کمر درد یکی از مشکلات حادی است که ستون فقرات فرد مصدوم را تحت تأثیر و حتی می‌تواند زندگی و فعالیتهای روزانه فرد مبتلا را تحت شعاع خود قرار دهد. البته به جز علائم ظاهری کمر درد می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک مشکل کارکری یا ساختاری در بدن باشد. این مشکل می‌تواند در خود کمر و یا در یک قسمت دیگر و ناشی از یک بیماری و یا عارضه باشد. در این مقاله سعی خواهیم کرد که توضیحات مفصلی در مورد ماهیت این بیماریف علل بروز آن، نحوه تشخیص، درمان و پیشگری و موارد دیگری در مورد آن ارائه دهیم.
بعد از پیدا شدن این بیماری ، باید نخست عوامل به وجود آورنده این بیماری را مرور کرد:
- وجود آسیب دیدگی یا فشار در ناحیه کمر مثل رگ به رگ شدن یا کشیدگی و یا ایجاد فشاری غیر معمول در اثر عواملی مثل بارداری، بلند کردن اجسام سنگین و یا چاق شدن فرد.
- ابتلای فرد به یک بیماری یا آسیب دیدگی استخوانهای ناحیه کمر (ستون مهره‌ها) که همین شکستگی و ضرب خوردگی خود می‌تواند ناشی از حادثه یا در نتیجه ابتلای فرد به یک بیماری تضعیف کننده استخوان بدن فرد مانند پوکی استخوان ( استئوپروز) باشد.
- آرتریت دژنراتیو که خود فرایندی شامل “سایش و پارگی” بوده که احتمال دارد که با افزایش سن، آسیب دیدگی و استعداد ژنتیکی ریسک بروز آن در فرد بالا رود.
- ابتلای به بیماری‌ها یا آسیب دیدگی و ضرب خوردگی در ناحیه عصب نخاعی که خود می‌تواند در اثر آسیب عصبی ناشی از بیرون زدن دیسک (لایه‌ای فیبر مانند که بین مهره‌ها وجود دارد) یا تنگی نخاع (تنگ شدن کانال نخاعی) به وجود آید و فرد را با علائم دردناکی روبرو کند.
- تشکیل‌های سنگ‌های کلیوی یا ابتلای فرد به بیماری عفونت کلیوی (که در اصطلاح پیلونفریت نام دارد).
عوامل نادر که می‌تواند سبب بروز بیماری کمر درد شوند، شامل موارد زیر هستند:
- بیماری تورم التهابی مفاصل ، از جمله اسپوندیلیت آنکیلوزان و عارضه‌های در ارتباط با این بیماری.
- تومور نخاعی یا سرطانی که از دیگر جاهای بدن به ستون فقرات گسترش و انتقال یافته است (متاستاز شده باشد).
- ابتلای فرد به عفونت که ممکن است در فضای دیسک، استخوان (استئومیلیت)، شکم، لگن یا جریان خون این عارضه رخ دهد.
علائم و نشانه‌های ابتلا به بیماری کمر درد
کمر درد معمولاً بیماری است که دارای طیف مختلفی از ابتلا از بروز عوارض خفیف تا عوارض شدیدی است که در اصطلاح پرچم قرمز نامیده می‌شوند و علل ایجاد آن جدی‌تر است و شامل علائمی نظیر تب، سابقه تروما در زمانی نزدیک، کاهش وزن، سابقه ابتلای به سرطان، علائم عصبی ماند بی حسی یا بی اختیاری در حرکات بدن ( مانند کاهش غیر ارادی در جریان و مقدار ادرار دفعی) است.
با توجه به اینکه اغلب اوقات عارضه با علائم دیگری همراه است، این امر ممکن است به شناختن علت این عارضه و در نتیجه درمان بهتر آن کمک کند. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- رگ به رگ شدگی و کشیدگی پشت: این علائم معمولاً بعد از فعالیت بدنی شدید یا فعالیتی که نیاز به پیچش بدنی دارد رخ داده و علامت بارز آن وجود درد و سفتی در ناحیه باسن، ران و پشت است. معمولاً این مناطق با لمس و یا فشار دادن دچار درد می‌شوند.
