سریال ارباب حلقه‌ها جدیدترین ایده‌ای است که در مورد دنیای فانتزی تالکین مورد کنکاش قرار گرفته و یکی از مسائل مورد بحث در مورد دنیای تالکین و فانتزی است. ارباب حلقه‌ها مجموع فیلمی بود که توسط پیتر جکسون با اقتباس از فانتزی حماسی جی آر آر تالکین روانه سینماها شد. موفقیت عظیم این مجموعه فیلم سبب کار بر روی یک مجموعه پیش در آمد و همچنین استفاده از بعضی از عناصر دیگر این دنیای تخیلی بود. بعد از مدت‌ها دوباره نوبت به اقتباسی دیگر از این دنیا رسیده تا از مزایای تجاری و محبوبیت این برند سینمایی استفاده کند ولی نکته مهم ساخت یک سریال دنباله‌دار و نه مجموعه سینمایی است و همین امر با توجه به تغییر فضا شرایط مخصوص به خود را می‌طلبد. در این مقاله سعی خواهیم کرد که علاوه بر بررسی پتانسیل دنیای تالکین به احتمالات ساخت سریال ارباب حلقه‌ها نیز بپردازیم.
سریال ارباب حلقه‌ها وارث شاهکار پیتر جکسون
دنیای تالکین که در زمره آثار فانتزی مدرن قرار می‌گیرد، زمینه‌ای بود که به خاطر پیچیدگی و گستردگی به‌دشواری می‌توانست مورد یک اقتباس موفق سینمایی قرار گیرد. انیمیشن ارباب حلقه‌های رالف بکشی تلاشی بالنسبه موفق در این زمینه بود ولی شاید ویژگی‌های خاص دنیای تالکین، نیاز به بودجه‌ای هنگفت و عدم وجود جلوه‌های ویژه کافی و وافی برای خلق کامل این دنیا باعث شده بود که این ایده ناب در میان آثار ادبیات گمانه‌زن کمتر مورد اقتباس قرار گیرد.
پیتر جکسون اما از دسته فیلم‌سازان عاشقی بود که همواره به جای درمانده شدن در تنگناها به دنبال راه‌های بکر و کمتر مورد استفاده قرار گرفته شده می‌رفت. پیتر جکسون مدت‌ها به دنبال یک استودیوی مناسب برای حمایت از طرح ارباب حلقه‌ها و فراهم کردن بودجه مورد نیاز برای مجموعه می‌گشت. او یک مجموعه سینمایی دو قسمتی را به خاطر صرفه‌جویی در بودجه در نظر داشت ولی استودیو میراماکس بر ساخت این ایده و خلاصه شدن آن در یک قسمت تأکید می‌کرد.
شاید یکی از نقاط عطف سینمای اقتباس شده از دنیای فانتزی زمانی بود که پیتر جکسون طرح خود را به مسئولان نیولاین سینما ارائه داد و در مقابل با این سؤال مواجه شد که کتاب ارباب حلقه‌ها دارای سه بخش (یاران حلقه‌ها، دو برج، بازگشت پادشاه) چرا اقتباس مورد نظر جکسون که قرار است ساخته شود دو قسمتی است؟ البته این سؤال مورد پسند پیتر جکسون و گروه نویسندگان بود چون سه قسمت مجزا باعث می‌شد با خیال راحت و گستردگی بیشتر به این دنیا پرداخته شود.
بعد از مدت‌ها فیلم‌برداری و نامشخص بودن سرنوشت این مجموعه فیلم درنهایت در سال ۲۰۰۱ ارباب حلقه‌ها: یاران حلقه راهی سینماها شد. موفقیت کم‌نظیر و فوق‌العاده فیلم که در سینماهای آمریکای شمالی قریب به ۳۱۳ میلیون دلار و در سراسر جهان نزدیک به ۸۷۲ میلیون دلار فروش داشت، باعث شد این ایده که تقریباً هم‌زمان با قسمت اول مجموعه پرطرفدار هری پاتر (هری پاتر و سنگ جادوگر) عرضه شده بود یک شبه گام در راه مجموعه‌های پرطرفداری مثل جنگ ستارگان (جنگ‌های ستاره‌ای) بگذارد.
