بسیاری از مردم هنگام وقوع خورشید گرفتگی کامل تنها در پی رصد کردن این پدیده‌ی کنجکاوی برانگیز به شکل مستقیم و بی واسطه هستند. غافل از این‌که هنگام رخ دادن خورشید گرفتگی کامل می‌توان آزمایش‌های علمی مختلفی را به انجام رساند. آزمایش‌های علمی متفاوتی که شاید در حالت عادی تجربه کردنشان آن‌چنان که باید امکان پذیر نباشد. اگر مشتاق به دانستن نکات بیشتری در رابطه با این تجربه‌های علمی جالب هستید، می‌توانید در ادامه‌ی مطلب پیش رو با مجله قرمز همراه باشید.
هرچند که پدیده خورشید گرفتگی هرازگاه و به شکل هرچند سال یک بار رخ می‌دهد، اما پدیده‌ی خورشید گرفتگی کامل اتفاقی نیست که بتوان هر روز یا هر سال شاهد رخ دادن آن بود.
بسیاری از مردم جهان در روز دوشنبه ۳۰ مرداد (ظرف چند روز آینده) از این شانس برخوردارند تا وقوع پدیده خورشید گرفتگی را با چشمان خود (البته چشمان مسلح به ابزارهای حفاظتی) نظاره‌گر باشند. همان گونه که در این مطلب نیز به آن اشاره کرده بودیم، این پدیده در اکثر بخش‌های کشور امریکا به شکل خورشید گرفتگی کامل رویت خواهد شد. اتفاقی که از هم اکنون شور و هیجان بسیاری از علاقه‌مندان علم ستاره شناسی در این کشور را به همراه آورده است. شاید به این دلیل که از سال ۱۹۷۹ میلادی به بعد، مردم امریکا شاهد وقوع خورشید گرفتگی کامل نبوده‌اند.
همین موضوع موجب شده تا بسیاری از دانشجویان، دانش‌آموزان و دانشمندان برای بهره‌مندی کامل از این فرصت طلایی و بررسی مستقیم این پدیده تاریخی به تکاپو بیافتند و آزمایش‌های علمی فراوانی را تدارک ببینند. آزمایش‌هایی که شاید در هر زمان دیگری به جز زمان وقوع خورشید گرفتگی کامل، امکان تجربه کردنشان چندان مهیا نباشد. بر همین اساس در ادامه‌ی این متن تعدادی از جالب‌ترین تجربه‌های علمی تدارک دیده شده در این زمینه را به اتفاق یکدیگر از نظر خواهیم گذراند.
ساختن فیلم هنگام وقوع خورشید گرفتگی کامل
شاید بتوان جالب‌ترین تجربه‌ی علمی تدارک دیده شده هنگام وقوع پدیده‌ی خورشید گرفتگی کامل در روز دوشنبه را فرستادن حدود ۵۰ بالن حاوی باکتری به آسمان دانست. آزمایشی که قرار است توسط سازمان فضایی ناسا انجام شود تا با یک تیر چند نشان مورد هدف قرار گیرد. به این ترتیب که هم جریان کامل خورشید گرفتگی توسط این بالن‌ها، که تا ارتفاع ۳۰ کیلومتری زمین بالا خواهند رفت، ثبت و ضبط شود و هم امکان زنده ماندن باکتری‌های مذکور در فضایی مشابه با فضای مریخ مورد بررسی قرار گیرد.
با این حال تجربه‌های علمی دیگری نیز توسط سایر سازمان‌ها و ارگان‌های پژوهشی در طول وقوع پدیده‌ی خورشید گرفتگی کامل مورد آزمایش قرار می‌گیرند که بسیاری از آن ها در نوع خود جالب و مثال‌زدنی هستند. به عنوان مثال می‌توان به پروژه‌ی تحقیقاتی بزرگی اشاره کرد که تعداد فراوانی داوطلب را به تلسکوپ‌های یکسان مجهز می‌کند تا بتوانند چگونگی وقوع خورشید گرفتگی کامل را بر اساس مکان و زمان و همچنین شروع و پایان آن ضبط کنند. پروژه‌ای که علاوه بر شکل دادن به یک پایگاه داده‌ی غنی و بزرگ از اطلاعات مربوط به این پدیده‌ی کنجکاوی برانگیز نجومی، تولید یک فیلم کامل ۹۰ دقیقه‌ای از کل فرآیند یاد شده را نیز در دستور کار قرار داده است.
برآورد و اندازه‌گیری صدای خورشید گرفتگی کامل
در شرایطی که در طول وقوع خورشید گرفتگی کامل بسیاری از محققان و حتی مردم عادی در پی ثبت تصاویر مختلف از این پدیده خواهند بود، تعدادی از دانشجویان دانشگاه Austin Peay State تنسی تصویربرداری از این پدیده‌ی نجومی مهم را رها کرده و تنها در پی انجام برنامه‌ریزی‌های لازم برای ثبت صدای آن هستند. به منظور انجام هدف مذکور، این دانشجویان قرار است طی همکاری با سازمان فضایی ناسا به انجام آزمایشی بر اساس فرکانس‌های پایین رادیویی بپردازند. در جریان این آزمایش، سر و صداهای رادیویی گوناگون هنگام وقوع خورشید گرفتگی کامل ضبط می‌شود تا با موارد مشابه در شرایط عادی مورد مقایسه قرار گیرد و تفاوت‌های مهمی که میان آن‌ها وجود دارد کشف و بررسی شود. ضمن آن که به منظور بررسی و ضبط هرچه بهتر سر و صداهای یاد شده، این آزمایش در نزدیکی مزارع خارج از شهر انجام می‌گیرد تا گروه تحقیقاتی مذکور حداقل یک و نیم کیلومتر از منابع انرژی الکتریکی به دور باشند و اختلالی در آزمایش آن‌ها به وجود نیاید.
مطالعه‌ی رفتار حیوانات هنگام وقوع خورشید گرفتگی کامل
معمولا بسیاری از حیوانات هنگام وقوع پدیده‌های طبیعی مختلف واکنش‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند. حال دو تن از پژوهشگران دانشگاه Austin Peay State قصد دارند به بررسی رفتار گاوها و جیرجیرک‌ها در هنگام وقوع خورشید گرفتگی کامل در روز ۳۰ مرداد بپردازند. البته این نخستین بار نیست که رفتار حیوانات هنگام وقوع پدیده خورشید گرفتگی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. چرا که در سال ۱۹۹۹ میلادی نیز تعدادی از دانشمندان رفتار دوازده راس گاو را حین وقوع پدیده خورشید گرفتگی مورد مطالعه قرار دادند. البته آن‌ها به این نتیجه رسیدند که گاوها واکنش خاصی نسبت به خورشید گرفتگی ندارند و هنگام وقوع این پدیده رفتاری در شان نام خود بروز می‌دهند. با این حال این بار پژوهشگران دانشگاه Austin Peay State امیدوارند که بتوانند رفتار متفاوتی را از سوی گاوها حین وقوع خورشید گرفتگی کامل شاهد باشند.
البته تمام حیوانات مانند گاوها نسبت به پدیده خورشید گرفتگی بی‌تفاوت نیستند. طی آزمایشی که در سال ۱۹۹۱ میلادی روی عنکبوت‌ها انجام گرفت، مشخص شد که این موجودات هنگام وقوع خورشید گرفتگی اقدام به خراب کردن تارهای خود می‌کنند. بنابراین با توجه به حساسیت بیشتر حشرات نسبت به پدیده خورشید گرفتگی، باید دید که در روز ۳۰ مرداد چه واکنشی از سوی جیرجیرک‌ها سر خواهد زد.