- فیبروم آلژیا: به جز درد کمر، همزمان نواحی دیگری از بدن مثل گردن، تنه، شانه، زانوها و آرنج درگیر شده و دچار علائمی نظیر سفتی و درد شوند. این درد می‌تواند به صورت عمومی و یا تیر کشیدن در ناحیه‌ای خاص باشد. معمولاً این درد در هنگام صبح بیشتر بوده، و به خصوص بعد از خوابیدن در نواحی خاصی از بدن که نواحی حساس نامیده می‌شوند، درد وجود دارد. جدای از موارد یاده شده معمولاً مبتلایان به این بیماری از وجود خستگی غیر طبیعی علی رغم داشتن استراحت کافی شکایت دارند.
- ابتلای به آرتریتی که باعث دفرمه شدن ایجاد مشکلاتی در ستون فقرات می‌شود: جدای از درد کمر، مشکل در خم شدن و سفتی از دیگر موارد این بیماری که به تدریج و در طی سالها می‌تواند بروز کند.
- ابتلا به التهاب و تورم مفاصل (از جمله ابتلای به بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان): علائم بارز این بیماری وجود درد در ناحیه پایین کمر، باسن همراه با سفتی در زمان صبح در این نواحی است. جدای از مواردی که در بالا گفته شد سفتی ماهیچه‌ها و وجود خستگی بیش از حد (چیزی مثل بیماری فیبرومآلژیا که در بالاتر در مورد آن توضیح داده شد). دیگر موارد شامل بیماری صدف (پسوریازیس)، درد و قرمزی چشم و یا اسهال است. این موارد می‌تواند به صورت تک و یا به همراه هم بروز پیدا کند. البته به ندرت پیش می‌آید که بیماری‌های یاد شده دلیلی برای بروز کمر درد باشند.
- پوکی استخوان (استئوپروزیس): پوکی استخوان جز بیماری مهم مرتبط با سنی است که معمولاً با افزایش سن و شرایط مربوط به دوران کهنسالی به خصوص در زنان (مثل یائسگی) و با علائمی مثل شکنندگی و شکستن استخوان، فشرده شدن مهره‌ها همراه است. نکته قابل توجه اینکه معمولاً به جز مراحل پایانی و بروز علائم شدید بیماری که با درد همراه است، مراحل اولیه این بیماری درد و علائم زیادی را برای بیماری مبتلا به همراه نمی‌آورد و در صورت شکستن استخوان این درد شدید بروز پیدا می‌کند.
- ابتلا به سرطان در ناحیه ستون فقرات و کمر: یکی از علامت‌های شایع ابتلا به این بیماری این است که فرد در هنگام خواب علائم را با شدید بیشتری تجربه می‌کند، این امر در مورد سوزن سوزن شدن پاها، تهوع و ضعف نیز مصداق دارد. اگر سرطان شدت پیدا کرده و به اعصاب نخاعی گسترش پیدا کند، این امر با ایجاد اختلال در اعصاب کنترل کننده مثانه و روده باعث بی اختیاری در دفع و اجابت مزاج در فرد مبتلا می‌شود.
- ابتلا به دیسک کمر و مشکل بیرون زدگی آن: دیسک کمر یکی از مشکلات دردناکی است که به علت فشار زیاد بر روی کمر می‌تواند بروز پیدا کرده و باعث ایجاد درد شدید قسمت پایینی کمر، گسترش به سمت یک پا می‌شود و این علائم معمولاً با پیچ و تاب و انجام فعالیت‌ها در فرد شدتی دو چندان می‌یابد و در غالب اوقات می‌تواند زندگی روزانه، کار و حتی استراحت فرد مبتلا را دستخوش خود قرار دهد.