ارباب حلقه‌ها دو برج و به‌خصوص بازگشت پادشاه نیز از نظر سینمایی گیشه فوق‌العاده پر رونقی داشتند. جدای از این فروش دی‌وی‌دی و محصولات جانبی این اثر فوق‌العاده چشمگیر بود. ورای این مسائل مجموعه ارباب حلقه‌ها از نظر منتقدین هم کاری بسیار درخشان بود. چنانچه در مراسم اسکار بسیار درخشید و در مجموع در ۳۰ رشته مختلف کاندید و برنده ۱۷ جایزه مختلف شد از جمله اینکه ارباب حلقه‌ها بازگشت پادشاه در تمامی ۱۱ رشته‌ای که نامزد اسکار شده بود برنده شد و لقب ارباب اسکارها را به خود اختصاص داد. جدای از موفقیت در گیشه و نزد منتقدین ارباب حلقه‌ها فصلی جدید از نظر جنبه‌های فنی و فیلم‌سازی بود. ارباب حلقه‌ها در زمینه طراحی و اجرای جلوه‌های ویژه، طراحی صحنه، موسیقی و خیلی المان‌های دیگر دخیل در فیلم‌سازی هوایی تازه به‌خصوص در سینمای کم‌رمق فانتزی بود.
بعد از موفقیت ارباب حلقه‌ها و تجارب دیگر پیتر جکسون، این فیلم‌ساز تصمیم گرفت که ایده البته جمع و جورتری از دنیای تالکین و سرزمین میانه به نام هابیت که داستانی بچه‌گانه و در مقایسه با ارباب حلقه‌ها نه‌چندان بلند بود را که پیش‌درآمدی برای این مجموعه بود را روانه سینماها کند. هابیت که در ابتدا قرار بود با کارگردانی گیرمو دل تورو و تهیه‌کنندگی پیتر جکسون و در دو قسمت روانه سینماها شود درنهایت با کنار کشیدن دل تورو کار کارگردانی به جکسون رسید و تصمیم بر این گرفته شد که این مجموعه در سه قسمت ساخته شود. هابیت برای ساخت دارای بودجه هنگفتی بود ولی شاید عدم تمرکز پیتر جکسون، مساعد نبودن شرایط و افراط در جلوه‌های ویژه و نادیده گرفتن عواملی که در درخشان شدن ارباب حلقه‌ها دخیل بودند باعث شد که هابیت چه در گیشه‌ها و چه از نظر منتقدین مجموعه درخشانی نباشد. اگر ارباب حلقه‌ها سکوی پرتابی برای خیلی از افراد مستعد در زمینه سینمای فانتزی بود، هابیت در این زمینه و به‌خصوص برای خود پیتر جکسون به نوعی گامی رو به عقب محسوب می‌شد.
سریال ارباب حلقه‌ها رقیبی برای سریال بازی تاج و تخت؟
جدای از افول هابیت، قبل از اکران این مجموعه فیلم، سریالی دیگر در حوزه اقتباس از ادبیات فانتزی به نام بازی تاج و تخت ساخته شد. این سریال بر اساس مجموعه داستان نغمه‌ای از آتش و یخ جرج مارتین ساخته شد. گستردگی و تنوع اقلیم‌ها و نژادها در این داستان موفق فانتزی قرون‌وسطایی به گونه ای بود که نمی‌شد آن را در مدیوم سینما ساخت و یا حداقل برای موفقیت ریسک بسیار بالایی داشت ولی موفقیت فصل اول این سریال باعث شد ۶ فصل دیگر برای این ایده ساخته‌شده و فصل هشتم نیز با بودجه‌ای هنگفت در دست ساخت قرار گیرد. جدای از این موج گسترده سریال‌ها و هزینه‌های بالایی و همچنین توفیق در جلب مخاطب باعث شد که پای ایده‌های فانتزی و تخیلی نیز به طور گسترده‌ای به این زمینه باز شود.
تالکین به‌جز ارباب حلقه‌ها و هابیت کارهای دیگری در مورد رشته افسانه مثل فرزندان هورین یا کتاب سیلماریلیون را در فهرست آثارش داشت. همیشه این سؤال در ذهن منصف این سطور شکل می‌گرفت که فرزندان هورین با پتانسیل بالای خود چرا در سینما و یا به صورت سریال تهیه نمی‌شود همین سؤال البته با شدت زیادی همواره در ذهن دوستداران فانتزی قرار داشت. ولی برای یک اقتباس باید مسائل فراوانی را در نظر گرفت.
