا بر زنان بیش از مردان اثر می‌گذارد و برخی دیگر هم به عکس نشان دهنده تاثیر مساوی بر هر دو جنس است. این بیماری بین سنین ۱۰ و ۳۵ سال شایع است اما در سنین بالاتر و یا نوزادان هم رخ می‌دهد. عود مجدد آن نادر است اما مواردی از عود مجدد هم گزارش شده است. گاهی هم ممکن است در نتیجه القا سیستم ایمنی تحت تاثیر واکسن آنفولانزا یا هپاتیت B عود کند.

علائم پیتریازیس رزا

بسیاری از اشخاص چند روز قبل از این بیماری احساس ناخوشی می‌کنند سپس دچار لکه‌های قرمز روی پوست می‌شوند که معمولا علائم ناخوشی شامل سردرد، دمای بالا و درد مفاصل و کوفتگی است.

لکه‌های اولیه یا پیشرو (مادری)

لکه‌های اولیه که ابتدا ظاهر می‌شوند به صورت لکه‌های پوستی فلسی گرد و یا بیضی شکل هستند که لکه‌های پیشرو نام دارند. معمولا این لکه‌ها حداقل ۲ روز قبل از لکه‌های گسترده ظاهر می‌شوند. لکه‌های پیشرو سایزی به اندازه ۲ تا ۱۰ سانتی متر دارند. این لکه‌های پوستی می‌توانند روی شکم، قفسه سینه، کمر،گردن و بازوها و به میزان کمتری در صورت، پوست سر یا اطراف ناحیه تناسلی ظاهر شوند. گاهی اوقات ممکن است بیماری عکس العمل پوستی شدیدتری ایجاد کند. بعضی از بیماران مبتلا به این بیماری مقداری خارش دارند که می‌تواند شدید شود بخصوص وقتی که بیمار در معرض گرما قرار بگیرد. اغلب علائم دیگری همانند خستگی و کوفتگی وجود دارد. این لکه‌های قرمز معمولا ظرف ۶ هفته کمرنگ و ناپدید می‌شوند اما گاهی اوقات می‌توانند بیشتر طول بکشد. فعالیت فیزیکی همانند کوهنوردی یا دویدن یا حمام کردن در آب داغ ممکن است موجب بدتر شدن یا ظهور دوباره لکه‌ها شود. در بعضی موارد لکه‌ها چند هفته پس از نخستین رویداد دوباره عود می‌کنند. این امر می‌تواند چند ماه ادامه داشته باشد.

لکه‌های مرحله دوم پیتریازیس رزا

حداکثر ۲ هفته پس از لکه‌های اولیه، بثورات گسترده تری ایجاد می‌شود که ممکن است در طی ۲ تا ۶ هفته بعد به گسترش خود ادامه دهند. این بثورات کوچک، برجسته و پوسته پوسته هستند که اندازه آنها معمولا تا ۱/۵ سانتی متر است. بیشتر افراد لکه‌های زیادی روی سینه، کمر، شکم، گردن، بازو و بالای ران خود دارند. صورت معمولا تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد. این بثورات دردناک نیست اما ممکن است خارش داشته باشد. در افراد با پوست روشن، این بثورات معمولا به رنگ صورتی مایل به قرمز است. در افراد با پوست تیره، لکه‌ها ممکن است گاهی خاکستری، قهوه‌ای تیره یا سیاه باشد.

هم لکه‌های اولیه و هم لکه‌های ثانویه معمولا به مدت ۲ تا ۱۲ هفته طول می‌کشند، اگر چه می‌توانند به مدت ۵ ماه طول بکشند. بعد از اینکه لکه‌های پوستی از بین رفت، ممکن است مقداری پوست اطراف آن تیره تر یا روشنتر باشد. طی چند ماه بعدی به حالت نرمال برخواهد گشت و جای آن باقی نخواهد ماند. لکه های ثانویه به تدریج کمرنگ شده و از بین می روند.

تشخیص

تشخیص پیتریازیس رزا به چند دلیل می‌تواند چالش برانگیز باشد. تشخیص در ابتدای ظهور علائم مشخص نیست و تستهای غیر تهاجمی که این بیماری را تشخیص دهد وجود ندارد. در نیمی از بیماران علائم پیتریازیس رزا غیر ویژه و همزمان با یک عفونت ویروسی فوقانی است. این بیماری به دلیل شکل ظاهری با یک سری بیماریها از جمله موارد زیر اشتباه گرفته شود:

Erythema multiforme

Guttae psoriasis

Kaposi sarcoma

Lichen planus

Parapsoriasis

Pediatric syphilis

Pityriasis alba

Seborrheic dermatitis

Tinea corporis (بیماری کرم حلقوی)

