وقتی کلمه ربات را می‌شنوید چه تصویری در ذهنتان تداعی می‌شود؟ آیا ربات‌های آینده چیزی شبیه به انسان هستند که روی دو پا راه می‌رود یا موجودی مکانیکی که با روش‌های دیگر حرکت می‌کند؟ علم رباتیک هرچند یک علم جوان است اما در دهه‌های اخیر به پیشرفت‌های چشمگیری دست یافته است و زندگی ما را از جهات مختلف ساده‌تر کرده است اما ذهن کنجکاو انسانی همیشه به دنبال پیش بینی آینده است و علاقمند است بداند که ربات‌های آینده چه شکلی خواهند داشت. آیا ربات‌ها روز به روز شبیه به انسان‌ها می‌شوند و می‌توانند روی دو پا راه بروند یا این که این علم در جهتی دیگر توسعه خواهد یافت؟ این مقاله اختصاصی از مجله قرمز را مطالعه کنید تا بدانید دانشمندان در این مورد چه نظر و ایده‌ای دارند.
رویایی به نام ربات‌های انسان نما
پروژه ربات‌های انسان نما یک پروژه ناموفق و بیهوده در زمینه هوش مصنوعی بوده و در واقع دنباله‌ای از تلاش انسان برای ایجاد حیات مصنوعی با ظاهری شبیه به خود بوده است. در واقع انسان سعی داشته است نقش خدا را روی کره زمین بازی کند در حالی که ما به عنوان انسان‌ها هرچند اشرف مخلوفات هستیم اما در نوع خود بهترین نیستیم. اما باز هم اگر در خیابان از کسی بخواهید که یک ربات معروف را نام ببرد احتمالا پاسخی مثل ترمیناتور یا ربات‌های فلزی دوپا از جنگ ستارگان و دیگر داستان‌های علمی تخیلی معروف دریافت خواهید کرد و هیچ کس به نام‌هایی مثل Tesla Model X یا Cassini اشاره نخواهد کرد. این‌ها ربات‌هایی هستند که با معیارهای داستان‌های علمی و تخیلی همخوانی ندارند اما کارهای مفیدی برای بشریت انجام داده‌اند که آن‌ها را شایسته شناخته شدن می‌کند.
ذهنیت ما در مورد ظاهر و شکل ربات‌ها به طور کلی توسط فرهنگ عامه و داستان‌های علمی تخیلی شکل گرفته‌است و جالب است بدانید که کلمه ربات برای اولین بار در سال ۱۹۲۰ در یک نمایش به نام R.U.R استفاده شد تا مفهوم حرکت مصنوعی را شرح دهد. از آن زمان تاکنون حس برتری طلبی انسان‌ها ذهن آن‌ها را به این سمت هدایت کرده‌است که ربات‌ها و موجودات مصنوعی هوشمند باید ظاهری شبیه به انسان داشته باشند. حقیقت این است که ربات‌های آینده قرار نیست مثل C3PO (همان ربات طلایی از مجموعه جنگ ستارگان) روی دو پا راه بروند چون راه رفتن روی دو پا هرچند برای انسان‌ها بسیار ساده است اما ایده‌آل‌ترین و کاراترین روش برای حرکت نیست.