ارباب حلقه‌ها از نظر داستانی کاری منجسم و یکدست و هابیت داستانی جمع و جور و کمتر شلوغ بود. ولی سیلماریلیون به عنوان تاریخ‌نگار دنیای تالکین گستره‌ای بسیار بزرگ‌تر و عظیم‌تر از ارباب حلقه‌ها دارد. در دنیای تالکین، موجودات این دنیا در اعصار و دوران مختلفی زندگی می‌کردند که هرکدام دستخوش حوادث عظیمی بود. از جمله دوران اول و مجموعه حوادثی که حول محور شخصیت‌هایی مثل ملکور یا فئانور می‌گذشت یا دوران دوم و سوم که داستان ارباب حلقه‌ها تنها حوادث انتهای دوران سوم را در برمی‌گرفت.
دوران مختلف و شخصیت‌های بسیار زیاد و داستان‌های پراکنده و ناهمگون باعث شده بود که شاید ساخت یک مجموعه سینمایی (از ۳ قسمت تا ولو ۷ قسمت) نیز در پرده‌ای از ابهام باشد و جدای از آن در معرض ریسک فوق‌العاده زیادی برای بازگشت سرمایه عظیم که بالطبع از تهیه‌کنندگانش طلب می‌کرد. این امر سبب شد که بعد از مدت‌ها از ساخت ارباب حلقه‌ها این ایده ساخته نشود و حتی ساخت سریال آن نیز از نظر عملی بسیار سخت به نظر برسد؛ اما چیزی که جالب و البته ماهیتاً پیچیده است ساخت سریال ارباب حلقه‌هاست که با توجه به ساخت مجموعه موفق سینمایی ارباب حلقه‌ها و مقایسه پتانسیل و بکر نبودن ایده باعث تعجب می‌شود.
پتانسیل داستانی سریال ارباب حلقه‌ها
این سریال براساس احتمالات موضوع پیچیده‌ای دارد. نت فلکیس، HBO و آمازون برای به دست آوردن امتیاز ساخت آن رقابت داشتند که در نهایت کار به آمازون رسید تا بودجه‌ای هنگفت را برای این کار به کار گیرد. همان‌طور که از اسم این کار پیداست سریالی است که طبیعتاً براساس کتاب ارباب حلقه‌ها ساخته خواهد شد ولی اظهارنظرها چیزی غیر از این نکته است و بنابراین صحبت‌ها احتمالاً شاهد سریالی غیرتکراری با نگاهی به دیگر اتفاقات سرزمین میانی باشیم.
اگر بخواهیم داستان ارباب حلقه‌ها را در یک شخصیت خلاصه کنیم به خود ارباب حلقه‌ها یعنی سائورون و داستان حلقه قدرت او می‌رسیم. داستانی که قسمت اعظم آن در سه‌گانه ارباب حلقه‌ها به تصویر کشیده شد و اگر چه در کتاب هابیت اشاره خاصی به حوادث حول محور حلقه قدرت نمی‌شد و حضور حلقه قدرت در این کتاب گذرا و براساس سیر داستانی کتاب هابیت بود ولی در هابیت پیتر جکسون به خاطر جدی و تیره‌تر کردن کار تأکید بر نقش سائورون و جنگ قدرت را بیشتر کرد.
این موضوع باعث می‌شود که عملاً در مورد حلقه قدرت و جنگ حلقه ما قسمت‌های میانی و پایانی این داستان را در پرده سینماها نظاره‌گر باشیم و شاید در باب این ایده تنها چیزی که باقیمانده باشد داستان خلق حلقه‌ها توسط سائورون، اشاره به دیگر حلقه‌های نژادها و حکومت‌های مستقر در زمان خلق حلقه و نگاهی مفصل به داستان زندگی سائورون باشیم. داستانی که البته می‌تواند در مورد این شخصیت با رجوع به دوران اول و دوم و حضور او در نقش خدمتکار ارشد ملکور ارباب تاریکی بسیار کامل و جذاب باشد ولی نکته عدم تطابق وقایع دوران اول و به‌خصوص وقایع حول محور ملکور با تمرکز بر وقایع جنگ حلقه باشیم. اگر گسترده‌تر کردن از نگاه عوامل بهره گرفتن از دنیای سیلماریلیون باشد که باید شاهد سریال سیلماریلیون و یا نسخه‌ای غیررسمی اقتباسی از این کتاب باشیم چیزی که با توجه به دیدگاه وارثین تالکین در این زمینه فعلاً چندان مشخص نیست در نتیجه روند کلی بسط ایده سریال ارباب حلقه‌ها فعلاً تا هنگام ساخت در هاله‌ای از غبار است.
