سوختگی درجه سه یا سوختگی کاملا ضخیم یک نوع سوجتگی است که پوست را تخریب کرده و ممکن است به بافت زیرین صدمه بزند. این نوع سوختگی شدیدتر از نوع اول و دوم است و همیشه نیازمند پیوند پوست است.
سوختگی درجه سه یک صدمه جدی نیازمند مراقبتهای فوری پزشکی است. برخلاف سوختگی‌های با شدت کم که می‌تواند خیلی دردناک باشند، سوختگی کاملا ضیخم ممکن است دردناک نباشد. این بخاطر این است که سوختگی ممکن است به انتهای اعصاب داخل پوست که مسئول حس درد هستند، صدمه بزند.
در مجموع، ناحیه سوختگی ممکن است چنین ظاهری داشته باشد:
- سفید
- خاکستری
- سیاه
- قهوه‌ای
- زرد
- زغالی
- مومی یا چرمی
شخصی که دچار این نوع سوختگی است باید بستری شود. درمان آن بسته به وسعت، شدت و محل سوختگی، متفاوت است. اگر فردی مشکوک به سوختگی درجه سوم است، باید به دنبال خدمات اورژانس باشد. بدون درمان این سوختگی‌ها منجر به اختلالات جدی و حتی مرگ می‌شوند. در اینجا ما قصد داریم این نوع سوختگی را به طور جامع بررسی کنیم.
تعریف سوختگی درجه سه
سوختگی درجه سوم یک نوع شدید از سوختگی است که در تمام لایه‌های پوست نفوذ می‌کند. این نوع سوختگی ممکن است این موارد را تخریب کند:
- اپیدرم، لایه بیرونی پوست
- درم، لایه زیر اپیدرم
- هیپودرم در برخی موارد که بافت زیر پوستی و داخلی‌ترین لایه پوست است
پزشکان سوختگی‌ها را با توجه به صدمه‌ای که به پوست و بافت اطراف آن وارد می‌کنند، طبقه بندی می‌کنند. انواع سوختگی عبارتند از:
- سوختگی درجه اول: این نوع که از همه شایعتر است، به عنوان سوختگی سطحی هم شناخته می‌شود. در این نوع سوختگی به بیرونی‌ترین لایه پوست صدمه می‌زند و معمولا طی یک هفته خودش خوب می‌شود. یک نوع شایع آن آفتاب سوختگی است.
- سوختگی درجه دوم: به عنوان سوختگی با ضخامت جزئی هم شناخته می‌شود که به دو لایه بالایی پوست می‌رسد. سختگی‌های درجه دوم نیازمند پیوند هستند و معمولا اسکار به جا می‌گذارند.
- سوختگی درجه سوم: این نوع به طور کامل به پوست صدمه می‌زند همانند فولیکولیهای مو و غده‌های عرقی. همچنین ممکن است به بافت زیرین هم صدمه بزند و معمولا نیازمند پیوند است.
- سوختگی درجه چهارم: این نوع سوختگی تا داخل بافت چربی می‌رسد.
- سوختگی درجه پنجم: این نوع سوختگی تا عضله هم می‌رسد.
- سوختگی درجه شش: این نوع از سوختگی تا استخوان می‌رسد.
علل
سوختگی درجه سه معمولا ناشی از تماس یا قرار گرفتن در معرض موارد زیر است:
- شعله
- جرقه ناشی از انفجار
- مواد شیمیایی مانند اسیدها
- برق
- مایعات سوزاننده
- تماس طولانی مدت با جسم بسیار داغ
علائم
هر سوختگی شدیدی معمولا مشخص بوده و نیاز به درمان در بیمارستان دارد.
علائم شایع
علائم شایع سوختگی با ضخامت کامل ممکن است منجر به موارد زیر شود:
تغییر رنگ پوست که می‌تواند شامل موارد زیر شود:
- سفید
- خاکستری
- سیاه
- قهوه‌ای
- زرد
ظاهر پوست
- خشک
- چرمی
- مومی
ورم
نداشتن درد به دلیل صدمه به انتهای عصب
شوک
سوختگی شدید همچنین می‌تواند منجر به اختلالات منجر به مرگ شود. به عنون مثال ممکن است دچار شوک شود.
معمولا، بدن برای جلوگیری از صدمه به خودش، عفونت یا مشکلات دیگر، واکنشی التهابی نشان می‌دهد. البته در بعضی موارد، با وجود چنین سوختگی‌های شدیدی، بدن ممکن است بیش فعال شود و پاسخ التهابی بیشتر به خودش صدمه بزند.
شوک معمولا موجب صدمه می‌شود چون پاسخ التهابی گسترده منجر به این شود که بافتها و اندامها اکسیژن کافی دریافت نکنند. چند اندام همانند ریه، قلب و مغز به خصوص مستعد صدمه بوسیله شوک هستند.
عفونت
عفونت نگرانی مهم دیگر در مورد سوختگی درجه سه است. این صدمه شدید به پوست، بدن را بیشتر مستعد پاتوژنها می‌کند. سوختگی همچنین می‌تواند سیستم ایمنی را ضعیف کند به این معنا که بدن کمتر قادر به مبارزه با عفونت است. به خصوص گرفتن عفونت پنومونی و سپسیس شایع است و بالقوه اختلالات کشنده ایجاد می‌کند.
