نیاز انسان به آب پاکیزه برای نوشیدن، بهداشت، تولید انرژی، کشاورزی و … یک نیاز حیاتی است اما در حال حاضر نقاط زیادی از جهان با بحران آب روبرو شده و بیش از دو میلیارد نفر از جمعیت ۷.۵ میلیاردی کره زمین با کمبود آب آشامیدنی سالم مواجه هستند. اما پیش بینیها حاکی از آن است که بحران آب یک بحران در حال رشد است و این کمبود در سالهای آینده به نقاط دیگر جهان نیز گسترش یافته و نیمی از جمعیت جهان را درگیر کمبود آب سالم خواهد کرد.
آیا بحران آب زندگی بشر را با تهدید مواجه خواهد کرد؟ آیا ما در آینده منابع آب سالم و مطمئن در اختیار خواهیم داشت؟ اینها سوالاتی است که ذهن محققان و افراد آینده نگر را به خود مشغول کرده است. ما در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز به بحران آب و کمبود منابع آبی خواهیم پرداخت و آینده این بحران را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
بحران آب و جمعیت
در یک گزارش که در ماه ژوئن توسط سازمان ملل منتشر شد مشخص شد که هدف این سازمان جهت تامین آب آشامیدنی بهداشتی برای همه جمعیت کره زمین تا سال ۲۰۳۰ یک هدف دور از دسترس است. بحران آب در حال گسترش است و تا سال ۲۰۵۰ نیمی از جمعیت زمین به منابع آب سالم و مطمئن دسترسی نخواهند داشت. اما محققان چطور به این نتیجه رسیدهاند؟ در حال حاضر دو فاکتور مهم به شدیدتر شدن بحران آب منجر میشوند، اولی افزایش جمعیت و دومی تغییر اقلیم و آب و هوا. با بررسی ده کشوری که با کمتری میزان دسترسی به آب سالم روبرو هستند نمودار زیر ترسیم شده است:
اگرچه کشور هندوستان در سالهای اخیر دسترسی مردم به آب سالم را در مناطق شهری افزایش داده است اما با توجه به جمعیت بالای این کشور، همچنان تعداد زیادی (۱۶۳ میلیون نفر) به آب سالم دسترسی ندارند. اتیوپی با ۶۱ میلیون نفر در رتبه دوم این لیست قرار گرفته است.
حتی با وجود دستیابی به تکنولوژیهای جدید مثل تصفیه و شیرین سازی آب دریا، نمیتوان به آینده این فن آوریها امیدوار بود و بشر باید با منابع آب شیرینی که در حال حاضر در دسترس دارد به حیات خود ادامه دهد.
بیشتر آب موجود در جهان در بخش کشاورزی (کاشت و داشت و برداشت محصولات) و دامپروری (پرورش حیوانات مثل گاو و گوسفند و مرغ و ماهی) مصرف میشود. با افزایش جمعیت، نیاز به مواد غذایی هم افزایش پیدا میکند و برای برآوردن این نیاز تولیدات کشاورزی بیشتر میشوند. اگرچه در دهههای اخیر افزایش بهره برداری از منابع آبی سرعت کمتری گرفته است اما با افزایش جمعیت این روند همچنان صعودی است که نمودارهای زیر آن را به خوبی نشان میدهد:
این به معنای آن است که در حال حاضر هر قطره از آب ارزش بیشتری پیدا کرده است و ما نیاز داریم که تصمیمات دشوارتری برای بهبود اوضاع بگیریم. محققان معتقدند در حال حاضر ایجاد تعادل بین سه نیاز اساسی بشر یعنی آب-غذا-انرژی یکی از بحرانهای جدی پیش روی ما است و باید بین صنعتی شدن و افزایش جمعیت و مقابله با بحران آب یکی را در اولویت قرار دهیم.
حقیقت این است که در حال حاضر مقدار آب کافی برای برآورده شدن نیازهای بشر وجود ندارد، مثلا انرژی یکی از نیازهای مهم بشر است که مقدار زیادی آب برای آن مصرف میشود، شاید تصور شود استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی میتواند مشکل را حل کند، شاید این انتخاب برای یک منطقه مفید و موثر باشد اما ممکن است در مناطق دیگر بحرانهای جدیدی را به وجود آورد مثلا ممکن است تولید سوختهای گیاهی برای تامین انرژی به آب بیشتری نیاز داشته باشد تا استخراج نفت و گاز.
بحران آب و تغییرات آب و هوا
در ادامه لازم است که به مبحث تغییرات آب و هوا و اقلیم بپردازیم. با افزایش گازهای گلخانهای در جو زمین، زمین روز به روز گرمتر میشود، این اتفاق باعث تغییر شرایط آب و هوایی کره زمین شده و تغییرات دمایی و تغییر الگوی چرخه آب به کم شدن منابع آبی و باارزشتر شدن آن منجر میشود. به طور مثال در گوشهای از زمین سیلهای مرگبار رخ میدهد و در گوشهای دیگر باران یک آرزوی دست نیافتنی است یعنی آب بیشتر در نقاطی که به آن نیاز نیست و آب کمتر در نقاطی که مردم شدیدا به آن نیاز دارند.
نقشه زیر پیش بینی منابع آبی در دسترس را در سال ۲۰۴۰ در نقاط مختلف جهان نشان میدهد:
شهرهایی که با بیشترین کمبود و بحران آب مواجه هستند
شهرها به خصوص شهرهای پرجمعیت در بحران آب با مشکلات بزرگتری مواجه هستند، به طور مثال همین الان هم به نظر میرسد که شهر کیپ تاون با فقدان منابع آبی روبرو است و تنها از طریق جیره بندی و صرفه جوییهای شدید است که جمعیت ۴ میلیون نفری این شهر به حیات خود ادامه میدهند.
پیش بینی میشود تا سال ۲۰۵۰ حدود ۳.۳ میلیارد تا ۴.۵ میلیارد نفر از جمعیت جهان با بحران آب روبرو شوند که از این جمعیت بیش از ۱ میلیارد نفر در شهرها زندگی میکنند. لس آنجلس جزو شهرهایی است که در صدر این لیست قرار گرفته است چون جمعیتی رو به رشد و منابع آبی محدودی دارد.
آینده بحران آب
اگرچه بحران آب بسیار نگران کننده به نظر میرسد و مطالعه این مقاله ممکن است باعث ناامیدی شما شده باشد اما هنوز هم راههایی برای نجات هست. در این شرایط تنها عزم جهانی و کمک گرفتن از تکنولوژی است که میتواند مشکل را حل کند یا حداقل از گسترش بیشتر آن جلوگیری کند، شبیه سازیهای کامپیوتری که در دانشگاه MIT انجام شد مشخص کرد که سیاستهای مقابله با تغییر آب و هوا مثل توافقنامه پاریس میتواند از شت گرفتن بحران آب جلوگیری کند.
اگر دولتها به تعهدات خود در این توافقها پایبند باشند میتوان امید داشت که شرایط از این بدتر نشود. البته توافقنامه پاریس برای حل بحران آب کافی نیست و نیاز به تصمیمات جدیتر و بزرگتری هست، تصمیماتی که تنها در صورت قبول وجود مشکلاتی مثل تغییرات آب و هوایی و کمبود آب میتوان برای آنها اقدام کرد.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت میتوانید مقالات مشابه را در بخش علمی در مجله قرمز شاخه محیط زیست و زمین مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: Science News (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)