پزشکان خون را برای میزان نرمال یا غیر نرمال دی اکسیدکربن یا CO2 بررسی می‌کنند چون میزان آن به تشخیص برخی بیماریها کمک می‌کند. به عنوان مثال تست CO2 خون می‌تواند به تشخیص مشکلات کلیه و تنفس، کمک کند.
تست CO2 یک آزمایش ساده خون است که مقدار گاز CO را در خون بیمار اندازه می‌گیرد. این تست معمولا بخشی از تستی به نام تست کامل الکترولیت است. کلیه و ریه غلظت CO2 را در خون حفظ می‌کنند. اگر کسی میزان CO2 خون وی بالاتر از حد نرمال باشد پزشک تستهای دیگری را هم برای بررسی عملکرد کلیه و ریه وی بررسی می‌کند تا گازهای دیگر در خون برآورد شود یا احتباس مایعات بررسی شود.
تست CO2 خون چیست؟
تست CO2 خون مقدار دی اکسیدکربن را در خون اندازه گیری می‌کند که به شکل CO2، بی کربنات (HCO3) و اسید کربنیک (HCO3)، وجود دارد. عمدتا به شکل بی کربنات وجود دارد. بدن انسان به عنوان بخشی از عملکرد طبیعی خود، اسیدهای خاصی را تولید می‌کند و تعادل همدیگر را پایه گذاری می‌کنند. هر گونه اختلال در این تعادل می‌تواند نشانه اولیه بیماری زمینه‌ای باشد.
دی اکسید کربن یک جز از ترکیب اسیدی است چون با آب ترکیب می‌شود تا اسید کربنیک تشکیل می‌شود. این کار خون را اسیدی می‌کند. تست CO2 خون تغییرات در میزان اسیدی شدن خون را شناسایی می‌کند.
تست CO2 خون ممکن است به صورتهای زیر اطلاق شود:
- تست دی اکسید کربن
- تست TCO2
- تست CO2 کلی
- تست بیکربنات
- تست HCO3
- تست سرم CO2
آزمایش چگونه انجام می‌شود؟
یک کارشناس درمانی می‌تواند با استفاده از یک آزمایش خون ساده میزان CO2 خون شخص را اندازه گیری کند. وی ممکن است خون را از یک شریان یا یک ورید بگیرد. سیاهرگ میزان بیکربنات را اندازه می‌گیرد. سرخرگ فشار ذره‌ای دی اکسید کربن را اندازه گیری می‌کند. هر دو مولفه نشانگر اکسیژنی شدن خون هستند. انجام تست معمولا بین ۲ تا ۵ دقیقه زمان می‌برد. پرستار یا کارشناس آزمایشگاه یک سوزن ظریف را در بازوی شخص فرو می‌کند و مقداری خون را در لوله آزمایش جمع کرده و برای آزمایش ارسال می‌کند.
احساس ناراحتی جزئی ناشی از گرفتن خون طبیعی است اما موقتی است و خودش از بین خواهد رفت.
چه موقع باید تست CO2 خون انجام شود؟
مسئول مراقبت درمانی ممکن است تست CO2 را به عنوان بخشی از یک چکاپ معمولی یا برای بررسی علت زمینه‌ای علائمی خاص، توصیه کند. همچنین در موراد اورژانسی یا قبل از جراحی هم ممکن است این آزمایش توصیه شود.
افرادی که دچار علائم زیر هستند، احتمالا تست CO2 خون را انجام خواهند داد.
- تهوع یا استفراغ
- تنگی نفس
- مشکلات تنفسی
- گیجی یا احساس خفگی
مسئول درمانی شما احتمالا تست CO2 خون را به عنوان بخشی از تست الکترولیت برای بررسی بیکربنات که یکی از اشکال CO2 است، انجام خواهد داد. این تست میزان الکترولیتها را از جمله سدیم، کلرید و پتاسیم را در خون همراه با میزان بیکربنات اندازه می‌گیرد. الکترولیتها تعادل بخش مایع بدن را در حالت تعادل نگه می‌دارند و به حفظ ضربان قلب، انقباض عضله و عملکرد مغز کمک می‌کنند. تست الکترولیتها به پزشکان در مورد وضعیت عملکرد کلیه بیمار چیزهایی خواهد گفت. بالا یا پایین بودن میزان بی کربنات می‌تواند نشان دهد که شخص به ترتیب آلکالوز یا اسیدوز دارد. هم خون سرخرگی و هم سیاهرگی می‌توانند تصویر کلی از وضعیت الکترولیتهای شخص و تعادل اسیدها در خون وی، ایجاد کنند.
آمادگی برای انجام تست CO2 خون
پزشکتان از شما می‌خواهد که قبل از آزمایش خون ناشتا باشید یا خوردن و نوشیدن را کنار بگذارید. همچنین احتمال دارد که از شما بخواهد داروهای خاصی همانند کورتیکواستروئیدها یا آنتی اسیدها را قبل از انجام آزمایش قطع کنید. این داروها غلظت بیکربنات در بدن را افزایش می‌دهند.
خطرات همراه با تست CO2
از آنجایی که نمونه خون از بدن شخص گرفته می‌شود، ممکن است دچار عوارض جانبی خفیفی حین انجام تست CO2 شوید. خطرات حداقل هستند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سبکی سر
- سرگیجه یا احساس خفگی
- خونریزی محل سوزن
- تشکیل لخته زیر سطح پوست
اگر این علائم بیش از یک روز طول کشید به پزشک مراجعه کنید.
محدوده نرمال تست CO2 خون چقدر است؟
نتایج تست CO2 خون ممکن است بسته به سن، جنس و سابقه سلامتی شخص متفاوت باشد همچنین روش انجام و داروهایی که شخص مصرف می‌کند نیز موثر هستند. موسسه آمریکایی شیمی بالینی محدوده نرمال CO2 خون به صورت کلی را به صورت زیر گزارش داده است. واحد اندازه گیری میلی اکی والان در هر لیتر (mEg/l) برای واحدهای آمریکایی و میلی مول درلیتر (mmol/l) برای سیستم بین المللی واحدها (سیستم SI) به صورت زیر است:
| محدوده سنی | واحد آمریکایی | واحد بین المللی (SI) |
۵۹ – ۱۸ سال | ۲۹- ۲۳ mEq/l | ۲۹- ۲۳ mmol/l |
| ۸۹ – ۶۰ | ۳۱- ۲۳ mEq/l | ۳۱- ۲۳ mmol/l |
| بالای ۹۰ سال | ۲۹- ۲۰ mEq/l | ۲۹- ۲۰ mmol/l |
با توجه به پژوهشی در سال ۲۰۱۸ منتشر شده در مجله بالینی جامعه نفرولوژی آمریکا، میزان HCO3 زنان تقریبا ۱ میلی اکی والان در لیتر بیش از مردان است.
نتایج غیر نرمال به چه معناست
این آزمایش خون عمدتا pH خون را به همراه میزان CO2 برای تعیین دقیقتر علت علائم شما اندازه گیری می‌کند. pH خون اندازه‌گیری اسیدی یا قلیایی بودن آن است. آلکالوز موقعی ست که مایعات بدن خیلی قلیایی شده باشند. از طرف دیگر، اسیدوز موقعی ست که مایعات بدن خیلی اسیدی باشند.
معمولا خون در اصل به میزان جزئی اسیدی است که با اندازه pH نزدیک ۷/۴ در بدن نگه داشته می‌شود. محدوده نرمال از ۷/۳۵ تا ۷/۴۵ خنثی در نظر گرفته می‌شود. اندازه pH خون کمتر از ۷/۳۵ اسیدی در نظر گرفته می‌شود. وقتی بیش از ۷/۴۵ باشد، قلیایی در نظر گرفته می‌شود.
پایین بودن بیکربنات (HCO3)
پایین بودن عدد تست بیکربنات و pH پایین (کمتر از ۷/۳۵) مشکلی به نام اسیدوز متابولیک است. علل شایع آن عبارتند از:
- نارسایی کلیه
- اسهال شدید
- اسیدوز لاکتیک
- تشنج
- سرطان
- کمبود شدید اکسیژن ناشی از کم خونی شدید، نارسایی قلبی یا شوک
- کتواسیدوز دیابتی (اسیدوز دیابتی)
پایین بودن بیکربنات و بالا بودن pH (بیش از ۷/۴۵) وضعیتی ست به نام آلکالوز تنفسی. علل شایع عبارتند از:
- نفس نفس زدن
- تب
- درد
- اضطراب
بالا بودن بیکربنات (HCO3)
بالا بودن نتیجه تست بیکربنات و پایین بودن pH (کمتر از ۷/۳۵) نشان دهنده مشکلی ست به نام اسیدوز تنفسی. علل آن شایع عبارتند از:
- ذات الریه
- بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
- آسم
- فیبروز ریوی
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمایی سمی
- مواد مخدری که تنفس را سرکوب می‌کنند، بخصوص در ترکیب با الکل
- توبرسلولوز
- سرطان ریه
- فشار خون ریوی
- چاقی شدید
بالا بودن نتیجه تست بیکربنات و pH بالا (بیش از ۷/۴۵) وضعیتی ست به نام آلکالوز متابولیک. علل شایع آن عبارتند از:
- استفراغ مزمن
- کمبود پتاسیم
- تنگی نفس که شامل نفسهای کوتاه و کاهش خروج CO2 است.
کلام آخر
گاز CO2 به طور طبیعی در بدن بوجود می‌آید. میزان CO2 ممکن است به علت عفونت، داروها یا مشکلات سلامتی افزایش یا کاهش یابد. انجام آزمایش خون CO2 ممکن است راه روشنی برای مشخص کردن مشکلات سلامتی حال حاضر شما باشد که در اینصورت پزشک قادر به تشخیص و درمان آنهاست. اگر پزشک پی به عدم تعادل CO2 که نشان دهنده اسیدوز یا آلکالوز است، ببرد به علت عدم تعادل و درمان مناسب آن پی خواهد برد. چون علل آن متفاوت است، درمان آن می‌تواند شامل تغییر در سبک زندگی، داروها و جراحی باشد.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز