درماتیت سبوره یک نوعن بیماری پوستی شایع است که موجب ایجاد بثورات خارش‌دار همراه با پوسته است. این وضعیت موجب قرمزی روی پوست روشن و لکه‌های پوستی روشن روی پوستهای تیره می‌شود. به این بیماری، شوره، پوسته، سبوره، اگزمای سبوره و پسوریازیس سبوره هم می‌گویند. معمولا شبیه به پسوریازیس، اگزما یا یک واکنش آلرژیک به نظر می‌رسد. معمولا روی پوست سر بوجود می‌آید اما سایر بخشهای بدن هم می‌تواند ظاهر شود. این وضعیت در نواحی چرب بدن بروز می‌کند مثل صورت، پایین قفسه سینه و کمر. وقتی نوزادان دچار این ضایعه پوستی می‌شوند تخمین زده می‌شود که درماتیت سبوره و شوره سر در مجموع، نیمی از افراد بزرگسال را دچار می‌کند.
علل درماتیت سبوره
علت دقیقه اگزمای سبوره مشخص نیست. با این حال پژشکان معتقدند که دو عامل مهمم را می‌توان به بروز این عارضه نسبت داد. عامل نخستین تولید زیاد چربی در پوست است. مقدار زیاد چربی در پوست به عنوان یک تحریک کننده عمل می‌کند که موجب قرمزی و چرب شدن پوست می‌شود. عامل مرتبط دیگر، Malassezia است که نوعی قارچ است که بطور طبیعی در چربی پوست موجود است. این قارچ گاهی اوقات بیش از حد رشد می‌کند که موجب ترشح بیشتر روغن از پوست نسبت به حالت عادی می‌شود. افزایش تولید چربی می‌تواند منجر به درماتیت سبوره شود.
این عارضه ممکن است در نوزادان نیز ممکن است به علت تغییرات هورمونی باشد که در دوران بارداری در بدن مادر بوجود آید. نوسان سطح هومورن ظاهرا موجب تحریک غدد چربی نوزاد می‌شود که منجر به تولید زیاد چربی می‌شود که تحریک کننده پوست است. پزشکان در کل موارد زیر را دخیل می‌دانند:
- استرس
- ژنها
- مخمر موجود روی پوست
- بیماریها و داروهای خاص
- آب و هوای سرد و خشک
- پاسخ سیستم ایمنی
این عارضه ناشی از آلرژی یا تمیز نبودن نیست.
عوامل خطر برای اگزمای سبوره
نوزادان و بزرگسالان بین ۳۰ تا ۶۰ سال بیشتر در معرض درماتیت سبوره هستند. این عارضه در مردان بیش از زنان شایع و همچنین در افراد با پوست چرب. این عارضه موجب قرمزی همراه با پوسته ریزی می‌شود. این شرایط نیز می‌تواند خطر ایجاد آن را در بزرگسالان بالا ببرد:
- آکنه
- افسردگی
- مصرف الکل
- اختلالات تغذیه
- صرع
- حمله قلبی یا بهبود پس از سکته مغزی
- بیماری پارکینسون
- ایدز
- پسوریازیس
- رزاسه
- چاقی
- خستگی
- مراقبت پوستی ضعیف
- استرس
- عوامل ممحیطی مثل آلودگی
- وجود مشکلات پوستی همانند آکنه
- استفاده از محصولات مراقبت پوستی بویژه آنهایی که حاوی الکل هستند
علائم درماتیت سبوره
بچه‌های ۳ ماهه و کوچکتر اغلب دچار کلاهک گهواره‌ای می‌شوند که یک نوع پوسته زرد یا پوسته‌های قهوه‌ای روی پوست سر آنها است. این عارضه معمولا قبل از سن یک سالگی از بین می‌رود، البته ممکن است هنگام رسیدن به سن بلوغ دوباره برگردد. والدین ممکن است درماتیت سبوره را با بثورات ناشی از پوشک، اشتباه بگیرند. بزرگسالان ممکن است دچار درماتیت روی صورتشان بشوند بخصوص اطراف بینی، در اطراف ابرو، روی پلکها یا پشت گوشها. ممکن است روی بخشهای دیگر بدن هم ظاهر شود:
- در بخش میانی سینه
- اطراف ناف
- روی باسن
- در چین خوردگیهای بازو و روی ساق پا
- در ران
- زیر پستانها
ممکن است پوست دچار خارش یا سوزش شود. این پوسته‌هایی که می‌ریزند ممکن است سفید یا زرد باشند و مرطوب یا چرب به نظر برسند. از آنجایی که درماتیت سبوره می‌تواند شبیه بیماریهای پوستی دیگر به نظر برسد به همین دلیل پزشک باید آن را تشخیص دهد و درمان آن را برنامه ریزی کند.
