شخصیت شناسی ، موضوع پیچیدهای است و سالیان زیادی است که ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است. در مطلب زیر، یکی از دقیقترین تستهای شخصیتی را که امروزه در سراسر جهان کاربرد زیادی دارد، معرفی میکنیم. این تست شخصیت شناسی، به The Big Five Personality Traits معروف است و بر اساس آن، میتوانید هم شخصیت خودتان را بهتر بشناسید و هم شخصیت افراد دیگر را بهتر شناخته و بتوانید روابط مناسبتری را با هر فرد داشته باشید.
شناختن شخصیت خودتان به شما کمک میکند که روابط بهتری با افراد دیگر داشته باشید و همچنین خودتان را هم بهتر شناخته و مسیر شغلیتان را به درستی تعریف کنید؛ با ما همراه باشید تا با مدل شخصیت شناسی Big Five آشنا شوید.
معرفی مدل The Big Five برای شخصیت شناسی
امروزه بسیاری از روانشناسان شخصیتی، معتقدند که شخصیت افراد دارای ۵ بُعدِ پایهای میباشد که اصطلاحاً این ۵ صفت شخصیتی را Big 5 نامیدهاند. این ۵ صفت شخصیتی، عبارتند از:
- برونگرایی (extraversion)
- پذیرش (agreeableness)
- گشودگی (openness)
- وجدانِ کاری یا وظیفهشناسی (conscientiousness)
- روانرنجوری (neuroticism)
بسیاری از روانشناسان قدیم، معتقد بودند که شخصیت انسان شامل ابعاد بسیار زیادی است و حتی بعضی از آنها شخصیت یک فرد را با سنجش شمار بسیار زیادی صفت شخصیتی (مثلاً از نظر Gordon Allport حدود ۴۰۰۰ صفت شخصیتی وجود دارد که برای هر انسان باید بررسی شود)، قابل شناختن میدانستند. برخی نیز شخصیت افراد را ساده تصور کرده و آن را با بررسی تعداد کمی صفت شخصیتی قابل شناخت میدانستند (مثلاً از نظر Eysenck، ۳ صفت شخصیتی کافی است تا بتوان یک انسان را شناخت). در میان انبوه نظریاتی که در مورد شخصیت شناسی انسان وجود داشت، مدل ۵ عاملی شخصیت (the five-factor theory یا the Big 5) به عنوان مدلی که شخصیت انسان را بر اساس ۵ عامل ریشهای و پایهای شناسایی میکند، جزء بهترین مدلهای شخصیت شناسی برشمرده شد و کاربرد زیادی پیدا کرد.
۵ صفت شخصیتی بر اساس مدل The Big Five
امروزه، بسیاری از محققان معتقدند که ۵ صفت شخصیتی اصلی وجود دارد که تمامی صفات شخصیتی انسان، از این ۵ صفت ناشی میشوند. بنابراین اگر ما این ۵ صفت را در هر انسان بسنجیم، میتوانیم ارزیابی دقیقی از کل شخصیت آن فرد داشته باشیم. نظریهی ۵ عاملی شخصیت، از گذشته (از سال ۱۹۴۹ توسط D. W. Fiske) تا به امروز بارها مورد آزمایش قرار گرفته است و تعداد قابل توجهی از تحقیقات، صحت این مدل شخصیت شناسی را نشان دادهاند.
نکته: به یاد داشته باشید که هر کدام از این ۵ صفت شخصیتی، یک محدوده یا طیف را در بر میگیرند. مثلاً در یک سر طیف، برونگرایی بسیار زیاد وجود دارد و در سر دیگر طیف، درونگراییِ زیاد وجود دارد. حال، هر انسان ممکن است در یک جایی بین این دو سرِ طیف قرار بگیرد. بنابراین، در دنیای واقعی، هیچ انسانی کاملاً برونگرا یا کاملاً درونگرا نیست؛ بلکه هر فرد، درصدی برونگرایی و درصدی درونگرایی دارد که باید بررسی شود که کدام (درونگرایی یا برونگرایی) در وی بیشتر دیده میشود. همهی این ۵ صفت شخصیتی، به همین منوال میباشند و یک طیف یا گستره را در بر دارند.
اکنون، این ۵ صفت شخصیتی اساسی را به تفصیل مورد بررسی قرار میدهیم:
۱- برونگرایی (extraversion)
در بحث شخصیت شناسی، برونگرایی با صفاتی مثل هیجان داشتن، اجتماعی بودن، زیاد صحبت کردن، با اعتماد به نفس بودن و زیاد ابراز احساسات کردن توصیف میشود. افرادی که میزان برونگرایی (extraversion) در آنها زیاد است، اهل معاشرت هستند و در موقعیتهای اجتماعی با گفتگو با افراد مختلف، انرژی کسب میکنند. افرادی که برونگرایی کمتری دارند، کمحرفتر هستند و احساسات خود را زیاد نشان نمیدهند و بودن در موقعیتهای اجتماعی، از آنها انرژی زیادی میگیرد.
