ما انسانها همیشه حاکمان بلامنازع روی زمین نبودهایم و همزمان با ما گونههای جانوری و حتی انسانی دیگری نیز در این سیاره میزیستهاند که انسان نئاندرتال یکی از آنها است و شما حتما نام آن را شنیدهاید. اما علاوه بر نئاندرتالها گونههای دیگری مثل انسان دنیسوایی هم همزمان با انسانها خردمند روی زمین میزیستهاند که اگرچه ویژگیهای ژنتیکی متفاوتی داشتهاند اما همچنان انسان محسوب میشوند. اخیرا دانشمندان در مورد این انسان تبارها به اکتشافات جدید و شگفت انگیزی دست یافتهاند که میتواند تاریخچه تکامل انسان را از قبلا کاملتر کند. در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز پس از آشنایی با انسانهای نئاندرتال و دنیسووایی به عنوان دو گونه انسانی به کشف جدید دانشمندان در مورد آنها خواهیم پرداخت.
انسان نئاندرتال
انسان خردمند یا هوموساپینها همان موجوداتی هستند که امروزه سرتاسر کره زمین را تسخیر کردهاند. این موجودات میلیونها سال پیش از تیره میمونها جدا شده و تکامل پیدا کردند. اما یافتههای دانشمندان نشان میدهد ما یا همان هوموساپینها تنها گونههای انسانی نبودهایم که روی این کره خاکی زندگی کردهاند و حداقل شش گونه انسانی دیگر (یا انسان تبار) نیز وجود داشتهاند که طی هزاران سال پیش منقرض شده و از میان رفتهاند و تنها فسیلهایی از آنها باقی مانده است. انسان نئاندرتال یکی از این گونهها است که در اروپا و قسمتهایی از غرب آسیا و چین شمالی میزیستهاند. این انسان تبارها ویژگیهای متفاوتی نسبت به انسان خردمند برخوردار بودند مثل جمجمه بزرگتر، قد کوتاهتر، مقاومت بیشتر در مقابل سرما و قدرت بدنی بالاتر که البته باعث برتری آنها در مقابل انسانهای خردمند نشد. نئاندرتالها دارای تمدن و هنر و قدرت ساخت ابزار بودند و حدود ۲۰۰ هزار سال پیش پدید آمدند اما چهل هزار سال قبل به دلایل ناشناختهای (احتمالا بر اثر قتل عام شدن توسط انسانهای خردمند) از بین رفتند.
انسان دنیسووایی
گونه دیگری از انسان تبارها که همزمان با انسانهای خردمند میزیستهاند گونه دنیسووایی نام دارند که بقایای دو تن از آنها در غاری در جنوب سیبری موسوم به غار دنیسووا کشف شده است. این انسان تبارها حدود ۵۰ هزار تا ۳۰ هزار سال قبل وجود داشته با با انسانهای خردمند همزیستی میکردهاند. تفاوت ژنتیکی انسان خردمند با انسان دنیسووایی دوبرابر تفاوتی است که ژنتیک انسان با انسانهای نئاندرتال دار بنابراین انشقاق بین گونه دنیسووایی و گونهای که به انسان خردمند و نئاندرتال منتهی شده است در گذشته دورتری (حدود یک میلیون سال پیش) رخ داده است.
اجداد واقعی ما
تا همین چند سال پیش تصور میشد ژن انسانهای خردمند کاملا خالص است و هیچ اختلاط ژنتیکی بین این گونه با انسان تبارهای دیگر رخ نداده است. اما با تهیه نقشه ژنتیکی کامل انسانهای نئاندرتال و دنیسووایی مشخص شد که انسانهای امروزی حدود ۱ تا ۶ درصد از ژنهای انسانهای دنیسووایی و نئاندرتال را در خود دارند. این کشف تحول بزرگی در علم زیست شناسی به وجود آورد و از آن زمان دیدگاه ما نسبت به ژنتیک انسانی کاملا متحول شده است. بر این اساس انسانهای آفریقایی خالص یعنی نژادی که هرگز با نژادهای خارج از آفریقا اختلاط نداشته است هیچ ژنی را نیز از نئاندرتالها و دنیسوواییها به ارث نبرده است اما ساکنان جنوب مرکزی اروپا بیشترین میزان اختلاط با نئاندرتالها را داشتهاند و حدود ۵ تا ۶ درصد از ژن آنها را دارند. ساکنین جزایر ملانزی نیز بیشترین اختلاط را با انسانهای دنیسووایی داشتهاند و حدود ۱ تا ۶ درصد از ژن آنها را به ارث بردهاند.
یک کشف شگفت انگیز
اخیرا دانشمندان فسیل یک دختر ۱۳ ساله را در غار دنیسووا کشف کردند که متعلق به ۵۰ هزار سال پیش است. بررسیهای ژنتیکی این فسیل که مربوط به بخشی از استخوان بدن او بوده است نشان داد این دختر فرزند یک زوج نئاندرتال و دنیسووایی بوده است. این دختر که دانشمندان نام دنیسووا ۱۱ را روی او گذاشتهاند اولین نمونه مختلط از دو گونه انسان تبار است که تاکنون کشف شده است. تحلیلهای ژنتیک نشان داد ۳۸.۶ درصد از ژنهای این دختر از یک مادر نئاندرتال و ۴۲.۳ درصد ژنهای او نیز از یک پدر دنیسووایی به وی رسیده است. ویوین اسلون محقق علم تکامل انسان در موسسه ماکس پلانک آلمان و همکارانش در گزارشی که در ۲۲ آگوست در مجله Nature به چاپ رسید نتایج تحقیقات خود را روی این فسیل اعلام کردند. بررسیها نشان میدهد که پدر این دختر نیز اجداد نئاندرتال داشته است اما این ژنها به حدود ۳۰۰ تا ۶۰۰ نسل قبل از تولد وی بازمیگردند.
اگرچه فسیل این دختر در سیبری کشف شده است اما ژنهای نئاندرتال وی به ژنهای نئاندرتالهای اروپای غربی که از غاری در کرواسی کشف شدهاند شباهت بیشتری دارند. این یافته نشان میدهد که نئاندرتالهای آسیایی حدود ۹۰ هزار سال پیش به اروپا رفتهاند و یا عکس این اتفاق رخ داده و نئاندرتالهای اروپایی راه خود را سمت آسیا کج کرده و با انسانهای دنیسووایی ساکن آن منطقه همزیستی کردهاند.. واضح است که گرفتن نتیجه قطعی در این مورد نیاز به بررسیها و مطالعات ژنتیکی بیشتری روی این دو گونه انسانی دارد.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت میتوانید مقالات مشابه را در بخش علمی در مجله قرمز شاخه دانستنیهای علمی مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: Science News (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)