پیک لاین یا کاتتر مرکزی محیطی داخل وریدی (PICC) یا به عبارتی دیگر کاتتری وارد شده از طریق پوست، وسیله‌ای پزشکی ست به صورت لوله‌ای نازک، نرم، بلند و انعطاف پذیر است که از طریق سیاهرگ بازو وارد می‌شود و پس از رد شدن از سیاهرگ وارد وریدهای بزرگ قلب می‌شود تا به جریان خون دسترسی داشته باشد. در موارد نادری از طریق رگ پا کارگذاشته می‌شود.
پیک لاین هم همانند یک کاتتر وریدی استاندارد، در رگ تعبیه می‌شود تا از طریق آن دارو وارد یا مایعات مغذی وارد آن شود. پیک لاین می‌تواند از درد استیکهای سوزنی مکرر جلوگیری کند و خطر تحریک عروق کوچکتر در بازرو را کاهش دهد. پیگ لاین نیاز به مراقبت و کنترل برای اختلالات از جمله عفونت و لخته خون دارد. اگر در مورد استفاده از پیک لاین تردید دارید در مورد فواید و خطرات آن با پزشکتان بحث کنید.
پیک لاین یک نوع کاتتر استفاده شده برای دستیابی به رگهای بزرگ داخل قفسه سینه (کاتتر وریدی مرکزی) است. نمونه‌های دیگر کاتترهای داخل وریدی مرکزی شامل پورتهای قابل کاشت و لاینهای مرکزی هستند. بخش قابل ورود پیک بین ۲۵ تا ۶۰ سانتی متر متفاوت است.
موارد استفاده از پیک لاین
پیک لاین برای مقاصد مختلفی و معمولا در بیمارانی که نیاز به داروهای وریدی برای چند هفته یا بیشتر دارند، استفاده می‌شود. اگر بیماری برای تزریق دارو یا خون گرفتن مرتبا نیاز به آنژوکت داشته باشد، پزشک پیک لاین را توصیه می‌کند.
پیک لاین برای موارد زیر توصیه می‌شود:
- درمان سرطان: داروهایی که از طریق رگ تزریق می‌شوند همانند برخی داروهای شیمی درمانی و داروهای درمان هدف گذاری شده را می‌توان از طریق پیک لاین تزریق کرد.
- تزریق همزمان داروها: پیک لاینها را می‌توان برای تزریق همزمان چند دارو استفاده کرد. اگر دو دارو با هم سازگار نباشند و لازم باشد همزمان تزریق شوند، دو نقطه تزریق وریدی نیاز داریم. یک پیک لاین به دلیل داشتن چندین پورت این امکان را می‌دهد تا داروهای ناسازگار از طریق پورتهای مختلف به بیمار داده شوند. اگر چه هر دو داخل پیک لاین می‌روند، اما داروها داخل لوله با هم مخلوط نمی‌شوند و از نقاط مختلفی وارد جریان خون می‌شوند که این امکان را می‌دهد که هر دو همزمان از طریق یک محل تجویز شوند.
- جایگزین تزریق وریدی استاندارد: وقتی که پرستار نتواند با وجود تلاش بسیار یک لاین داخل وریدی ایجاد کند، از این وسیله استفاده می‌شود. همچنین برای محفاظت از رگها در برابر داروهایی که سوزش آور هستند و به طور بالقوه ممکن است به پوست اطراف ورید آسیب برسانند یا به عروق خونی آسیب برسانند مثل داروهای شیمی درمانی.
- جلوگیری از نیدلهای مکرر: پیک لاین یک ورودی مطمئن و محکم برای مواد مورد نظر است. وقتی که پرستار یا پزشک بخواهد مکررا تزریق داخل وریدی برای بیمار استفاده کند از این وسیله قابل اطمینان استفاده می‌شود. برای انواع خاصی از عفونتها نیازمند تزریق داخل وریدی روزانه آنتی بیوتیکهای داخل وریدی برای چند هفته یا بیشتر هستند. پیک لاین را می‌توان در این موارد استفاده کرد و اگر مشکلی پیش نیاید می‌توان آن را تا ۶ ماه بگذارید بماند.
