یک بار جستی ملخک: نگاهی به اسپیس بال ورزشی که در دم فراموش شد

بدون هیچ تردیدی نام اسپیس بال اکنون برای بسیاری از ورزش‌دوستان نامی نا آشنا و ناشناخته محسوب می‌شود. برخلاف ورزش‌هایی که این روزها از هواداران پرشماری میان مردم بهره می‌برند و علاقه‌مندان فراوانی در چهار گوشه‌ی جهان دارند، اسپیس بال نتوانست به موفقیت قابل توجهی در این زمینه دست یابد و اسم و رسمی برای خود به هم بزند. در مطلب پیش رو به زیر و بم این ورزش ناشناخته و دلایل ناکامی آن خواهیم پرداخت. پس پیشنهاد می‌کنیم که طبق معمول با مجله قرمز همراه باشید.

برای پرداختن به اسپیس بال بهتر است ابتدا به دلایل پیدایش این ورزش بپردازیم و سرچشمه وجودی آن را کشف کنیم. سرچشمه‌ای که باید آن‌ را در پیدایش مهم‌ترین اسباب سرگرمی مردم امریکا در میانه‌های قرن بیستم میلادی یعنی ترامپولین جستجو کرد.

اسپیس بال فرزند خلف ترامپولین

نخستین مدل از وسیله‌ی سرگرم کننده‌ای که اکنون با نام ترامپولین در میان مردم جهان شناخته می‌شود، در اواخر دهه‌ی ۳۰ میلادی بود که طراحی و ساخته  شد. البته قوم اسکیموی اینیوئت، در قرن‌های گذشته از مکانیزم مشابهی برای پرتاب رقصنده‌ها به سمت بالا توسط پتو استفاده می‌کردند (این قوم در سرزمین‌های شمالی گرین‌لند ساکن بودند). فرآیندی که نمونه‌ی مشابه آن توسط برخی از مردم اروپا نیز هنگام برگزاری جشن‌های مهم مورد استفاده قرار می‌گرفت. همچنین در بسیاری از سیرک‌های مشهوری که درقرن نوزدهم میلادی به سرگرم کردن مردم مشغول بودند نیز از ابزاری مشابه با ترامپولین برای جهیدن افراد نمایش دهنده یا محافظت از آن‌ها هنگام سقوط از ارتفاع بلند استفاده می‌شد.

با این حال افتخار اختراع ترامپولین، در سال ۱۹۳۶ میلادی به نام جورج نیسن ثبت شده است. برای اختراع ترامپولین دو روایت متفاوت وجود دارد. در روایت نخست طراحی ترامپولین توسط نیسن و با همکاری دوست صمیمی او لری گریزولد صورت گرفته است. با توجه به این که هر دوی آن‌ها در تیم ژیمناستیک دانشگاه آیوا فعالیت داشتند، پس از امتحان راه ‌های مختلف به منظور طراحی تمرینات جالب اما کارآمد در جهت روی فرم نگه داشتن اعضای تیم، عاقبت برای تمرین دادن به ورزشکاران این رشته اقدام به طراحی ابزاری سرگرم کننده کردند که بعدها ترامپولین نام گرفت.

اما در روایت دوم هیچ خبری از دانشگاه آیوا نیست. در عوض، این گونه حکایت شده که نسخه‌ی ابتدایی ترامپولین در یک اردوگاه تابستانی طراحی و ساخته شده است. به بیان دقیق‌تر جورج نیسن، که در طول دهه‌ی ۳۰ میلادی به کار در این اردوگاه تابستانی مشغول بود، به منظور سرگرم کردن کودکان حاضر در آن‌جا اقدام به طراحی ابزاری کرد که از ترکیب تکه پارچه‌ا‌ی کرباسی و یک نوار لاستیکی کنده شده از لاستیک درونی خودرو ساخته شده بود. به این ترتیب دانش آموزان حاضر در اردوگاه مذکور به کمک این ابزار می‌توانستند به جست و خیز بپردازند و با بالا و پایین پریدن مداوم روی سطح آن اوقات خوشی را سپری کنند.

محبوبیت این ابزار سرگرم کننده به حدی بود که پس از پایان تابستان نیسن تصمیم گرفت به چهار گوشه‌ی امریکا سفر کرده و اختراع جدید خود را به دیگران هم معرفی کند. تصمیمی که حتی نیسن را با خود به خارج از مرزهای امریکا کشاند و پای او را به کشورهایی نظیر مکزیک باز کرد. در واقع در طول سفر مکزیک بود که اختراع جدید جورج نیسن نام اصلی و کنونی خود را یافت و به ترامپولین مشهور شد. عبارت ترامپولین در زبان اسپانیولی به معنی تخته‌ی شیرجه است و نیسن هنگام حضور در مکزیک آن را نام مناسبی برای معرفی ابزار سرگرم کننده‌ی خود یافت.