و اما جدای از این مسائل شاید نکته‌ای که بسیار ساده ولی دور از ذهن اکثر اشاره کلمه ارباب حلقه‌ها به شخصیت سائورون شر اصلی دوران سوم است. با این اوصاف اگر شخصیت محوری داستان سائورون باشد و تکیه داستان بر روند زندگی این ارباب تاریکی باشد باید ایده را از دریچه ذهن سائورون و نه جنگ حلقه نگریست. در این صورت می‌توان از سرآغاز زندگی سائورون به تبار او، گرایش او به ملکور، داستان سقوط نومه نور و وسوسه آر فارازون و همچنین خیزش شاه جادو پیشه انگمار اشاره کرد. کسانی که با مختصات دنیای تالکین و داستان‌ها و این شخصیت‌ها آشنا هستند، به‌خوبی از این امر آگاهی دارند که هرکدام از این اساطیر خود پتانسیل پرداخت یک سریال یا لااقل یک فیلم (مجموعه فیلم) سینمایی را دارند و حضور توأمان آن‌ها می‌توان کشش و توانایی فوق‌العاده‌ای برای جذب طرفداران و دوستداران مختلف دنیای فانتزی را ایجاد کند.
سریال ارباب حلقه‌ها یک شبه تئاتر یا باشکوه همچون شاهکار پیتر جکسون؟
یکی از مهم‌ترین مسائل در ساخت یک سریال تأمین بودجه، هدف‌گذاری و روش رسیدن به آن هدف است. در گذشته سریال‌ها اهمیتی کمتر از فیلم‌ها و مجموعه فیلم‌های سینمایی داشتند، بودجه و استعدادهای کمتری جذب این پروژه‌ها می‌شدند و در نتیجه شاید استقبال مخاطب و ارتقا سطح کیفی سریال‌ها به طور تدریجی چندان چشمگیر نبود ولی کم کم با بالا رفتن کیفیت سریال‌ها و استقبال خوب مخاطبین و کمتر محدود بودن این مدیوم به طور محسوسی در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری بر روی سریال به خصوص سریال‌های شکل گرفته بر پایه ایده‌های تخیلی (اعم از علمی –تخیلی، فانتزی و یا وحشت) رو به افزایش بود.
شاید بعضی سریال‌های ساخته شده مثل بازی تاج و تخت موفقیتی همسنگ مجموعه‌های سینمایی موفق برای سازندگان و افراد دخیل در آن به ارمغان آورد ولی همچنان به خصوص در بحث طراحی و اجرای جلوه‌های ویژه و طراحی صحنه شاید نتیجه چیزی نبود که بتوان آن را دارای پتانسیل به چالش کشیدن دستاوردهای سینمایی در زمینه سینمای برگرفته از ادبیات گمانه‌زن دانست ولی فراهم شدن بودجه عظیم در حدود ۵۰۰ میلیون دلار باعث شده که شاید سریال ارباب حلقه‌ها در این زمینه حرف‌های بیشتری برای گفتن داشته باشد.
آمازون با این سرمایه‌گذاری عظیم بر روی سریال ارباب حلقه‌ها دست به ریسکی بزرگ زده است. ریسکی که موفقیتش باعث به اوج رسیدن این کمپانی و شکست آن شاید امری نباشد که به آسانی قابل جبران باشد. البته با توجه به پرطرفدار بودن این ایده و به طور غنی بودن سریال ارباب حلقه‌ها از نظر پتانسیل داستانی انتظار استقبال زیادی می‌شود. امید است که این استقبال با کیفیتی بالا در زمینه پرداخت و جنبه‌های فنی کار همراه شود تا پلکانی باشد برای دسترسی هرچه بیشتر امکانات به ایده‌هایی که شاید قبلاً صرفاً به عنوان رؤیا و دارای شانس کمی برای پرداخت به آن نگاه می‌شد. سریال ارباب حلقه‌ها به‌شرط پرداخت و هدایت درست این سرمایه عظیم می‌تواند همان نقشی را در بین سریال‌ها ایفا کند که سه‌گانه ماندگار پیتر جکسون توانست در سینما و به خصوص در ژانر فانتزی انجام دهد.
این مقاله توسط امین ظهورتبار از گروه نویسندگان مجله قرمز به رشته تحریر در آمده است.
من که خیلی هیجان دارم برای این سریال
هر اثر اقتباسی از دنیای تالکین میتونه هیجان انگیز و جذاب باشه.