افرادی که صفت شخصیتی برونگرایی (extraversion) در آنها زیاد است، معمولاً اینگونه هستند:
- از بودن در مرکز توجه، لذت میبرند؛
- از اینکه یک گفتگو را آغاز کنند، خوششان میآید؛
- از ملاقات با افراد جدید، لذت میبرند؛
- دوستان و آشنایان بسیار زیادی دارند؛
- دوست جدید پیدا کردن، برایشان ساده است؛
- وقتی دور و برشان پر از افراد دیگر است، انرژیشان افزایش پیدا میکند؛
- قبل از اینکه حرف بزنند، فکر نمیکنند؛
افرادی که صفت شخصیتی برونگرایی (extraversion) در آنها کم است، معمولاً اینگونه هستند:
- تنها بودن را ترجیح میدهند؛
- وقتی که مجبورند اجتماعی رفتار کنند، خسته میشوند؛
- شروع کردن یک گفتگو، برایشان دشوار است؛
- از حرف زدنهای کوتاه، خوشان نمیآید؛
- قبل از اینکه شروع ب صحبت کنند، در مورد آن کاملاً فکر میکنند؛
- از بودن در مرکز توجه لذت نمیبرند؛
۲- پذیرش (agreeableness)
این بُعدِ شخصیتی، در بر دارندهی ویژگیهایی مانند اعتماد، نوعدوستی، مهربانی، محبت و سایر رفتارهای مهربانانه و مثبت در بحث شخصیت شناسی است. افرادی که میزان پذیرش (agreeableness) زیادی دارند، در کارها با افراد مشارکت داشته و کمک میکنند ولی افرادی که میزان پذیرش در آنها پایین است، اهل رقابت هستند و تمایل دارند خودشان به تنهایی کاری را انجام دهند.
افرادی که صفت شخصیتی پذیرش (agreeableness) در آنها زیاد است، معمولاً اینگونه هستند:
- به افراد دیگر، محبت و علاقهی زیادی دارند؛
- به دیگران توجه میکنند؛
- با دیگران همدلی میکنند و نگران حال افراد دیگر هستند؛
- از کمک کردن به دیگران و تلاش برای خوشحال کردن افراد، لذت میبرند؛
افرادی که صفت شخصیتی پذیرش (agreeableness) در آنها کم است، معمولاً اینگونه هستند:
- به دیگران، علاقه و محبت کمی دارند؛
- در مورد اینکه دیگران چه احساسی دارند، توجه زیادی نمیکنند؛
- نسبت به مشکلات افراد دیگر، علاقهمند نیستند؛
- دیگران را کوچک و کم اهمیت به حساب میآورند؛
۳- گشودگی (openness)
در بحث شخصیت شناسی، این صفت بیانگر صفات شخصیتیای مانند قدرت تخیل یا بینش و الهام است و کسانی که این صفت شخصیتی در آنها به میزان زیادی وجود دارد، گسترهی وسیعی از علایق را دارند (به چیزهای مختلف و زیادی علاقهمند هستند). این افراد، که میزان گشودگی (openness) در آنها زیاد است، ماجراجو و خلاق هستند. افرادی که این ویژگی شخصیتی در آنها کمرنگ است، معمولاً سنتیتر هستند و در تفکر انتزاعی زیاد خوب نیستند.
افرادی که صفت شخصیتی گشودگی (openness) در آنها زیاد است، معمولاً اینگونه هستند:
- بسیار خلاق هستند؛
- پذیرای چیزهای جدید و تجربیات جدیدند؛
- تلاشگر برای مقابله و دست و پنجه نرم کردن با چالشها هستند؛
- مشتاقانه در مورد مفاهیم انتزاعی فکر میکنند؛
افرادی که صفت شخصیتی گشودگی (openness) در آنها کم است، معمولاً اینگونه هستند:
- تغییر را دوست ندارند؛
- از چیزهای جدید و تجربیات جدید لذت نمیبرند؛
- در مقابل عقاید و ایدههای جدید، مقاومت میکنند؛
- قوهی تخیل زیادی ندارند؛
- از مفاهیم انتزاعی یا تئوریکی (نظری) خوششان نمیآید؛
۴- وجدانِ کاری یا وظیفهشناسی (conscientiousness)
این ویژگی در یک فرد، بیانگر با ملاحظه بودن، کنترل تکانشی خوب (کنترل تکانشی یعنی فرد واکنش سریع نسبت به اتفاقات پیرامون خود نشان نمیدهد و شتابزده عمل نمیکند) و هدفمند رفتار کردن وی است. میزان بالای وظیفه شناسی یا وجدان کاری در یک فرد، در بحث شخصیت شناسی نشان میدهد که آن شخص سازمانیافتگی خوبی دارد و به جزئیات نیز توجه میکند.
افرادی که صفت شخصیتی وجدانِ کاری یا وظیفهشناسی (conscientiousness) در آنها زیاد است، معمولاً اینگونه هستند:
- برای آماده شدن در هر چیزی، وقت صرف میکنند (سریع واکنش نشان نمیدهند)؛
- وظایف مهم را، سریعاً انجام داده و تمام میکنند؛
- به جزئیات توجه میکنند؛
- از داشتنِ یک برنامهی زمانبندی شده، لذت میبرند؛
افرادی که صفت شخصیتی وجدانِ کاری یا وظیفهشناسی (conscientiousness) در آنها کم است، معمولاً اینگونه هستند:
- از ساختار و برنامهی زمانبندی شده خوششان نمیآید؛
- آشفته و بی نظم کار میکنند و از چیزها مراقبت نمیکنند؛
- در پس دادن چیزها و یا برگرداندن وسایل به جای قبلیشان، ضعیف عمل میکنند؛
- وظایف مهم را به تعویق میاندازند؛
- در تکمیل کردن و به نتیجه رساندن کارهایی که جزء وظایفشان هست، موفق عمل نمیکنند؛
۵- روانرنجوری (neuroticism)
در بحث شخصیت شناسی، روانرنجوری یک ویژگی است که به همراه صفتهایی مثل ناراحتی، دمدمی مزاج بودن و عدم ثبات عاطفی توصیف میشود. افرادی که میزان روانرنجوری در آنها زیاد است، معمولاً نوسانات خُلقی، اضطراب، زودرنجی و ناراحتی را تجربه میکنند. افرادی که میزان روانرنجوری در آنها کم است، ثبات عاطفی بیشتری دارند و از نظر احساسی، انعطافپذیرتر هستند.
افرادی که صفت شخصیتی روانرنجوری (neuroticism) در آنها زیاد است، معمولاً اینگونه هستند:
- استرس زیادی را تجربه میکنند؛
- در مورد چیزهای مختلف، نگران هستند؛
- به راحتی غمگین میشوند؛
- تغییرات و نوسانات خُلقی زیادی دارند؛
- احساس اضطراب دارند؛
افرادی که صفت شخصیتی روانرنجوری (neuroticism) در آنها کم است، معمولاً اینگونه هستند:
- ثبات عاطفی زیادی دارند؛
- با استرس، به خوبی کنار میآیند؛
- به ندرت احساس ناراحتی یا افسردگی میکنند؛
- زیاد نگران نیستند؛
- خیلی ریلکس هستند و آرامش دارند؛
چه عواملی بر روی ۵ ویژگی شخصیتی ذکر شده، اثر گذار هستند؟
تحقیقات در بحث شخصیت شناسی نشان میدهند که تاثیرات بیولوژیکی و محیطی، در شکل گیری شخصیت ما تاثیر زیادی دارند. بر اساس مطالعاتی که انجام شده، هم محیط خارجی و هم نوع تربیت، بر روی هر کدام از این ۵ ویژگی شخصیتی، تاثیرگذار هستند. همچنین تحقیقات نشان دادند که این صفات شخصیتی در افراد مختلف، ممکن است به مرور زمان تغییراتی پیدا کنند اما این تغییرات، ناچیز خواهند بود. علاوه بر این، بر طبق مطالعاتی که انجام شده به این نتیجه رسیدند که افراد با گذر زمان و پیرتر شدن، میزان استقبال از تجربیات جدید (گشودگی)، روانرنجوری و برونگراییشان کمتر میشود، اما میزان پذیرش و همچنین وظیفه شناسی یا وجدان کاری آنها با گذر زمان و پیرتر شدن، افزایش مییابد.
آیا تست شخصیتی ۵ عاملی (The Big Five) در سراسر جهان اعتبار دارد و استفاده میشود؟
بر اساس تحقیقی که توسط McCrae و همکارانش انجام شده، این نتیجه حاصل شده که تست شخصیت شناسی Big Five، میتواند در همه جای جهان و با فرهنگهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد و به طور دقیقی، ویژگیهای شخصیتی افراد مختلف را نشان میدهد و شخصیت آنها را توصیف میکند.
نکتهی پایانی
به یاد داشته باشید که بین رفتار یک فرد و محیطی که فرد در آن قرار گرفته، رابطهی تعاملی وجود دارد. به این معنا که شرایط و موقعیتی که یک فرد در آن قرار میگیرد، نقش کلیدی در نوع واکنش یا رفتارهای فرد ایفا میکند و بر آن تاثیرگذار است. اگرچه، در بیشتر اوقات، رفتارها و واکنشهای افراد ثابت است و مطابق با نوع ویژگیهای شخصیتیشان میباشد.
دوست گرامی؛ لطفاً نظرات، تجربیات و پیشنهادات خود در مورد تست شخصیت شناسی Big Five را برای ما در قسمت نظرات در پایین همین مطلب، بنویسید.
ترجمه اختصاصی مجله قرمز/ با اندک تصرف و تلخیص
منبع: verywellmind.com