انسان‌ها از گذشته‌های دور با ترسیم تصاویری روی دیوارهای غارها سعی کرده‌اند ترس‌ها، آرزوها و تخیلات خود را ثبت کنند. تاکنون تصور می‌شد قدیمی‌ترین نقاشی های کشف شده از این نوع مربوط به سی تا چهل هزار سال قبل است اما یک اکتشاف جدید در غار بلومبوس در آفریقای جنوبی افق‌های جدیدی را روی محققان باستان شناسی گشوده است و احتمال می‌رود که سنگ نگاره کشف شده از این غار قدیمی‌ترین نقاشی انسان‌ها باشد. اما دانشمندان چطور به این اکتشاف دست پیدا کردند؟ صحت و اهمیت این موضوع تا چه اندازه است؟ در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز به جدیدترین کشف دانشمندان که ممکن است قدیمی‌ترین نقاشی انسان‌ها روی دیوارهای غارها باشد خواهیم پرداخت.
نقاشی‌های انسان روی دیوارهای غارها
تاکنون نقاشی‌های باستانی متعددی روی دیواره‌های غارهایی در کشورهای مختلف کشف شده است که از نمونه‌های معروف آن می‌توان به غارنگاره‌های آلتامیرا در اسپانیا و غار لاسکو در فرانسه و تعدادی غارنگاره در اندونزی اشاره کرد که قدمت آن‌ها به حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار سال قبل بازمی‌گردد و به عنوان قدیمی‌ترین نقاشی کشف شده بشر شناخته می‌شوند. قدمت این نقاشی‌ها توسط آزمایشات زمان سنجی کربنی تعیین می‌شود که اگرچه دقت بالایی دارد اما ممکن است مواد روی نقاشی‌ها با استخوان‌های قدیمی یا مواد جدیدی ترکیب شده باشند و نتایج را تحت تاثیر قرار دهند. در هر صورت قدیمی‌ترین نقاشی هایی که در این غارنگاره‌ها کشف شده اند قدمتی بیش از ۴۰ هزار سال نداشته اند اما اخیرا دانشمندان به کشف بزرگی دست یافته‌اند که رکوردهای قبلی را جابجا کرده است.
قدیمی‌ترین نقاشی انسان روی دیوارهای یک غار آفریقایی
چندی پیش قطعه سنگی جدا شده از دیواره یک غار به نام بلومبوس در آفریقای جنوبی توجه محققان را به خود جلب کرد. آن‌ها معتقدند این سنگ که خطوطی رنگی روی خود دارد بخشی از یک غارنگاره باستانی با قدمتی حدود ۷۳ هزار سال است و در واقع قدیمی‌ترین نقاشی شناخته شده انسان است. کریستوفر هنشیلوود محقق باستان شناسی دانشگاه برگن نروژ معتقد است این کشف نشان می‌دهد که هوموساپین‌ها (انسان‌های مدرن) ساکن غار بلومبوس حدود هفتاد هزار سال پیش دقیقا مانند انسان‌های مدرن امروزی بوده و صاحب هنر و تمدن خاص خود بوده‌اند.
هیلشوود و همکاران او که کار پژوهش روی این قطعه سنگ باستانی را به عهده داشته‌اند با بررسی خطوط رنگی روی آن دریافتند که این خطوط بخشی از یک نقش بزرگ‌تر است که توسط یک ماده رنگی روی دیوار ایجاد شده است. آن‌ها با آزمایش هزاران قطعه سنگ و ابزاری که از سال ۲۰۱۱ تاکنون در این غار کشف شده است به این نتایج دست یافتند، ابزارهایی از جنس صدف دریایی و سنگ که قدمتی بین ۷۰ تا ۱۰۰ هزار سال دارند و دقیقا همزمان با این غارنگاره وجود داشته‌اند. نتایج این بررسی در روز ۱۲ سپتامبر در مقاله‌ای درمجله نیچر به چاپ رسید. طرح روی این قطعه سنگ باستانی که قدیمی‌ترین نقاشی شناخته شده است، از شش خط محو شده رنگی به سمت بالا و سه خط کمرنگ‌تر تشکیل شده است. بررسی‌های میکروسکوپی و شیمیایی روی این خطوط نشان می‌دهد که این خطوط با ماده‌ای طبیعی و قرمز رنگ به نام اخرا کشیده شده‌اند. شبیه‌سازی رایانه‌ای نشان می‌دهد که طرح کامل این غارنگاره چیزی شبیه به این تصویر بوده است:
تصادف یا اکتشاف؟
با بررسی صدف‌هایی که در این منطقه وجود داشت مشخص شد طرح‌هایی شبیه به این غارنگاره روی سطح برخی از این صدف‌ها نیز حک شده است و ممکن است این طرح معنای خاصی برای خالقان آن داشته باشد اما پل پتیت محقق دانشگاه دورهام انگلستان معتقد است تشخیص این که این طرح‌ها طرح‌های انتزاعی و ذهنی هستند و یا از افکار و دغدغه‌های روزمره انسان‌های باستانی نشات گرفته‌اند کار ساده‌ای نیست. چون برخی از انسان‌های شکارگر-خوراک جو از تصاویر انتزاعی برای کشیدن ترسیم انسان یا حیوان و موضوعات دیگر استفاده می‌کرده‌اند. در هر صورت این طرح‌ها هر معنایی که داشته باشد نشان می‌دهد که برای مردم عصر حجر در آفریقای جنوبی مهم بوده است چون آن را روی سطوح دیگری نیز حک کرده‌اند.
البته این اکتشاف با تردیدهایی هم همراه است مثلا ماکسیم اوبرت محقق دانشگاه گریفیث ساوتپورت از استرالیا معتقد است که تیم هنشیلوود نمی‌توانند از این یافته مطمئن باشند چون این طرح‌ها ممکن است به طور اتفاقی هنگام تیز کردن ابزارها روی سطوح به وجود آمده باشد و معنای خاصی نداشته باشد. اما هنشیلوود این ادعا را رد می‌کند چون معتقد است طرح‌های ایجاد شده بر این سنگ بسیار واضح و مشخص هستند در حالی که خراش‌های اتفاقی یا ناشی از تیز کردن و پودر کردن سنگ نمی‌تواند این طور پررنگ و عمیق باشد. به هر حال هنشیلوود و همکارانش در حال توسعه و تکمیل یافته‌های خود هستند و سعی دارند با آزمایشات بیشتر، از رفتار انسان‌های نخستین در آفریقا پرده بردارند.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش علمی در مجله قرمز شاخه دانستنی‌های علمی مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: Science News (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)