پس از سفرهای متعدد به نقاط مختلف امریکا و خارج از مرزهای این کشور، جورج نیسن همچنان به دنبال جذب مشتری‌های جدید برای ترامپولین بود. تلاش‌های او عاقبت موجب علاقه‌مندی ارتش امریکا به استفاده از ترامپولین برای آموزش سربازان شد. در واقع خلبانان ارتش این کشور توسط اختراع نیسن قادر به تجربه‌ی شرایطی بودند که تا پیش از آن امکان برخورداری از آن (به شکل تمرینی) وجود نداشت.

عده‌ای معتقدند که یکی از دلایل مهم جورج نیسن برای همکاری با ارتش امریکا، اعزام نشدن به جبهه‌های جنگ جهانی دوم بود. به هر حال او به هر ترفندی که بود توانست از هیاهوی جنگ دور بماند و با تلاش‌های مداوم و مستمر خود کاری کند که در پایان جنگ جهانی دوم، ترامپولین به ابزاری کم و بیش شناخته در میان مردم امریکا تبدیل شود. موضوعی که نیسن را بر آن داشت تا همراه با دوست صمیمی خود لری گریزولد اقدام به تاسیس شرکتی برای تولید و فروش ترامپولین کند و تمام وقت خود را به این کار اختصاص دهد.

تا نزدیک به دو دهه پس از آن، سفرهای نیسن به دور دنیا همچنان ادامه داشت و با توجه به تورهای جهانی متعدد ترامپولین اکثر مردم جهان با اختراع او آشنا شده بودند. به این ترتیب دیگر وقت تنوع بخشیدن به کاربرد ترامپولین و افزودن بر جذابیت‌های آن نزد مخاطبان رسیده بود. از همین رو مراکزی در نقاط مختلف امریکا تاسیس شد که مردم می‌توانستند با حضور در آن‌ها به شکل بی‌وقفه‌ای به جست و خیز روی انواع و اقسام ترامپولین‌ها بپردازند. در واقع تمام فضای مراکز تفریحی مذکور با تخته‌های متعدد ترامپولین پوشیده شده بود تا افراد علاقه‌مند بتوانند بدون پایین افتادن از تخته‌های ترامپولین به جست و خیز خود ادامه دهند.

پیدایش اسپیس بال

با وجود این‌که ترامپولین از روند رو به رشدی در زمینه‌ی جذب مشتری‌های جدید و مخاطبان تازه بهره می‌برد، نیسن معتقد بود که شاید کاربران این ابزار در طولانی مدت از بازی با ترامپولین خسته شوند و دیگر تمایلی به استفاده از آن نداشته باشند. به همین دلیل او تصمیم به طراحی ورزش جدیدی به نام اسپیس بال گرفت تا مکملی برای ترامپولین باشد و بر محبوبیت آن بیفزاید.

اسپیس بال همانند ورزش تنیس به شکل دو نفره انجام می‌شد و ترکیبی از والیبال و بسکتبال به شمار می‌رفت. در این ورزش تخته‌ی گرد ترامپولین به تخته‌ای مستطیل شکل تغییر یافته بود که دو تخته‌ی دیگر نیز از دو طرف به آن اضافه شده بودند. به کمک این دو تخته بازیکنان علاوه بر بالا و پایین جهیدن روی ترامپولین، از امکان جهش به سمت جلو نیز برخوردار بودند. در وسط تخته‌ی مستطیل شکل ترامپولین نیز یک تور استوانه‌ای بزرگ وجود داشت که در بالای آن سوراخی به اندازه‌ی یک توپ طراحی شده بود. به این ترتیب بازیکنان می‌بایست با جهش روی تخته‌ی ترامپولین، توپ را از درون سوراخ به سمت مقابل بفرستند. ناگفته پیدا است که اگر هر کدام از آن‌ها در دریافت توپ ناکام می‌ماند، یک امتیاز به نفع بازیکن مقابل ثبت می‌شد.