تشخیص درماتیت سبوره
پزشک از شما در مورد سابقه پزشکی شما سوالاتی خواهد کرد و به پوست‌تان نگاه می‌کند. ممکن است یک تکه از پوست را بردارد و آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند تا بیماریهای زیر را که بر پوست اثر می‌گذارند، رد کند:
- پسوریازیس: این بیماری موجب مقداری پوسته‌های سفید نقره‌ای می‌شود که اغلب روی آرنج و زانو بوجود می‌آید. همچنین می‌تواند ظاهر ناخنها را تغییر دهد. شما ممکن است این علائم را همزمان با درماتیت سبوره داشته باشید.
- اگزما (درماتیت آتوپیک): این عارضه معمولا موجب ایجاد پوست ملتهب روی سر، آرنج یا زانو می‌شود.
- رزاسه: این بیماری نیز ممکن است همراه با درماتیت بوجود آید. این وضعیت موجب قرمزی همرا با کمی پوسته یا بدون آن و اغلب روی صورت بوجود می‌آید. رزاسه ممکن است از بین برود و چند بار برگردد.
- واکنش آلرژیک: اگر بثورات پوستی همراه با خارش باشد و با درمان از بین نرود، احتمالا بخاطر آلرژی است.
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE): بعضی از مراحل این بیماری موجب قرمزی پروانه‌ای شکل در بخش میانی صورت می‌شود.
درمان طبی اگزمای سبوره
درماتیت سبوره گاهی اوقات خودش از بین می‌رود. اما اغلب مشکلی مادام العمر است که از بین می‌رود و دوباره شعله ور می‌شود. معمولا می‌توان آن را با مراقبت پوستی خوب کنترل کرد. با پزشکتان در مورد برنامه درمانی صحبت کنید. احتمالا به شما در مورد شروع با داروهای بدون نسخه و درمانهای خانگی چیزهایی خواهد گفت. اگر درماتیت سبوره روی پوست سرتان دارید، از یک شامپوی ضد شوره که حاوی یکی از مواد زیر است، استفاده کنید:
- کُل تار
- کتوکنازول
- سالیسیلیک اسید
- سلنیوم سولفاید
- پیریتیون زینک
اگر کودک شما کلاهک گهواره‌ای دارد، هر روز پوست سرش را با آب گرم و شامپو بچه بشویید. شامپوی ضد شوره برای بچه‌های کوچک خوب نیست و پوست سر آنها را تحریک می‌کند بنابراین در مورد شامپوهای طبی با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید بعد از آنها استفاده کنید. برای نرم کردن پوسته‌های ضخیم روی پوست سر، مقداری روغن معدنی را روی آن ناحیه بمالید و با برس موی بچه، به آرامی برس بکشید تا به جدا شدن پوسته‌ها کمک کنید.
اگر روی صورت و بدنتان درماتیت سبوره دارید، نواحی دچار ضایعه را تمیز نگه دارید. هر روز آن را با آب و صابون ملایم بشویید.
نور آفتاب هم ممکن است رشد مخمرهای ایجاد کننده مشکل را متوقف کند بنابراین بودن در فضای باز می‌تواند به از بین رفتن بثورات کمک کند. حتما از ضد آفتاب هم استفاده کنید.
درمانهای دیگر عبارتند از:
- محصولات ضد قارچ
- لوسیونهای کورتیکواستروئید
- فراورده‌های سولفور
این داروها عوارض جانبی هم دارند بخصوص اگر از آنها به مدت طولانی استفاده کنید. به توصیه پزشکتان عمل کنید. بهترین نتایج معمولا از ترکیب چند روش درمانی حاصل می‌شود.
درمان خانگی درماتیت سبوره
تحریک کننده‌های این عارضه بستگی به نوع و حساسیت پوست دارد. وقتی که بحث محلولهای طبیعی باشد هیچ گزینه‌ای که مناسب همه باشد، وجود ندارد. در زیر چندین درمان طبیعی که ممکن است به کنترل علائم درماتیت سبوره در آغاز و یا درمان وضعیت شدید آن کمک کند، وجود دارد:
مراقبت پوستی مناسب
برای درماتیت سبوره روی بدن، بخصوص صورت، بهتر است که نواحی دچار ضایعه را هرا روز با آب و صابون بشویید. برای علائم پوسته، بزرگسالان از شامپوی ضد شوره حاوی کل تار، اسید سالیسیلیک، سلنیوم سولفاید یا پیریتیون زینک استفاده کنید. بهتر است شستشوی سر به صورت یک روز در میان باشد.
روغن ماهی
روغن ماهی که سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ است بخاطر خواص ضد التهابش مشهور است. تحقیقات نشان داده است که مصرف مکملهای روغن ماهی موجب کاهش در علائم پوستی بیماریهای مختلف پوستی التهاب آور است. روغن ماهی بی خطر است و مصرف آن توصیه شده است. مادران شیرده باید بدانند که روغن ماهی سطح اسیدهای چرب امگا۳ را در شیر مادر افزایش می‌دهد. قبل از مصرف مکملهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ برای بچه‌های زیر ۱ سال، باید با پزشک مشورت کرد.
آلوئه ورا و درمان درماتیت سبوره
آلوئه ورا هم خواص ضد التهابی دارد و تحقیقات نشان می دهد برای درمان درماتیت سبوره موثر است. مکملهای آلوئه ورا می‌توانند به سرکوب کردن التهاب کمک کند و شدت آن را کاهش دهد. از مکملهای آلوئه ورا برای کودکان زیر ۱۰ سال بدون مشورت با پزشک، استفاده نکنید. آلوئه ورا برای درمان یبوست نیز استفاده می‌شود، بنابراین مکملها عوارض جانبی هم دارند از جمله:
- کرامپ شکمی
- اسهال
- یبوست
- بی رنگ شدن ادرار
استفاده موضعی از آلوئه ورا ممکن است به کنترل قرمزی و خارش به هنگام بروز علائم درماتیت سبوره، کمک می‌کند. قبل از استفاده از آلوئه ورا به صورت موضعی، با استعمال مقدار کمی از آن روی بخش کوچکی از پوست سالم در حد اندازه یک سکه، بررسی کنید. اگر بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت هیچ واکنشی نشان نداد، استفاده از آن بی خطر است.
توجه کنید که واکنشهای آلرژیک به مرور زمان بروز می‌کنند. اگر علائم بروز حساسیت را داشتید، استفاده موضعی از آلوئه ورا را متوقف کنید. عوارض جانبی آلوئه ورا عبارتند از:
- قرمزی
- سوختگی
- سوزش
- واکنش آلرژیک بالقوه در افراد مبتلا به حساسیت پوستی
پروبیوتیک
پروبیوتیکها می‌توانند سیستم ایمنی را تقویت کنند و واکنشهای التهابی در سراسر بدن را کاهش دهند. تحقیقات در مورد اثر پروبیوتیکها بر بروز درماتیت سبوره، محدود است اما عکس العملهای ایمنی سالمتر را تقویت می‌کند بنابراین ممکن است ارزش سعی کردن داشته باشند. به کودکان زیر ۱ سال هیچ کدام از فراورده‌های حاوی پروبیوتیک همانند ماست یا مکملهای خوراکی را ندهید چون در مورد اثرات آن روی بچه‌های کوچک، پژوهشی صورت نگرفته است.
