مواد مختلفی در ساخت عطر کاربرد دارند از گیاهان معطر گرفته تا مواد معدنی و موادی که از حیوانات به دست می‌آید تا مواد مصنوعی ساخته دست بشر. اما گیاهان معطر در ساخت عطر همیشه جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند و جزو اولین منابع معطری هستند که بشر به آن‌ها دسترسی داشته‌است. به همین دلیل گیاهان متعدد و متنوعی را می‌توان نام برد که از چندین قرن گذشته در ساخت عطر کاربرد داشته‌اند و بشر روش‌های مختلفی را برای استخراج عطر آن‌ها به کار برده‌است. شما نیز اگر به بسته بندی عطر محبوب خود نگاه کنید حتما چند نام نمونه رایحه گیاهان معطر به کار رفته در آن را مشاهده خواهید کرد. اما مهم‌ترین و پرکاربرترین گیاهانی که در ساخت عطر به کار می‌روند کدامند؟
پرکاربردترین گیاهان معطر در ساخت عطر
بلسان: بلسان یا بالزام نوعی صمغ طبیعی است که از ساقه نوعی درخت و بوته به همین نام به دست می‌آید. این ماده بویی شبیه به بوی وانیل دارد و پرکاربردترین انواع بلسان در عطرسازی مدرن در کشور پرو و کلمبیا کشت می‌شوند.
ترنج: روغنی نارنجی که از پوست ترنج به دست می‌آید از مواد پرکاربرد در ساخت عطر است و در ۳۳ درصد از عطرهای زنانه مورد استفاده قرار می‌گیرد و بوی بسیار خوبی دارد.
نارنج یا پرتقال تلخ: این میوه مرکباتی هم در پوست خود ماده‌ای روغنی و خوشبو دارد که در ساخت عطر کاربرد دارد. گل درخت نارنج یا همان بهارنارنج نیز از گیاهان معطر مورد استفاده در عطرسازی است.
کندر هندی: کندر هندی یا اولیبانوم نوعی صمغ است که از درخت کوچکی که در جنوب شبه جزیره عربستان و سومالی می‌روید به دست می‌آید. این صمغ از هزاران سال قبل مورد استفاده بوده است و رومیان باستان مقادیر زیادی از آن را به کشور خود وارد می‌کرده‌اند. این ماده در ۱۳ درصد از عطرهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
باریجه: بایجه نوعی گیاه از خانواده رازیانه است که در ایران می‌روید. این گیاه بویی تند و شبیه برگ دارد که رایحه مشک مانند هم در خود دارد.
گل یاسمن: پس از گل سرخ گل یاسمن مهم‌ترین گیاهی است که در ساخت عطر به کار می‌رود. این ماده در بیش از ۸۰ درصد از عطرهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بویی دلنشین و شادی آفرین دارد. در میان انواع مختلف گل یاسمن، یاسمن اسپانیایی از قرن شانزدهم به بعد در عطرهای اروپایی به کار می‌رود. تنها یک دهم درصد از حکم گل یاسمن به عصاره آن تبدیل می‌شود و به همین دلیل این عطر از گرانترین عطرهای جهان است.
صمغ لادن: این صمغ از ریشه و پیاز نوعی گل لادن به دست می‌آید که در خاورمیانه می‌روید. این صمغ بویی شبیه به بوی عنبر دارد که به خوبی با رایحه‌های دیگر مخلوط می‌شود و در ۳۳ درصد از عطرهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اسطوخودوس: اسطوخودوس یا لوندر شاید در میان گیاهان معطر معروف‌ترین و پرکاربردترین آن‌ها باشد که از دوران یونان و روم باستان مورد استفاده بوده است. زمین‌های گسترده‌ای در فرانسه و انگلستان تحت کشت این گیاه قرار دارند و از هر جریب زمین حدود هفت کیلوگرم روغن اسطوخودوس به دست می‌آید.
لیمو: روغن پوست لیمو نیز مانند مرکبات دیگر در ساخت عطر مورد استفاده قرار می‌گیرد و از هر هزار عدد لیمو می‌توان حدود نیم کیلو روغن لیمو استخراج کرد. این ماده در ساخت عطرهای باکیفیت و گران‌قیمت کاربرد دارد که بویی دلپذیر و شاد از خود متصاعد می‌کند.
موگه یا زنبق دره: عصاره این گل خوشبو و کمیاب به روش‌های مختلفی استخراج می‌شود که گران بودن آن باعث شده نوعی مصنوعی آن بیشتر کاربرد داشته باشد. این ماده در ۱۴ درصد از عطرهای امروزی به کار می‌رود.