محافظت از تکنولوژی‌های موجود در برابر شراره‌های خورشیدی هنگام وقوع خورشید گرفتگی کامل
از جمله اقدامات مهم و مفیدی که می‌توان در هنگام وقوع خورشید گرفتگی کامل انجام داد، یافتن روش‌های کارآمد برای محافظت از برخی تکنولوژی‌های موجود در برابر شراره‌های خورشیدی است. انتشار شراره‌های خورشیدی هنگامی رخ می‌دهد که میدان مغناطیسی خورشید سبب‌ساز از هم پاشیدگی کوتاه و مقطعی تشعشعات قوی گردد. گرچه این شراره‌ها پدیده‌هایی کاملا طبیعی به شمار می‌روند، اما وجود آن‌ها می‌تواند اختلالاتی را در کره‌ی زمین، به خصوص در برخی تکنولوژی‌های نوین نظیر سیستم‌های انتقال قدرت یا فرکانس‌های رادیویی ایجاد کند. به عنوان مثال می‌توان به تاثیر شراره‌های خورشیدی در خاموشی به وجود آمده در سال ۱۹۸۹ میادی اشاره کرد که در شهر کبک کانادا به وقوع پیوست.
برای مقابله با این شراره‌ها، میدان مغناطیسی خورشید باید مورد اندازه‌گیری قرار گیرد. اما مشکل آن‌جا است که میزان نور و درخشندگی خورشید به قدری است که انجام این کار را با اختلال همراه می‌کند. به این ترتیب وقوع خورشید گرفتگی کامل فرصت مناسبی را برای دانشمندان فراهم می‌آورد تا بتوانند جو بیرونی خورشید را مورد بررسی قرار دهند. چرا که در حین وقوع این پدیده، خورشید به طور کامل توسط ماه پوشیده می‌شود و میزان درخشندگی و نور آن تا حد قابل ملاحظه‌ای کم‌رنگ می‌گردد. از همین رو تعدادی از پژوهشگران قرار است از این فرصت طلایی نهایت استفاده را ببرند و با حضور در کوهستان کاسپر در منطقه‌ی وایومینگ امریکا، به بررسی شراره های خورشیدی حین وقوع خورشید گرفتگی کامل بپردازند.
دیدن نادید‌ه‌ها هنگام وقوع خورشید گرفتگی کامل
در شرایطی که بسیاری از مردم جهان جریان خورشید گرفتگی کامل را از روی زمین دنبال می‌کنند، تعدادی از پژوهشگران این شانس را خواهند داشت تا در روز ۳۰ مرداد سوار بر دو هواپیمای اختصاصی سازمان فضایی ناسا شده و پدیده خورشید گرفتگی کامل را بر فراز زمین و از فاصله‌ی ۱۵ کیلومتری آن نظاره‌گر باشند. هدف اصلی از انجام این پرواز تحقیقاتی اختصاصی رصد کردن سیاره‌ی عطارد است. نزدیک‌ترین سیاره به خورشید که به دلیل موقعیت آن در منظومه‌ی شمسی، در حالت عادی چندان قابل مشاهده نیست. با این حال وقوع خورشید گرفتگی کامل و کاهش درخشندگی خورشید موجب می‌شود که بتوان دید بهتری از این سیاره، به خصوص در فاصله ی ۱۵ کیلومتری از زمین، داشت.
البته علاوه بر موارد یاد شده، تجربه‌های علمی جالب دیگری نیز وجود دارد که می‌توان به آزمایش آن‌ها هنگام وقوع خورشید گرفتگی کامل پرداخت.
منبع: ورج (همراه با ترجمه، تالیف و ویرایش اختصاصی نویسندگان و مترجمان مجله قرمز)
در صورت تمایل می‌توانید با نظرات خود در بخش کامنت، ما را در بهبود کیفیت مطالب بخش علمی مجله قرمز یاری کنید.