روغن درخت چای
در مورد روغن تی تری یا همان درخت چای برای درمان بسیاری از مشکلات پوستی، تحقیقات شده است. این ماده خاصیت ضد باکتری، ضد قارچی و ضد التهابی دارد. استفاده موضعی از روغن درخت چای بی خطر است اما باید با یک روغن حامل همانند نارگیل یا روغن زیتون، رقیق شود. ۳ تا ۵ قطره درخت چای را در ۲۸ گرم روغن حامل مخلوط کنید سپس از آن استفاده کنید. این ماده می‌تواند به کاهش قرمزی و تقویت درمان لکه‌های قرمز پوست کمک کند.
اسانسهای روغنی دیگر
روغن همیشه بهار، روغن گل گاو زبان و روغن سیاه دانه نیز حاوی خواصی هستند که ممکن است به درمان علائم درماتیت سبوره کمک کند. آنها می‌توانند به کاهش قرمزی و خارش کمک کنند. قبل از استفاده از این روغنها باید آنها را با روغن حامل رقیق کرد. در مورد استفاد هاز اسانسهای روغنی در کودکان، نوزادان، زنان باردار و مادران شیرده به دردستی تحقیق نشده است. اسانسهای روغنی را باید با احتیاط زیاد و پس از مشورت با پزشک، استفاده کرد. اسانسهای روغنی را نباید بلعید و باید فقط بصورت موضعی یا از طریق بخور استفاده کرد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد
در بسیاری از موارد درماتیت سبوره را می‌توان با استفاده از شامپوهای ضد شوره درمان کرد. داروهای خوراکی، شامپوهای تجویز شده توسط پزشک، کرمها یا ژلهای درمانی درمانی برای پوست سر و سایر نواحی بدن را می‌توان برای علائم شدید و سایر موارد شدیدتر استفاده کرد.
در کل در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
- با استفاده از شامپوهای ضد شوره معمولی رفع نشود
- بخشهایی از پوست به میزان زیادی قرمز هستند
- نواحی که بسیار دردناک هستند
- وجود بخشهایی که چرک، مایع یا پوسته شدید تولید می‌کنند
- ناراحتی قابل ملاحظه و این باور که نیازمند مداخله پزشکی هستید
همچنین اگر کودک شما علائم کلاهک گهواره‌ای دارد که شدید یا پایدار است، باید با پزشک کودکان تماس بگیرید. پزشک اطفال شامپو یا لوسیونهای طبی را توصیه خواهد کرد.
چشم انداز درمان اگزمای سبوره
درماتیت سبوره یک مشکل طولانی مدت است بنابراین باید تا آخر عمرتان با آن مقابله کنید. ممکن است در دوره‌های طولانی هیچ علامتی نداشته باشید. همچنین احتمالا دارد که عود کند که در این مواقع علائم شدیدتر می‌شوند.
به مرور زمان، یک روند مراقبت پوستی پیدا خواهید کرد که برای شما موثر خواهد بود و اثر این عارضه را از بین خواهد برد. یادگرفتن تشخیص و از بین بردن تحریک کننده‌ها نیز می‌تواند به طور موثری به کنترل اگزمای سبوره کمک کند. این وضعیت منجر به هیچ مشکل جدی پزشکی یا اختلالات دیگر نخواهد شد. کلاهک گهواره‌ای هم معمولا بدون درمان در عرض شش ماه از بین خواهد رفت.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع