علم هواشناسی اصطلاحات خاص و پیچیده‌ای دارد که تنها متخصصان آن می‌توانند معنای دقیق آن‌ها را درک کنند. اصطلاحاتی مثل رودخانه جوی، بمب گردباد و طوفان زمستانی که هر یک به طور کنایی به وضعیت خاصی در جو اشاره دارد. اما شاید عجیب‌ترین و جالب‌ترین اصطلاح در علم هواشناسی اصطلاح Bombogenesis یا طوفان زمستانی باشد که به آن بمب گردباد نیز گفته می‌شود. اما وقتی گفته می‌شود که طوفان زمستانی در راه است دقیقا چه اتفاقی در جو رخ می‌دهد؟ در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز اصطلاح طوفان زمستانی یا بمب گردباد را شرح خواهیم داد و به کاربرد آن در علم هواشناسی خواهیم پرداخت.
بمب گردباد یا طوفان زمستانی چیست؟
اگر به طور ساده بخواهیم بیان کنیم طوفان زمستانی یا بمب گردباد یا بمب آب و هوایی نوعی طوفان (منطقه‌ای با فشار جوی پایین) است که با قدرت و سرعت زیادی به پیش می‌رود. اکثریت قریب به اتفاق این طوفان‌ها روی اقیانوس‌ها رخ می‌دهند اما این طوفان‌ها به طور طبیعی می‌توانند حاره‌ای یا غیر حاره‌ای باشند. عبارت Bombogenesis که به طوفان زمستانی ترجمه می‌شود از دو عبارت Bomb و Cyclogenesis تشکیل شده است. همه طوفان‌ها نوعی Cyclone هستند اما عبارت Genesis زمانی به آن‌ها اضافه می‌شود که طوفانی در حال شکل گیری و شروع باشد. پس عبارت بمب در ابتدای این کلمه به انفجاری بودن این شکل گیری اشاره دارد یعنی طوفانی که به صورت انفجاری و سریع در حال به وجود آمدن است.
طوفان یا گردباد چه زمانی به وجود می‌آید؟
یک طوفان یا گردباد غیرحاره‌ای زمانی رخ می‌دهد که ستونی عظیم از هوا به سمت بالا گردش می‌کند. با بالا رفتن هوا، این ستون اثر مشکی پیدا می‌کند که فشار جو را در نقاط اطراف آن کاهش می‌دهد. وقتی طوفان قوی‌تر می‌شود این ستون هوا با سرعت بیشتری چرخش می‌کند و فشار داخل آن باز هم کاهش می‌یابد. طوفان‌های زمستانی به طور متوسط فشاری برابر با ۲۹.۵۳ اینچ جیوه دارند و در شدیدترین حالت ممکن است این فشار تا ۲۹ اینچ جیوه هم کاهش پیدا کند. اما این فشار داخل گردباد نیست که قوی بودن آن را تعیین می‌کند بلکه سرعت کاهش این فشار تعیین کننده میزان مخرب بودن و قدرت بمب گردباد است.
به طور مثال یک طوفان زمستانی ضعیف با فشار ۲۹.۹۸ اینچ آغاز می‌شود و پس از ۲۴ ساعت به ۲۹.۲۷ اینچ جیوه می‌رسد. اما قوی‌ترین طوفان قرن بیستم که در دوازدهم مارس سال ۱۹۹۳ اتفاق افتاد با فشار ۲۹.۴۱ اینچ آغاز شد و در مدت ۲۴ ساعت فشار آن به ۲۸.۴۵ اینچ جیوه رسید که در نوع خود بی‌سابقه بوده است. نمونه‌های دیگر یک بمب گردباد قوی طوفان چارلی در سال ۲۰۰۴ و طوفان ویلما در سال ۲۰۰۵ بودند که در شمال ایالات متحده رخ دادند.
بمب گردباد یا طوفان‌های زمستانی از شدیدترین بلایای طبیعی مربوط به آب و هوا هستند که آثار مخربی از خود به جا می‌گذارند. البته این طوفان‌ها در دریاها و اقیانوس‌ها شکل می‌گیرند و فقط مناطق ساحلی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. در هر صورت وقتی طوفان شکل می‌گیرد و فشار مرکز طوفان با شدت و سرعت زیادی کاهش پیدا می‌کند بادهای بسیار قوی و خطرناکی تولید می‌کند که همه چیز را در خود می‌بلعد و ویران می‌کند. این کاهش فشار با کاهش دما و افزایش رطوبت و باران‌های شدید هم همراه است و اگر بمب گردباد در مناطق سردسیر رخ دهد ممکن است با بارش شدید برف و یخبندان‌های بزرگی همراه باشد که در این شرایط گفته می‌شود یک طوفان زمستتانی اتفاق افتاده است. هرچه طوفان قوی‌تر باشد شدت کاهش دما و میزان طوبت آن هم بیشتر شده و طوفان زمستانی سخت‌تری در راه خواهد بود.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش علمی در مجله قرمز شاخه دانستنی های علمی مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: Accuweather (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)