مر: مر نوعی صمغ است که از درختی به همین نام که در عربستان سعودی و اتیوپی می‌روید به دست می‌آید و از گذشته‌های دور در عطرسازی و داروسازی کاربرد داشته است. بوی این صمغ شبیه بوی بلسان است و قدرت ترکیب بالایی دارد که در ۷ درصد از عطرهای مدرن استفاده می‌شود.
بهارنارنج: شکوفه‌های درخت نارنج (که در قرن دوازدهم از سرزمین‌های اسلامی وارد اروپا شد) به افتخار شاهزاده ایتالیا “نرولی” نامگذاری شد. بوی این شکوفه‌ها تند و شیرین هستند و بوی گل‌ها را در خود دارند که در ۱۲ درصد از عطرهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قارچ بلوط: در کوهستان‌های اروپا و شمال آفریقا نوعی خزه روی تنه درخت بلوط و کاج می‌روید که بوی مطبوعی تولید می‌کند، بویی شبیه به بوی چوب و خاک که رایحه مشک مانندی هم در خود دارد و به خوبی با عطرهای دیگر مخلوط می‌شود. یک سوم عطرهای امروزی این ماده را در خود دارند.
زنبق زرد: نوعی روغن زرد که از ریشه گیاه زنبق به دست می‌آید و بویی شبیه بوی بنفشه تولید می‌کند. فرآیند استخراج این ماده از ریشه زنبق ساده نیست و زمان زیادی (حدود دو سال) نیاز دارد. بیشتر عطرهای گران قیمت امروزی این ماده را در خود دارند.
پاتچولی: گیاهی از شرق دور که رایحه آن پس از خشک شدن استخراج می‌شود و بویی خاص و تند در خود دارد و به همین دلیل باید در مقادیر بسیار کم استفاده شود. این عطر قدرت ترکیب بالایی دارد و در عطرهای گران قیمت مورد استفاده قرار می گیرد.
گل سرخ: مهم‌ترین گیاه در میان گیاهان معطر بدون تردید گل سرخ است که تاریخچه خاصی برای خود دارد. تنها سه صدم درصد از حجم گل سرخ به عطر تبدیل می‌شود و ماده‌ای بسیار باارزش است که در ۷۵ درصد از عطرهای باکیفیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چوب صندل: پودر این چوب با فرآیند تقطیر به روغنی تبدیل می‌شود که در عطرسازی کاربرد زیادی دارد چون عطری ماندگار و خوشبو است. هرچند درخت چوب صندل بسیار کمیاب است اما این ماده در نیمی از عطرهای مدرن استفاده می‌شود.
گل مریم: بوی این گل حسی مانند قدم زدن در یک بعدازظهر در باغی پر از گل را دارد. هرچند از از ۱۲۰۰ کیلوگرم این گل تنها ۲۰۰ گرم عصاره به دست می‌آید اما این ماده در بیست درصد از عطرهای امروزی استفاده می‌شود.
وانیل: این ماده خوشبو از میوه نوعی گل ارکیده که در آمریکای مرکزی و جنوبی می‌روید به دست می‌آید. وانیل بویی شیرین و تند دارد که شادی آفرین و برای همه دلپذیر است. ۲۵ درصد از عطرهای امروزی رایحه وانیل را در خود دارند.
خس خس: روغن خس خس از ریشه‌های نوعی گیاه که در آسیای جنوب شرقی می‌روید به دست می‌آید. این گیاه بویی شبیه به بوی زمین و گل بنفشه و زنبق دارد که دوام و ترکیب پذیری بالایی هم دارد و در ۳۶ درصد از عطرهای مدرن مورد استفاده قرار گرفته است.
گل بنفشه: در عطرسازی دو نوع گل بنفشه وجود دارد، نوع ویکتوریا که بوی بهتری دارد و نوع پارما که زودتر رشد می‌کند. عطر بنفشه از گلبرگ و برگ گیاه استخراج می‌شود که قیمت بالایی دارد و بیشتر نوع مصنوعی آن مورد استفاده قرار می گیرد.
درخت یلانگ یلانگ: در جنوب شرقی آسیا نوعی درخت می‌روید که برگ‌های خوشبویی دارد و بویی شبیه به یاسمن تولید می کند. این درخت در ساخت عطر استفاده زیادی دارد و در ۴۰ درصد عطرهای مدرن به کار می‌رود.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش زیبایی در مجله قرمز شاخه عطر و ادکلن مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: Perfume Knowledge (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)