تشخیص
پزشک معمولا شدت سوختگی را بوسیله معاینه ناحیه سوخته، تشخیص می‌دهد. وی ممکن است سوالاتی در مورد علت سوختگی، جراحات دیگر و آیا شخص بیماریهای دیگری دارد، می‌پرسد. پزشک ممکن است شدت سوختگی را بوسیله حساب کردن این موارد تعیین کند:
- سن بیمار
- درصد کل سطحی از بدن که سوخته با استفاده از قانون نه
- نوع سوختگی
- کدام بخشهای بدن را شامل می‌شود
پزشک معمولا سوختگی شدید را طبق معیارهای زیر طبقه بندی کند:
بیش از ۱۰% TBSA در کودکان یا افراد مسن
بیش از ۲۰% TBSA در بزرگسالان
بیش از ۵% درجه سه
سوختگی زیاد در:
- صورت
- چشمها
- گوشها
- مفاصل
- ناحیه تناسلی
درمان سوختگی درجه سه
به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO)، هر نوع سوختگی درجه سه بلافاصله باید در بیمارستان بستری و درمان شود. افراد دچار این نوع سوختگی معمولا در بخش سوختگی پذیرش می‌شوند. پس از سوختگی درجه، باید بلافاصله کمک پزشکی ترتیب داده شود. کسی که سوختگی دارد، در حین منتظر ماندن در اورژانس باید از این موارد اطمینان حاصل کند:
- از خطر خارج شده است
- نفس می‌کشد
- وسایل و لباس محدودی دارد البته نه در نزدیکی زخم که باید برداشته شود
همچنین این افراد می‌توانند ناحیه را با یک باند استریل بپوشانند و تلاش شود که انگشتان دست و پا در صورت سوخته بودن از هم جدا باشند و تا حد امکان ناحیه سوخته بالاتر از قلب قرار گیرد. درمان شخص بستگی به وسعت، شدت و محل سوختگی دارد. علت سوختگی و وضعیت سلامتی شخص نیز نوع درمان را مشخص می‌کند. درمان سوختگی درجه سه شامل موارد زیر است:
- جراحی: سوختگی درجه سه معمولا نیازمند جراحی‌های چند گانه برای برداشتن بافت سوخته از ناحیه سوختگی است.
- پیوند پوست: از آنجایی که سوختگی درجه سه خودش بطور طبیعی خوب نمی‌شود، پیوند پوست ضروری است. پزشک ممکن است از ترکیبی از پیوند پوست طبیعی، فراورده‌های مصنوعی پوست یا پوست رشد داده در آزمایشگاه استفاده کند.
- مایعات داخل وریدی: برخی افراد ممکن است نیازمند دریافت مایعات اضافی برای حفظ فشار خون و پیشگیری از شوک باشند.
- دارو: به این اشخاص داروهای متفاوتی همچون آنتی بیوتیک و مسکن داده می‌شود تا از عفونت پیشگیری کرده و درد را کاهش دهند.
- واکسن کزاز: از آنجایی که باکتری کزاز به احتمال بیشتری از طریق زخمهای سوختگی، تحریک می‌شود برای چنین شخصی واکسن کزاز زده می‌شود تا پیشگیری شود.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
سوختگی درجه سه یک مورد جدی است و نیازمند توجه پزشکی فوری است. اگر درمان نشود، حتی می‌تواند کشنده باشد. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که سوختگی موجب نزدیک به ۱۸۰ هزار مرگ در هر سال می‌شود در حالی که زخمهای سوختگی غیر کشنده علت اصلی مرگ و میر هستند. کودکان و افراد مسن بیشتر در معرض خطر هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که بعد از تصادفات رانندگی و سقوط، سوختگی مهمترین دلیل مرگ کودکان است.
بهبود
درمان برای سوختگی درجه سه بعد از اینکه شخص بیمارستان را ترک کند، باز هم ادامه دارد. در حالی که دوره بهبودی با توجه به هر شخصی متفاوت است، این اشخاص معمولا درد، خستگی و خارش را گزارش می‌دهند. این افراد باید مراقبت از زخم را که شامل تمیز کردن و بانداژ است، ادامه دهند. برای این کار ممکن است نیاز باشد از پزشک یا پرستار کمک بگیرید یا خود شخص یاد بگیرد چگونه زخم را تمیز و باندپیچی کند. یک عضو خانواده و یا دوست هم می‌تواند کمک کند.
این افراد ممکن است نیازمند توانبخشی و مشاوره باشند تا به توانایی خود در انجام کارهای روزمره، هر گونه مشکل احتمالی در ارتباط و کمک به بهبود سلامت روان خود کمک کند. زمان بهبود سوختگی بستگی به این موارد دارد:
- وسعت سوختگی
- عمق سوختگی
- محل سوختگی
- سن شخص
- وجود زخمها یا بیماریهای دیگر
بخاطر پیشرفت پزشکی، امروزه افراد قادر به بهبود از زخمهای سوختگی که قبلا کشنده بود، هستند. البته این افراد اختلالات دائمی و جای زخم دارند.
خلاصه کلام
سوختگی درجه سه، عمیق، شدید است که به کل پوست صدمه می‌زند. علل آن می‌تواند شامل قرار گرفتن در معرض شعله، انفجار یا مواد شیمیایی قوی باشد. افراد دچار سوختگی درجه سه نیازمند مراقت فوری پزشکی در واحد سوانح و سوختگی هستند. این می‌تواند از اختلالات جدی همچون عفونت یا شوک جلوگیری کند.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منبع: medicalnewstoday