تست ALP آزمایش خون؛ مقدار نرمال و علت بالا یا پایین بودن آن چیست؟

تست ALP یا تست سطح آلکالاین فسفاتاز، مقدار آنزیم آلکالاین فسفاتاز جریان خون را اندازه می‌گیرد. این تست نیازمند یک نمونه خون است و اغلب همراه دیگر تستهای خون انجام می‌شود.

آلکالاین فسفاتاز (ALP) آنزیمی در خون انسان است که به تجزیه پروتئینها کمک می‌کند. بدن از ALP برای تعداد زیادی از فرایندها استفاده می‌کند و  بخصوص در عملکرد کبد و رشد استخوان نقش بازی می‌کند. استفاده از تست ALP برای امکان اندازه گیری مقدار این آنزیم در گردش خون است. تست ALP ممکن است به صورت ALK p در برگه آزمایش درج شود.

غیر طبیعی بودن میزان ALP به میزان جزئی موجب نگرانی نیست.  البته شدت غیر طبیعی بودن آن نشان دهنده یک بیماری زمینه‌ای است، بخصوص آنهایی که به کبد، استخوانها یا صفرا مرتبط هستند. با این حال ممکن است سو تغذیه، تومورهای سرطانی کلیه، مشکلات روده، مشکل در پانکراس یا عفونت شدید را نشان دهد. محدود طبیعی ALP از فردی به فرد دیگر متفاوت است و بستگی به سن، گروه خونی، جنسیت و باردار بودن شخص دارد.

طبق نظر دانشگاه کالیفرنیا سان فرانسیسکو (UCSF) محدوده نرمال ALP سرم ۱۴ تا ۲۰ واحد بین المللی در لیتر (IU/L) است اما این اندازه می‌تواند از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد. محدوده طبیعی در کودکان بالاتر است و با افزایش سن، کاهش می‌یابد. بهترین راه برای اینکه بدانیم نتیجه ما نرمال است یا خیر باید نتایج خود را با پزشک در میان بگذاریم تا بتواند نتیجه و محدوده مرجع آزمایشگاه را تفسیر کند.

تست ALP چیست؟

تست ALP روشی ساده است که مقدار ALP خون را اندازه می‌گیرد. ALP آنزیمی ست که در بسیاری از بخشهای بدن وجود دارد اما بیشترین فراوانی آن در استخوانها، کبد، کلیه‌ها، صفرا و روده‌هاست.

محققان هنوز بطور کامل عملکرهای ALP را نشناخته‌اند اما به نظر می‌رسد به فرایندهای زیادی مرتبط است از جمله:

• انتقال مواد مغذی و آنزیمهای دیگر در کبد
• کمک به تشکیل و رشد استخوانها
• هضم چربی در روده‌ها
• تنظیم رشد سلولی، مرگ و مهاجرت در طول رشد جنین

در صورتی که شخصی علائمی داشت که مشکلات کبدی را نشان بدهد، پزشک وی یک آزمایش خون معمولی را که شامل تست ALP هم هست تجویز می‌کند. این علائم شامل موارد زیر هستند:

• زردی پوست یا چشمان
• شکم متورم یا دردناک
• احساس تهوع
• استفراغ
• احساس خستگی یا ضعف
• کاهش وزن بی دلیل
• ادرار تیره تر از حد معمول

همچنین در صورتی که تصور بر این باشد که شخص مبتلا به هر یک از بیماریهای زیر باشد، تست ALP تجویز می‌شود:

• استخوانها
• مثانه
• کلیه
• روده‌ها

محدوده نرمال ALP چقدر است؟

میزان ALP در افراد بالغ سالم باید ۲۰ تا ۱۴۰ واحد در هر لیتر (U/L) باشد. در کودکان میزان ALP به میزان چشمگیری بالاتر از بزرگسالان است چون استخوانهای آن در حال رشد است. شخصی هم که در حال بهبود صدمه استخوانی میزان ALP در وی تا سه ماه بعد از بهبود استخوان بالا است. همچنین معمولا سطح ALP در طول سه ماهه دوم و سوم بارداری بالاتر از حد معمول است. با این میزان ALP نرمال هر کس می‌تواند کمی متفاوت باشد. بعد از تست ALP پزشک قادر به توضیح این خواهد بود که میزان ALP بیشتر یا کمتر از حد انتظار است.

چه عواملی موجب نتایج غیر طبیعی در تست ALP می‌شود؟

از آنجایی که ALP بیشترین فراوانی را در استخوانها و کبد دارد، افزایش سطح ALP معمولا نشانه مشکلاتی در کبد یا استخوان است. انسداد کبد یا آسیب به آن موجب افزایش سطح ALP خواهد شد. همچنین در صورتی  که فعالیت سلول استخوانی افزایش یابد، این امر رخ می‌دهد

مقدار غیر طبیعی ALP معمولا یکی از مشکلات زیر را نشان می‌دهد:

• سنگ مثانه
• کولسیتیت، التهاب مثانه
• سرطان کبد
• رشدهای غیر سرطانی و غیر طبیعی روی کبد
• سیروز یا زخم روی کبد
• هپاتیت یا التهاب کبد که می‌تواند به علت یک عفونت یا علت غیر عفونی باشد
• سرطان صفرا
• استفاده بیش از حد داروهای مضر برای کبد
• مصرف بیش از حد الکل
• سو تغذیه، به ویژه کمبود ویتامین D، کلسیم، پروتئین، منیزیم و روی
• سرطان استخوان

بیماریها و مشکلات دیگری که سطح ALP را کمتر از حد معمول نشان دهند عبارتند از:

• راشیتیسم: ضعف استخوان در کودکان معمولا در نتیجه کمبود ویتامین D یا کلسیم است
• استئومالاسیا: ضعف استخوانها در بزرگسالان، معمولا مربوط به کمبود ویتامین است
• بیماری پاژه: بیماری است که موجب ناتوانی در استخوان و مشکلاتی در بازسازی استخوان می‌شود

سطوح غیر معمول ALP همچنین ممکن است یکی از مشکلات زیر را نشان دهد اگر چه نادر هستند:

• نارسایی قلبی احتقانی
• کم خونی
• بیماری سلیاک درمان نشده
• پر کاری تیروئید
• لنفوم هوچکین
• مقداری عفونت باکتریایی
• کولیت اولسراتیو
• بیماری ویلسون
• سرطان سینه

آمادگی برای تست ALP

کسی که می‌خواهد تست ALP انجام دهد باید به مدت ۱۰ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشد. به همین دلیل اکثر افراد ترجیح می‌دهند که آزمایش خود را به هنگام صبح انجام دهند. اکثر کلینیکهای محلی و آزمایشگاه‌ها می‌توانند این آزمایش را انجام دهند و لزومی به رفتن به آزمایشگاه‌های خیلی تخصصی و پیشرفته نیست.

چندین دارو از جمله قرصهای جلوگیری از بارداری و داروهای بارداری می‌توانند با تست ALP تداخل داشته باشند. بنابراین کسی که این آزمایش را دارد باید به پزشک در مورد داروها و مکملهای که در حال مصرف است، اطلاع دهد.

این آزمایش چگونه انجام می‌شود؟

تست ALP تنها به یک نمونه خون نیاز دارد. کارشناس آزمایشگاه یا پرستار یک بند را در اطراف بازوی فرد قرار می‌دهد. هنگامی که یک ورید مناسب پیدا کرد، آن ناحیه را با پنبه الکلی آغشته به الکل می‌کند سپس یک سوزن کوچک را به ورید وارد می‌کند.

وی یک لوله پلاستیکی را به انتهای سوزن وصل می‌کند و مقداری خون می‌کشد. وقتی به اندازه کافی خون در لوله جمع شد، پرستار به آرامی سوزن را بر می‌دارد و آن بخش را با یک گاز کوچک می‌پوشاند. اگر شخص در همان زمان نیاز به آزمایشهای دیگری هم داشت، پرستار ممکن است مجبور شود چند لوله را پر کند.

تست ALP به جز خونریزی جزئی یا کبودی در محل تزریق سوزن، عوارض چندانی ندارد. اکثر افرادر به هنگام انجام تست یا بعد از آن احساس درد و یا ناراحتی نمی‌کنند، به غیر از یک خارش کوچک که به هنگام وارد شدن سوزن در بازو بوجود می‌آید.

گاهی اوقات کشیدن خون می‌تواند منجر به التهاب در اطراف رگ یا بافتهای سمت داخلی آرنج شود. استفاده از کمپرس گرم و فشار ملایم روی ناحیه به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه می‌تواند به تسکین آن کمک کند. اگر التهاب بیشتر از چند ساعت بعد از آزمایش خون باقی بماند یا بدتر شود، بهتر است که به دنبال مراقبتهای پزشکی باشید.

نتایج تست به چه معناست؟

در اکثر افراد دارای ALP غیر طبیعی، مقدار آن بیشتر بالا است تا پایین. شایعترین علل بالا بودن مقدار ALP شامل موارد زیر است:

• بیماریهای کبد، انسداد مجاری صفراوی
• مشکلات کیسه صفرا، معمولا سنگ کیسه صفرا
• بیماریهای استخوان از جمله رشد غیر طبیعی و گاهی اوقات سرطان
• بارداری
• سن پایین، بچه‌هایی که هنوز در حال رشد هستند مقدار ALP بالایی دارند

اگر علائم مربوط نتوانند به پزشک برای تشخیص کمک کنند، آزمایشهای بیشتری انجام خواهد شد. این آزمایشها ممکن است شامل تستهای باشد که مشخص کند چه نوع آنزیم ALP در خون افزایش یافته است. هر بخش بدن یک نوع مشخصی از آنزیم ALP را می‌سازد.

آزمایشهای بیشتر ممکن است آزمایشهای کبدی زیر را هم شامل شود:

• تست بیلی روبین
• تست آمینوترانسفراز آسپارتات (AST)
• تست آمینوترانسفراز آلانین (ALT)

اگر کسی ALP بالایی داشته باشد اما نتایج تستهای کبدی نرمال باشد، ممکن است مشکل در کبد نباشد. ممکن است که استخوانها تحت تاثیر باشند یا به دلیل پرکاری تیروئید باشد. پزشک ممکن است از تستهای تصویری برای تشخیص اختلالات استخوان استفاده کند.

در موارد نادر ممکن است ALP بالا به دلایل زیر باشد:

• عفونت باکتریایی
• سرطان
• نارسایی قلبی
• نارسایی کلیه

ALP پایین نسبتا نادر است. این امر معمولا به دلایل زیر است:

• کمبود شدید یا طولانی مدت ویتامینها و مواد معدنی
• بیماریهای مزمنی که می‌توانند موجب سو تغذیه شوند از جمله بیماری سلیاک درمان نشده

درمان

درمان مقدار غیر طبیعی ALP کاملا به علت آن بیماری بستگی دارد. اگر تفاوت ALP با مقدار نرمال به میزان جزئی باشد، معمولا جای نگرانی نیست چون مقدار ALP بطور طبیعی به هنگام روز و شب نوسان دارد و از شخصی به شخص دیگر تفاوت دارد.

افراد مبتلا به سو تغذیه باید رژیم غذایی خود را بر اساس آن تنظیم کنند و یا مکمل مصرف کنند. آنها باید غذاهای زیر را در رژیم غذایی خود بگنجانند:

• میوه‌های کامل و سبزیجات، بخصوص مرکبات، توتها و سبزیجات با برگ سبز و تیره
• غلات کامل، نان، برنج و پاستا
• گوشت قرمز و ماهیهای چرب
• غذاهای پروبیوتیک همچون ماست، کفیر، کیمچی و کلم شور

پزشک برای عفونتها یک دوره آنتی بیوتیک یا داروهای ضد میکروب دیگر تجویز می‌کند. افرادی که کبد بزرگ، سنگ کیسه صفرا یا انسداد استخوانی دارند ممکن است نیازمند جراحی یا جلسات لیزر درمانی داشته باشند یا داروهایی را مصرف کنند که انسداد را از بین ببرند.

در مورد بیماریهای مزمنی که موجب ناهنجاری‌های استخوانی یا مشکلات تراکم می‌شود، فرد نیاز به اشعه ایکس دارد. افراد مبتلا به سرطان هم در صورت نیاز ملزم به جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی هستند.

ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز 

منابع: medicalnewstoday     healthline