- تنگی و وجود مشکل در ستون فقرات: این بیماری می‌تواند کمر و پاها را تحت تأثیر قرار داده و باعث بروز علائمی مثل درد، بی حسی، ضعف شود و این علائم معمولاً در هنگام سراپا ایستادن به خصوص اگر به مدت زیادی باشد، شدت می‌یابد. البته علائم یاد شده با نشستن و یا خم شدن رو به جلو ممکن است کاهش یابند.
- پیلو نفریت (بروز عفونت در کلیه): درد ناگهانی و شدی در زیر دنده‌های پشتی که معمولاً به سمت پایین شکم یا گاهی به سمت کشاله ران گسترش می‌یابد، از علائم این بیماری است. جدای از این تب شدید، لرز و حالت تهوع و استفراغ نیز از دیگر علائم این بیماری هستند. ادرار فرد مبتلا ممکن است تیره، خونی یا به‌طور عادی شدیدتر از حد معمول و یا بوی بد بو باشد که نشان دهنده عفونت در ناحیه کلیه است. ممکن است علائمی در مثانه مانند نیاز بیشتر به دفع ادرار یا درد یا ناراحتی هنگام دفع ادرار وجود داشته باشد.
تشخیص کمر درد
معمولاً علائم کمر درد و ایجاد مشکلاتی در زندگی روزمره فرد طوری است که فرد به پزشک مراجعه می‌کند. در قدم اول معاینه کمر و ستون فقرات و شرح حال گرفتن راجع به بیماری‌های مرتبط و یا از سوابق ابتلای فرد به کمر درد انجام می‌شود. همچنین پزشک معالج در مورد علائم بیماری مانند درد، ضعف بدنی، حساسیت، سفتی و یا بروز رفلکس‌های نا معمول در بدن از مراجعه کننده سؤال می‌کند. این سؤالات می‌تواند با معاینه دقیق‌تر همراه شود مثلاً در بیماری دیسک کمر اگر فرد از بیمار بخواهد که پای خود را بالا ببرد، بیمار در هنگام انجام این کار در ناحیه تحتانی بدن خود درد را احساس خواهد کرد و همین امر نشانه ابتلای به این مشکل است.
معاینه دقیق و مشاهده و پرسش علائم می‌تواند به پزشک در تشخیص مناسب این بیماری و تشخیص شدت آن و انتقال این اطلاعات به فرد بیمار کمک کند. جدای از این ممکن است پزشک این علائم را گذرا و یا در اثر بیماری دائمی تشخیص دهد. مثلاً اگر کمر درد ناشی از بار داری، چاقی و اضافه وزن و یا وارد شدن فشاری مقطعی بر ماهیچه‌های بدن باشد، این علائم گذرا است و با رد شدن از مشکل فوق، خود به خود علائم کمر درد نیز در فرد مبتلا بهبود می‌یابد. در صورتی که کمر درد به خصوص بیشتر از ۱۲ هفته (حدود سه ماه) طول بکشد ممکن است برای تأیید تشخیص نیاز به انجام چند آزمایش باشد:
- تصویر برداری به وسیله اشعه ایکس از ناحیه کمر
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی ستون فقرات (MRI)
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (scan-CT)
- مطالعات هدایت اعصاب و الکترومیوگرافی برای تعیین میزان آسیب دیدگی اعصاب، عضلات یا هر دو (که اصطلاحاً به نوار عصب و عضله معروف است).
- اسکن استخوان، به خصوص اگر فرد دارای سابقه قبلی ابتلا به سرطان باشد.
طول دوره بیماری
معمولاً سیر این بیماری به وجود علت آن بستگی دارد. البته مدت زمانی نیاز است که با از بین رفتن علت علائم نیز کاهش یابند ولی در صورت رفع علت این مدت زمان طولانی نخواهد بود و بعد از چند روز و یا نهایت هفته فرد می‌تواند زندگی و فعالیت روزمره و کاری خود را از سر بگیرد. البته باید فرد به یاد داشته باشد که از مواردی نظیر بلند کردن اجسام سنگین، نشستن به مدت زیاد و یا انجام فعالیتهای که ممکن است باعث پیچ خوردگی و یا خم شدن ناگهانی کمر شوند، خودداری کند. جدای از این در صورت حل نشدن مشکل وضعیت بیماری و روند درمان با توجه به نظر پزشک معالج اتخاذ خواهد شد.