- استفاده طولانی مدت: اکثر وسایل استفاده شده برای تزریق داخل وریدی استاندارد را تنها ۳ تا ۴ روز قبل از برداشن و گذاشتن یک وسیله جدید در جای خود بماند، در حالی که پیک لاین را تا چند هفته می تواند و تعداد دفعاتی که بیمار باید تعبیه وسیله تزریق وریدی استاندارد را تحمل کند، کاهش می‌دهد.
- خون گرفتن از بیمار: پیک لاینها را می‌توان برای خون گرفتن از بیمار هم استفاده کرد. بیمارانی که برای گرفتن خون از آنها مشکل وجود دارد یا خوب نمی‌توانند این فرایند را تحمل کنند، ممکن یک پیک لاین برای آنها استفاده شود تا از وارد کردن هر روزه سوزن به رگ در امان بمانند.
- تزریق مایعات مغذی: اگر بدن شخصی به دلیل مشکلات گوارشی نتواند مواد مغذی را از طریق غذا دریافت کند، ممکن است برای وی یک پیک لاین نصب شود تا مایعات مغذی را دریافت کند.
آمادگی
برای آماده شدن برای وارد کردن پیک لاین، ممکن است این موارد برای بیمار انجام شود:
- آزمایش خون: پزشک برای مطمئن شدن در مورد کافی بودن سلولهای لخته کننده خون (پلاکتها) نیاز به داشتن جوابهای آزمایش خون بیمار را دارد. اگر شخصی پلاکت کافی نداشته باشد، به هنگام تعبیه این وسیله ممکن است دچار خونریزی بیشتری نسبت به فرد عادی شود. دارو یا انتقال خون می‌تواند تعداد پلاکتها را در خون افزایش دهد.
- عکسبرداری: پزشکان معمولا آزمونهای تشخیصی تصویری همانند عکس رادیولوژی و سونوگرافی را توصیه می‌کنند تا بتوانند تصاویر رگهای بیمار را برای برنامه ریزی این عمل داشته باشند.
- گرفتن سابقه پزشکی کامل: در صورتی که شخصی جراحی برداشتن سینه (ماستکتومی) را قبل انجام داده باشد، از آنجایی که بر دستی که برای گذاشتن پیک لاین استفاده می‌شود، اثر دارد باید به پزشک اطلاع داده شود. همچنین پزشک باید در مورد صدمات قبلی به دست، سوختگیهای جدی یا درمان رادیوتراپی بیمار آگاهی یابد. پیک لاین معمولا در صورتی که احتمال اینکه شخص یک روز نیاز به دیالیز برای نارسایی کلیه داشته باشد، توصیه نمی‌شود بنابراین پزشک باید درمورد سابقه بیماری کلیه بیمار اطلاع پیدا کند.
وارد کردن پیک لاین
پیک لاینها معمولا توسط پرستار، دستیار پزشک یا سرپرستار گذاشته می‌شود. اگر بیمار در بیمارستان باشد به صورت بالینی و برای افراد دیگر به صورت سرپایی انجام می‌شود. پیک لاین خودش یک لوله بلند به همراه یک سیم راهنما (سیم قلابدار) داخلی برای سفت کردن لوله است تا وارد شدن داخل رگ را راحت‌تر کند. یک ورید انتخاب می‌شود و پیک لاین در صورت نیاز بریده می‌شود تا طول آن در صورت لزوم، کوتاه شود بخصوص اگر بیمار کوچک باشد. طول مناسب سیم این امکان ر می‌دهد که شیلنگ از محل قرار گیری تا جایی که نوک آن در رگ خونی خارج شده از قلب قرار دارد، امتداد یابد.
محل ورود در بالای بازو زیر آرنج است. اینکه از کدام بازو استفاده شود بستگی به وضیعت شخص دارد اما معمولا دست غیر غالب (دست چپ برای راست دستها) استفاده می‌شود. پزشک یا پرستار ممکن است از سونوگرافی برای دستبابی به رگهای داخل بازو استفاده کند و مطمئن شود که رگها برای تعبیه پیک لاین به حد کافی سالم هستند. معمولا یک کاف دور بازو بسته می‌شود تا رگها برای تزریق متورم و مشخص شوند.