در واقع اسپیس بال حرکات ایروبیک را با قابلیت کنترل بدن و قدرت عکس‌العمل ترکیب کرده بود تا معجونی سرگرم کننده برای بازیکنان بیافریند. معجونی که البته مورد پسند بسیاری از مردم واقع نشد و این ورزش نتوانست به شهرت و محبوبیت عمومی دست پیدا کند. با وجود این‌که جورج نیسن چیزی شبیه به تورهای جهانی مشهور ترامپولین را برای ورزش اسپیس بال نیز ترتیب داده بود، اما در نهایت افراد چندانی به این ورزش نوظهور روی خوش نشان ندادند و اسپیس بال نتوانست به موفقیت و محبوبیت قابل توجهی دست یابد. موضوعی که نیسن را مجبور کرد برخلاف میل باطنی خود تبلیغات گسترده برای معرفی اسپیس بال به مردم جهان را کنار بگذارد و کار اصلی خود یعنی تولید و فروش ترامپولین را از سر بگیرد.

عدم محبوبیت اسپیس بال در شرایطی رقم می‌خورد که سازمان فضایی ناسا از تکنیک‌های مختلفی که کاملا مشابه با این ورزش بودند برای تمرین فضانوردان خود و تطبیق آن‌ها با شرایط بی وزنی استفاده می‌کرد. این سازمان در سال ۱۹۸۰ میلادی مطالعه‌ای را روی ترامپولین آغاز کرد که نتایج آن حکم به مفید بودن استفاده از این ابزار برای انجام حرکات ورزشی می‌داد. با این حال ورزش اسپیس بال خیلی زود به فراموشی سپرده شد و با وجود تلاش‌های فراوانی که در زمینه‌ی ماندگار شدن این ورزش صورت گرفت، اکنون دیگر کسی حتی نام آن را هم به یاد نمی‌آورد.

میراث ترامپولین و اسپیس بال

اگرچه اسپیس بال هرگز به یک ورزش محبوب و پر مخاطب جهانی تبدیل نشد، اما اختراع آن در نهایت منجر به شکل‌گیری ورزش‌های مشابه دیگری نظیر اسلم بال گردید. ورزشی که شباهت فراوانی به  بسکتبال دارد و از حلقه‌های مشابهی برای کسب امتیاز بهره می‌برد. با این تفاوت که در زیر هر کدام از حلقه‌ها چهار تخته‌ی ترامپولین قرار داده شده که بازیکنان برای کسب امتیاز باید روی آن‌ها به انجام مانور بپردازند. شاید اسلم بال را هم نتوان همچون اسپیس بال یک ورزش محبوب و پرطرفدار قلمداد کرد. با این حال باید اعتراف کرد که میزان شهرت و محبوبیت این ورزش حداقل بسیار بیشتر از اسپیس بال است.

 با وجود ناکامی و شکست همه جانبه‌ای که برای اسپیس بال رقم خورد، عامل اصلی اختراع این ورزش یا همان مادر آن یعنی ترامپولین مسیری کاملا متفاوت را پیمود. برخلاف تخته‌های اختصاصی اسپیس بال، تخته‌های ترامپولین هیچ‌گاه از مجموعه‌های ورزشی جمع‌آوری نشدند و محبوبیت خود را همچنان در میان ورزشکاران حفظ کردند. حتی رقابت‌های حرفه‌ای رشته‌ی ترامپولین از سال ۲۰۰۰ میلادی به جزیی از بازی‌های دوره‌ای المپیک تبدیل شد.

با این حال خالق اسپیس بال یعنی جورج نیسن تا روز مرگ خود در سال ۲۰۱۰ میلادی همچنان به این ورزش علاقه‌مند بود. او حتی در اظهار نظری پیش از مرگ خود به ذکر این نکته پرداخته که با وجود عدم موفقیتی که در راه تبدیل اسپیس بال به یک ورزش محبوب و پر مخاطب تجربه کرده، همچنان این ورزش را بهترین اختراع تمام عمر خود می‌داند. در واقع ورزش اسپیس بال در نزد خالق خود حتی محبوب‌تر از ابزار ترامپولین بود. شاید او خود به خوبی می‌دانست که تمام تلاشش را برای محبوب ساختن محبوب‌ترین اختراع خود در نزد مردم عادی و ورزشکاران اقصی نقاط جهان به انجام رسانده است و به همین دلیل نباید از چیزی پشیمان باشد.

منبع: Atlas Obscura (همراه با ترجمه، تالیف و ویرایش اختصاصی نویسندگان و مترجمان مجله قرمز)

در صورت تمایل می‌توانید با نظرات خود در بخش کامنت، ما را در بهبود کیفیت مطالب بخش ورزش مجله قرمز یاری کنید.