خانم‌هایی که کمر درد آنها ناشی از اضافه شدن وزن دوران بارداری است تقریباً همیشه بعد از زایمان به تدریج بهتر می‌شوند. افرادی که چاق هستند ممکن است برای کاهش درد کمر نیاز به کاهش وزن داشته باشند. مبتلایان به کمردرد ناشی از پیلو نفریت اغلب بعد از شروع مصرف آنتی بیوتیک، احساس بهبود پیدا می‌کنند، اگرچه معمولاً مصرف آنتی بیوتیک ها تا دو هفته باید ادامه داشته باشد. افرادی که مشکلات جدی‌تری در ناحیه کمردرد دارند و این مشکلات در مهره‌ها یا اعصاب نخاعی ایجاد می‌شوند، ممکن است، بیماری کمر درد در آنها، مداومت بیشتری داشته باشند که ماه‌ها ادامه داشته باشد و حتی سالها طول کشیده و زندگی روزانه فرد را تحت تأثیر خود قرار دهد.
پیشگیری از ابتلای به بیماری کمر درد
راه حل پیشگیری از ابتلای به کمر درد، انجام درست فعالیتهای روزانه و ورزشی برای جلوگیری از فشار بر کمر و ستون مهره‌ها و همچنین تقویت کمر با تمرینات ورزشی است. دیگر مواردی که می‌تواند در پیشگیری از ابتلای به این بیماری نقش به سزایی داشته باشند شامل موارد زیر هستند:
- حفظ وضعیت خوب و درست بدنی.
- اگر می‌توانید به پهلو یا پشت با قرار دادن یک بالش در زیر زانو خود بخوابید.
- به طور منظم ورزش کنید، اما فراموش نکنید که همیشه در ابتدا و انتهای ورزش حرکات کششی کنید.
- تمرین عضلات شکمی برای تقویت آن می‌تواند عاملی خوب برای پیشگیری از ابتلای به این عارضه باشد.
- برای تقویت کمر خود به طور مرتب پیاده روی یا شنا کنید.
- همیشه اشیاء در حالت حالت چمباتمه بلند کنید، از باسن و پاهای خود برای کمک به انجام کارهای دشوار و بلند کردن اجسام سنگین استفاده کنید. از بلند کردن، پیچ خوردن و خم شدن به طور همزمان خودداری نمائید.
- از نشستن یا ایستادن برای مدت زمان طولانی خودداری کنید.
- پوشیدن کفش‌های نرم که دارای پاشنه‌هایی که کمتر از یک و نیم اینچ ارتفاع باشند.
جدای از موارد یاد شده حفظ تراکم استخوانی از طریق مصرف منظم ویتامین دی و همچنین عنصر کلسیم که با هم اثر هم افزایی (سینرژیستیک) دارند، می‌تواند در افزایش تراکم استخوان و ابتلای به بیماری پوکی استخوان (استو پروز) و در نتیجه بالا رفتن ریسک ابتلای به بیماری کمر درد نقش قابل توجهی داشته باشد. برای تأمین میزان مورد نیاز می‌تواند با یک متخصص تغذیه یا یک پزشک و یا مراقب سلامت مشورت کنید. انجام تمرینات ورزشی و اجتناب از مصرف الکل و نوشیدنی‌های الکلی و استعمال سیگار از دیگر موارد مهمی است که می‌تواند در پیشگیری از ابتلای به این بیماری کمک دو چندانی کند. همچنین افرادی که بیماری‌های طولانی گوارشی دارند و یا در دوران منوپوز ( یائسگی) هستند با انجام آزمایشات پزشکی می‌توانند از ریسک ابتلای خود به این بیماری اطلاع یابند.
درمان کمر درد
اغلب موارد ابتلای به کمر درد شکلی گذرا و نه چندان مهم دارند و در درازمدت اثری بر سلامت فرد ندارند و معمولاً با اقدامات زیر می‌توانند کنترل و درمان شوند:
- استراحت کردن به مدتی کوتاه (بیش از دو روز)
- مصرف داروهایی نظیر استامینوفن (تیلنول و …) برای درد یا داروهای ضد التهاب خوراکی، مانند آسپرین، ایبوپروفن (Advil، Motrin و …) یا ناپروکسن (Aleve، Naprosyn)، برای سرکوب درد و التهاب
- در صورت لزوم، فرد برای یک دوره کوتاه، نرم کننده‌های عضلانی یا داروهای تسکین دهنده درد را مصرف نماید.
- استفاده از کمپرس‌های گرم و یا سرد.
جدای از موارد فوق ذکر این نکات خالی از لطف نیست:
افراد مبتلا این بیماری باید معمولاً به تدریج به فعالیتهای عادی خود برگردند و به طور موقت از بلند کردن اشیای سنگین، نشستن طولانی مدت یا خم شدن ناگهانی یا پیچ خوردگی خودداری کنند.
اگر فرد در دوره نقاهت از بیماری کمردرد است، ممکن است پزشک معالج از او بخواهد در مدت دو هفته برای معاینه پیگیری و تأیید بهبودی بیماری به مطب او مراجعه کردهو سپس با اطمینان از سلامتی خود تمام فعالیتهای عادی خود را از سر بگیرید.
اگر کمر درد شما مربوط به اختلالات مهم و جدی در مهره‌ها یا اعصاب نخاعی است یا در طی چند هفته بهبود نیافته است، ممکن است شما به یک متخصص مانند متخصص ستون فقرات، جراح ارتوپدی ( متخصص در بیماری‌های استخوان)، یک متخصص مغز و اعصاب (پزشک متخصص بیماری‌های اعصاب و مغز) یا روماتولوژیست (متخصص آرتریت) مراجعه نمایید.
چه زمانی باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید؟
- کمردرد شدید انجام فعالیتهای عادی روزانه در زندگی فرد مبتلا را غیرممکن می‌کند.
- کمردرد به دنبال ترومای (وارد شدن ضربه به بدن) قابل توجه اتفاق می افتد.
- کمردرد خفیف بعد از چند روز بدتر شده یا بیش از یک یا دو هفته ادامه می‌یابد.
- کمردرد با علائمی مانند کاهش وزن، تب، لرز یا علائم ادرار همراه است.
- اگر فرد دچار ضعف ناگهانی، بی حسی یا سوزن شدن در یک پا می‌شود.
- اگر فرد دچار بی حسی در کشاله ران یا روده شده یا در کنترل عملکرد اختیاری مثانه یا روده خود دچار مشکل می‌شود.
- اگر فرد قبلاً مبتلا به سرطان بوده و یا مبتلای به کمردرد مداوم است.
پیش آگهی عارضه کمر درد
برای بیشتر این افراد علت ابتلای به بیماری کمردرد مهم نیست و به صورت گذرا و خفیف است. بیش از ۹۰ درصد از افراد مبتلا به کمردرد بعد از انجام درمان‌های نگهدارنده شده و می‌توانند به فعالیتهای روزانه خود بازگردند. تنها در نزدیک ۵ درصد از افراد مبتلا به عارضه کمردرد علائم ای بیماری بیش از ۱۲ هفته طول کشیده و ممکن است باعث ایجاد مخاطراتی در زندگی روزانه و سلامتی فرد مبتلا شود.
منبع: drugs.com
این مقاله به‌طور اختصاصی توسط امین ظهورتبار از گروه نویسندگان مجله قرمز ترجمه و تألیف شده است.