انسان‌ها هزاران سال است که روی کره زمین حکم فرمایی می‌کنند و به همین دلیل تصور می‌کنند برترین موجودات آفریده شده هستند و اگر قرار باشد موجودی مصنوعی روی زمین خلق شود باید ظاهری شبیه به انسان‌ها داشته باشد اما هیچ ضرورتی برای این شباهت وجود ندارد چون ما برترین نیستیم و نقایص زیادی داریم به طور مثال انسان‌ها شناگران خوبی نیستند، در خلاء نمی‌توانند زنده بمانند و اگر بخواهند بیش از چند کیلومتر حرکت کنند نیاز به وسیله نقلیه دارند. حرکت روی دو پا برای انسان‌ها فواید زیادی داشته است اما محدودیت‌های زیادی دارد و نیاز به قدرت مغزی بالایی برای ایجاد تعادل و حرکت دارد که انسان برای یاد گرفتن آن به بیش از یک سال زمان احتیاج دارد. مغزهای رایانه‌های هنوز فاصله زیادی با مغز انسان دارند و ده‌ها سال زمان لازم تا بتوان این مدل حرکت را به این مغزهای مصنوعی آموزش داد. به همین دلیل است که ربات‌های انسان نمای امروزی تنها می‌توانند مسافت‌های کوتاهی را روی دو پا بپیمانند و اگر با مانعی مثل در و پله روبرو شوند سرنگون می‌شوند.
ربات‌های آینده به شکل قطارها و هواپیماها
حال این سوال پیش می‌آید که اگر قرار نیست ربات‌های آینده شبیه ما باشند پس چه شکلی خواهند داشت؟ برای رسیدن به این پاسخ ابتدا باید از کلیشه‌های علمی و تخیلی جدا شده و مفهوم ربات را مجددا تعریف کنیم. برای یک ربات تعریف واحدی وجود ندارد اما به طور کلی می‌توان گفت ربات ابزاری است که محیط فیزیکی اطراف خود را درک می‌کند و می‌تواند با انسان‌ها در حد محدودی تعامل داشته باشد. این تعامل می‌تواند از نوع خودکار و برنامه ریزی شده باشد یا این که ربات خود تصمیم بگیرد و آن را اجرا کند. یک ربات چهار چرخ می‌تواند با داشتن یک نقشه از نقطه A به نقطه B حرکت کند بدون آن که به مانعی برخورد کند. این ربات چهار چرخ را اگر به اندازه کافی بزرگ باشد می‌توانیم یک اتومبیل بدون راننده هم بنامیم. حال فرض کنید این ربات بتواند پرواز کند، شاید فکر کنید این کار برای یک ربات شگفت انگیز است اما همین الان هم با سیستم‌های پیشرفته اتوپایلوت هواپیماها را خلبان‌ها نمی‌رانند. بنابراین می‌توان گفت همان هواپیمایی که موقع سفرهای هوایی سوار می‌شویم یک ربات پیشرفته است که خلبان تنها نقش ناظر را در آن ایفا می‌کند.
با این اوصاف می‌توان تصور واضح‌تری از آینده علم رباتیک و ربات‌های آینده به دست آورد. ما هم اکنون صاحب ربات‌های پرنده غول پیکری هستیم که زندگی ما را ساده‌تر کرده‌اند، ربات‌هایی که در آسمان پرواز می‌کنند و ربات‌هایی که به فضا می‌روندو اکتشافات علمی برای ما انجام می‌دهند. بدیهی است که در سال‌های آینده نیز شاهد پیشرفت‌های چشمگیرتری در این عرصه خواهیم بود و به زودی اتومبیل‌ها و قطارهای بدون راننده نیز روی سطح زمین حرکت خواهند کرد. این وسایل نقلیه همگی ربات‌های آینده ما هستند که زندگی ما را ساده‌تر کرده وتمدن بشری را یک گام به سمت جلو خواهند برد. بنابراین علم رباتیک و هوش مصنوعی قرار نیست ما را با رقیب جدیدی در زمین مواجه کند و حضور ما را در این سیاره به خطر بیندازد. ربات‌ها در خدمت ما هستند و همیشه برای راحت‌تر شدن زندگی انسانی فعالیت خواهند کرد. شاید در دهه‌ها یا قرن‌های آینده شاهد راه رفتن ربات‌های دوپا شبیه به خودمان در روی زمین باشیم اما این اتفاق قطعا در آینده نزدیک رخ نخواهد داد.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش علمی در مجله قرمز شاخه رباتیک و هوش مصنوعی مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: The Conversation (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)