محل ورود معمولا با یک تزریق بی حس می‌شود. این ناحیه به طور کامل تمیز شده و یک برش کوچک انجام می‌شود تا به رگ دسترسی پیدا کنند. برای مطمئن شدن از محل از سونوگرافی یا عکس رادیولوژی استفاده می‌شود. با استفاده از روشی استریل، پیک لاین به آرامی از طریق رگ وارد می‌شود. این وسیله خیلی ارام و با انعطاف زیاد وارد رگ خونی می‌شود که از بازو بالا رفته و مسیرش را به سمت قلب باز می‌کند. در بسیاری از موارد، سونوگرافی برای تعیین بهترین محل برای پیک لاین استفاده می‌شود که با استفاده از آن می‌تواند تعداد دفعاتی که بیمارحین قرار دادن سیم زخمی می‌شود، کاهش می‌دهد.
وقتی پیک در مکان مناسب خود قرار گرفت، می‌توان آن را روی پوست به طور کامل محکم کرد. در این مورد کمی دورتر از محل ورود کاتتر، چسب زده می‌شود تا کل وسیله محکم شود. اکثر پیک لاینها در محل خود بخیه زده می‌شوند به این معنی که لوله و ورودی که روی پوست قرار گرفته بوسیله بخیه در جای خود نگه داشته می‌شود. این کار از جدا شدن تصادفی پیک یا حرکت آن به سمت قلب جلوگیری می‌ند.
وقتی که پیک در محل خود قرار گرفته است، یک عکس رادیولوژی گرفته می‌شود تا تعیین کنند که کاتتر در محل مناسب خود در رگ قرار گرفته یا خیر. . اگر بیمار در بیمارستان باشد، پزشک یا پرستا ر از دستگاه مونیتورینگ قلب استفاده می‌کند تا مشخص کند که کاتتر در مکان صحیح خود قرار گرفته است. درصورتی که در محل مناسب نباشد، کمی به سمت عقب یا جلو کشیده می‌شود. وقتی جاگذاری پیک مورد تایید قرار گرفت، قلاب راهنما برداشته می‌شود و استفاده از کاتتر بی خطر است. انتهای کاتتر که روی بازو است، کپ قرار داده می‌شود تا آن را بدون میکروب نگه دارد.
مراقبتهای پس از پیک لاین
بعد از وارد شدن یک پیک در بازو ممکن است آن بخش دچار درد شود. این درد پس از چند روز از بین می‌رود. پیک لاینها نیاز به مراقبت مرتب دارند از جمله عوض کردن مرتب پوشش استریل، شستشوی با مایع استریل و تمیز کردن پورتها. جلوگیری از عفونت بسیار مهم است که به معنای تمیز نگه داشتن محل ورودی، نگه داشتن در وضعیتی خوب و شستشوی اولیه دست پیش از تماس با پورتهاست. مراقبتهای پس از پیک لاین شامل سه دسته است:
- حفاظت از پیک لاین: پزشک ممکن است روشهای خاصی را برای حفاظت از دست حاوی پیک توصیه کن. اشیا سنگین را بلند نکنید و دستگاه فشار سنج را روی بازوی حاوی کاتتر قرار ندهید. پزشک ممکن است توصیه کند از فعالیتهای که منجر به تکان دادن زیاد دست می‌شود همانند انداختن توپ، خودداری کنید. از گذاشتن پیک لاین در آب خودداری کنید چون ممکن است موقع شنا یا استفاده از حمام اتفاق بیفتد. موقع حمام روی آن را با یک پلاستیک یا سلفون به طور کامل بپوشانید تا آب وارد آن نشود. البته پوششهای به صورت پیش ساخته برای کاور کردن آن وجود دارد که باید به دنبال آنها در داروخانه‌ها و یا مغازه‌های فروش لوازم پزشکی باشید.
- مراقبت از پیک لاین: پرستار یا کارشناس درمانی دیگر، به شما نشان می‌دهد که چگونه از این وسیله محافظت کنید. این ممکن است شامل بررسی ناحیه به صورت مستمر برای عفونت و خروج مایعات به صورت هفتگی تا لخته‌های آن پاک شود. لخته‌ها معمولا با هپارین و یا سرم نمکی شسته می‌شوند. اگر کسی مثل پرستار یا یک کارشناس درمانی این کار را برای شما انجام دهد، بهتر است. می‌توانید به مرکز بهداشت محل خود مراجعه کرده و از آنها بخواهید این کار را برای شما انجام دهند و یا به شرکتهای تامین کننده خدمات درمانی زنگ بزنید تا کسی را برای کمک به شما بفرستند.
