خطای دید از مباحث جالب در علوم مختلف مثل زیست شناسی، عصب شناسی، فیزیک و روانشناسی بوده است و همیشه کنجکاوی دانشمندان و شگفتی افراد عادی را به دنبال داشته است. بیشتر این خطاهای دید به دلایل مشخص علمی رخ می‌دهند و مغز ما سعی می‌کند با این خطا خود را با شرایط تطبیق دهد. بحث خطای دید به قرن‌ها قبل باز می‌گردد، اولین نمونه‌های جالب خطای دید در این زمان ارائه شد و شگفتی دانشمندان را برانگیخت و آنان را به اکتشافات مهم در علم عصب شناسی رهنمون شد. در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز به یکی از جدیدترین مباحث خطای دید که در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده است و توضیح علمی آن می‌پردازیم.
این خطای دید جالب واقعیت وجودی شما را زیر سوال می‌برد
اخیرا یکی از کاربران شبکه اجتماعی Reddit با انتشار تصویری مات و چند رنگ ادعا کرد که اگر به مدت طولانی به این تصویر خیره شود رنگ‌های آن کاملا محو می‌شوند. کاربران دیگر نیز با مشاهده این تصویر ادعای این کاربر را تایید کردند و از آن به عنوان یک پدیده شگفت انگیز که واقعیت وجودی انسان را زیر سوال می‌برد یاد کردند. پس از این انتشار، بحث‌های زیادی میان افراد عادی در شبکه‌های اجتماعی درگرفت در حالی که سال‌ها قبل تحقیقات متعددی در مورد تصاویر محو شونده صورت گرفته است و دانشمندان به بررسی علل این نوع خطای دید پرداخته‌اند. شما می‌توانید مقاله کاملی را که نتایج این تحقیق را منتشر کرده است در این لینک مطالعه کنید.
وقتی به این تصویر چند رنگ خیره می‌شوید پس از چند ثانیه رنگ‌های آن محو می‌شوند و درست همان لحظه‌ای که مغز شما متوجه این اتفاق می‌شود رنگ‌ها مجددا بازمی‌گردند. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که مغز توجه خود را به عناصر بصری ثابت و بدون تغییر از دست می‌دهد. همیشه این عنصر حرکت است که ذهن ما را هشیار نگه می‌دارد و باعث دیدن می‌شود اما وقتی این عنصر حذف شود و تصویری که با آن مواجه هستید تار و محو بوده و فاقد مرزهای مشخص باشد، دیدن متوقف می‌شود. البته شدت و ضعف این پدیده به میزان تمرکز و ثبات نگاه شما هم بستگی دارد و ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد.
این خطای دید چطور رخ می‌دهد؟
حال بیایید این پدیده را با نگاهی علمی‌تر و دقیق‌تر بررسی کنیم، وقتی حواس پنجگانه ما به یک وضعیت ثابت عادت می‌کند به این حالت، تطبیق عصبی گفته می‌شود. سوزانا مارتینز استاد دانشگاه پزشکی SUNY Downstate که نویسنده کتاب “قهرمانان خطای دید” هم هست با تشریح این پدیده، آن را با پوشیدن جوراب مقایسه می‌کند و می‌گوید: “شما وقتی جوراب خود را به پا می‌کنید در ابتدا آن را احساس می‌کنید اما با گذشت زمان دیگر به ان توجهی ندارید چون ذهن شما با این وضعیت تطبیق پیدا کرده است ولی به معنای آن نیست که حس شما از بین رفته است چون هر زمان که اراده کنید می‌توانید جوراب‌ها را حس کنید. این خطای بصری هم مشابه این وضعیت است و ذهن ما برای راحتی بیشتر دارای این ویژگی شده است.”
شاید علت این که این پدیده بصری کمی عجیب‌تر از عادت کردن به جوراب است این باشد که مصنوعی‌تر به نظر می‌رسد. چشم‌های ما همیشه در حال حرکت هستند و حتی زمانی که آن‌ها را ثابت نگه می‌داریم باز هم حرکات ریز و میکروسکوپی در کره چشم رخ می‌دهد. بنابراین اگر به این تصویر مانند یک تصویر عادی نگاه کنید و برای ثابت ماندن چشم‌ها به خودتان فشار نیاورید رنگ‌ها سر جای خود باقی می‌مانند و اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد. اما اگر عمدا چشمان خود را ثابت نگه داشته و به آن خیره شوید رنگ‌ها محو خواهند شد. ولی به محض رخ دادن حرکت چشم ، تصویر دوباره باز می‌گردد. شاید فکر کنید بازگشت تصویر به دلیل هیجان ناشی از کشف این پدیده یا آگاه ذهن از آن رخ داده باشد اما پروفسور مارتینز معتقد است شما در آن لحظه چشمان خود را به مقدار خیلی کمی حرکت داده‌اید تا مطمئن شوید تصویر سر جای خودش هست یا خیر و به همین دلیل خطای دید از بین رفته است.
البته بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی ادعا کردند که دچار این خطای دید نمی‌شوند. استوارت آنتسیس استاد روانشناسی دانشگاه کالیفرنیا معتقد است این افراد دروغ نمی‌گویند، گاهی تمرکز کردن و متوقف کردن حرکت چشم مشکل می‌شود به خصوص در این تصویر که کنتراست پایینی دارد، به همین دلیل خطای دید در برخی افراد رخ نمی‌دهد. اگر شما نیز جزو این افراد هستید این بار با بستن یک چشم خود به تصویر نگاه کنید. متمرکز کردن دید با یک چشم کار بسیار ساده‌تری است، همچنین می‌توانید کنتراست تصویر را در نمایشگر خود بالا ببرید تا رنگ‌ها مشخص‌تر شوند. پروفسور مارتینز می‌گوید :”حرکت چشمان ما وقتی که چیزی برای دیدن وجود ندارد سریع‌تر می‌شود پس اگر یک نقطه در وسط این تصویر قرار دهیم تمرکز کردن بسیار ساده تر خواهد شد.” به هر حال فریب خطای دید را خوردن اتفاق خجالت آوری نیست و این پدیده در ذهن همه ما رخ می‌دهد که اگر رخ نمی‌داد هر لحظه با دیدن بینی خود بین دو چشم دچار حواس پرتی و مشکل می‌شدیم. خطای دید نقش مهمی در تمرکز و آرامش ذهن به عهده دارد و زیر سوال رفتن حقیقت وجودی نیز چیز بدی نیست چون شما را به یافتن چیزهای تازه‌ای رهنمون می‌کند که قبلا توجهی به آن‌ها نداشته‌اید.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش علمی در مجله قرمز شاخه دانستنی‌های علمی مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: The Verge (ترجمه و تألیف اختصاصی توسط مجله قرمز)