Tinea versicolor

متخصص پوست با نگاه کردن به لکه‌ها و پرسیدن سوالاتی از بیمار متوجه بیماری خواهد شد. اگر پیتریازیس روزه آ به صورت بثورات موضعی باشد و همچنین لکه‌های ثانویه هم موجود باشند، پزشک متخصص پوست می‌تواند خیلی سریع آن را تشخیص دهد. یک پزشک با تجربه با نگاه کردن می‌تواند آن را تشخیص دهد. پزشک از شما این سوالات را می‌پرسد:

آیا باردار هستید
عضو پیوندی دارید
چه داروهایی مصرف می‌کنید

بعضی از داروها می‌توانند موجب لکه‌های شوند که شبیه پیتریازیس روزا به نظر می‌رسند بنابراین لازم است که این موارد را با پزشکتان در میان بگذارید. گاهی اوقات برای بررسی بیماریهای عفونی انجام آزمایش خون توسط پزشک توصیه می‌شود. تست KOH و سایر بررسیهای آزمایشگاهی گاهی اوقات می‌توانند وجود کرم حلقوی یا سایر عفونتهای پوستی را رد کنند. غربالگری بیماریهای آزمایشی ممکن است برای رد بیماری سیفلیس استفاده شود. در موارد نادری، یک ضایعه ممکن است نیاز به نمونه برداری داشته باشد.

درمان

در اکثر موارد، پیتریازیس رزا ظرف ۴ تا ۱۲ هفته خود بخود از بین می‌رود. این در بیش از ۸۰ درصد بیماران وجود دارد اما هدف از درمان برای موارد شدیدی ست که در ۲۵ درصد بیماران رخ می‌دهد و علاوه بر شدت ضایعات به دلیل علائم بر زندگی روزمره وی اثر گذاشته و آن را دچار اختلال می‌کند. همچنین اگر بیماری بیش از ۵ ماه طول بکشد باید به دنبال درمان بود.

همچنین اگر چه این بیماری مسری است اما نیازی به قرنطینه شدن و جداسازی بیمار نیست. گزینه‌های درمان محدود هستند که البته بستگی به وضعیت بیماری شخص دارد. گزینه‌های درمان معمولا شامل موارد زیر هستند:

نرم کننده‌ها: کرمها پوست را مرطوب و آرام می‌کنند. برخی از نرم کننده‌ها را می‌توان به عنوان صابون استفاده کرد و اغلب توصیه می‌شوند زیرا صابون معمولی می‌تواند بثورات را تحریک کند. می‌توانید اینها را از داروخانه‌ها و بدون نیاز به نسخه دریافت کنید.
کرمها یا پمادهای استروئیدی: مانند هیدروکورتیزون و کرم بتامتازون. پماد آسیکلوویر نیز طبق تحقیقات برای کاهش شدت بیماری و کاهش طول مدت آن توصیه می‌شود. لوسیون کالامین و زینک اکساید را هم می‌توان برای موارد موضعی و محدود استفاده کرد.
آنتی هیستامین: اگر شخص به دلیل خارش دچار مشکلاتی در خواب شود، پزشک وی آنتی هیستامین برای وی تجویز می‌کند که باعث احساس خواب آلودگی می‌شود مثل هیدروکسی زین و کلروفنامین.
درمان نور تراپی: اگر درمانهای دیگر موثر نباشد، می‌توان از درمان نوری با استفاده از اشعه ماورا بنفش (UVB) استفاده کرد. این روش موجب کاهش خارش و تسریع بهبود می‌شود اگر چه در هفته نخست بروز ضایعات بیشترین تاثیر را دارد.

تالیف اختصاصی توسط هالث از نویسندگان مجله قرمز

Litchman G, Nair P & K. Le J (2020): Pityriasis Rosea

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448091/

Stulberg D.L & wolfrey J (2004): Pityriasis Rosea. Am Fam Physician. ۸۷-۹۱ pp

https://www.aafp.org/afp/2004/0101/p87.html

Li A, Li P & Li W (2017): Recurent pityriasis rosea: A case report. Human Vaccine & Immunotherapeutics. Volume 14, 2018. 1024-1026 pp. Available on

Doi: https://doi.org/10.1080/21645515.2017.1409928

Pityriasis Rosea: Diagnosis And Treatment

https://www.aad.org/public/diseases/a-z/pityriasis-rosea-treatment

Pityriasis rosea

https://www.nhs.uk/conditions/pityriasis-rosea/

Pityriasis Rosea Appearnce and causes (2020)

https://www.verywellhealth.com/pityriasis-rosea-1069448

Pityriasis Rosea

https://www.aocd.org/page/PityriasisRosea

What is Pityriasis Rosea?

https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/whats-pityriasis-rosea#1

Pityriasis rosea