- پوشش پیک لاین: موقع حمام باید بازوی درگیر را بپوشانید چون نباید آن ناحیه خیس شود. پزشک یا پرستار این پوشش را معمولا تعبیه می‌کند یا می‌توانید آن را از داروخانه خریداری کنید. اخیرا کاورهای مختلفی برای آنها درست شده که با طرحها و بافتهای متفاوت در بازار وجود دارند. این کاورها پوششی را روی آنها ایجاد می‌کنند تا توسط افراد دیگر دیده نشوند و موقع لباس پوشیدن هم راحت باشید.
در صورتی که هر یک از مشکلات زیر را داشتید با مسئول درمان خود تماس بگیرید:
- پورت تخلیه نمی‌شود
- پیک نشت دارد
- پیک حرکت می‌ند و بخش بیرونی که روی پوست است، ناگهان بلندتر از حد مقدار استفاده شده است (بعضی لوله‌های پیک شماره قابل مشاهده‌ای دارند و به عنوان راهنمای جشمی عمل می‌کنند)
- علائم عفونت را دارید
- علائم لخته خون را دارید
- نیاز به عوض کردن پانسمان قبل از تعویض برنامه ریزی شده آن دارید
خطرات
خطرات همراه با داشتن پیک لاین شامل موارد زیر هستند:
- عفونت: احتمال عفونت در محل ورود کاتتر وجود دارد، این حالت به هنگامی که کاتتر به مدت طولانی روی پوست بماند، احتمال بیشتری دارد.
- لخته شدن خون: لخته‌های خون روی نوک پیک لاین تشکیل می‌شوند که در صورتی که این لخته‌ها تجزیه نشوند می‌توانند از طریق قلب به ریه بروند و وضعیتی به نام امبولی ریوی را به وجود آورند. همچنین می‌توانند در اطراف کاتتر تشکیل شوند.
- سو عملکرد: پیک لاینها می‌توانند مسدود شوند. داروهایی هست که می‌تواند کاتتر را تمیز کند اما این داروها همیشه موثر نیستند و ممکن است مجبور شوید کاتتر را بردارید.
- تحریک قلب: اگر لوله خیلی نزدیک به قلب یا داخل قلب باشد، می‌تواند قلب را تحریک کرده و موجب مشکلاتی در ضربان قلب شود. اگر مشکل سریع تشخص داده نشود، سایش مکرر پیک لاین در برابر حرکت ثابت قلب، می‌تواند موجب صدمه به عضلات قلب یا دریچه‌ها شود.
در صورتی که متوجه هر یک از اختلالات ناشی از پیک لاین شدید، با مسئول درمانی خود تماس بگیرید:
- اطراف پیک لاین، قرمز، متورم، کبود یا موقع لمس گرم است.
- بروز تب یا تنگی نفس
- طول کاتتری که به بازو چسبیده، بلندتر شده است.
- به دلیل مسدود شدن، تخلیه آن با دشواری همراه است.
- متوجه تغییراتی در ضربان قلب می‌شوید.
برداشتن پیک لاین
برداشتن پیک لاین سریع و معمولا بدون درد است. بخیه‌هایی که لوله را در جای خود نگه می‌دارند، برداشته شده و سیم به آرامی از داخل بازو بیرون کشیده می‌شود. اکثر مریضها می‌گویند حس عجبیبت به برداشتن آن دارند اما ناخوشایند یا دردناک نیست.
وقتی پیک لاین خارج شد، انتهای سیم که داخل بدن ییمار بود، بررسی می‌شود. باید ظاهر آن مثل روز اول قرار دادن باشد، بدون هیچ قطعه گمشده‌ای که ممکن است در داخل بدن باقی مانده باشد.
در صورت وجود خونریزی، یک باند کوچک روی محل قرار می‌گیرد که دو یا سه روز بعد تا بهبود زخم روی دست بیمار می‌ماند.
ترجمه و تالیف اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع: