هرچیزی در جهان تاریخچه‌ای دارد یعنی زمانی برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفته و با تغییراتی در طول زمان به شکل امروزی آن در آمده است. تاریخچه استفاده از عطر نیز به هزاران سال پیش بازمی‌گردد زمانی که مصریان باستان برای اولین بار از آن استفاده کردند. در این مقاله اختصاصی از مجله قرمز می‌خواهیم به بررسی تاریخچه استفاده از عطر در چند قرن گذشته و خاستگاه عطر یعنی مصر و ایران باستان بپردازیم، با ما همراه باشید.
وقتی یک لباس شسته شده یا یک هلوی تازه را بو می‌کنید، این بو مستقیما شما را با بخشی از خاطراتتان در گذشته ارتباط می‌دهد. چون حس بویایی ارتباط مستقیمی با حافظه دارد و بیش از حواس پنجگانه دیگر در یادآوری خاطرات موثر است. عطرها نیز چون از همه رایحه‌های طبیعی ساخته می‌شوند و با حس بویایی ما ارتباط دارند دارای چنین ویژگی‌ای هستند و می‌توانند برای هر فردی معنایی داشته باشند. برای درک کامل عطرها باید بررسی‌ها را از سرچشمه آن شروع کنیم، زمانی که استفاده از عطر آغاز شد یعنی مصر باستان.
تاریخچه استفاده از عطر
مصریان باستان اولین ملتی بودند که عطرها را مورد استفاده قرار دادند. آن‌ها از عطرها در مراسم مختلف به ویژه مراسم مذهبی مثل دفن و مومیایی کردن مردگان مورد استفاده قرار می‌دادند. در این مورد طبقه اشرافی مصریان پیشرو بودند و زنان و مردان به یک شکل از عطر برای افزایش جذابیت و نشان دادن سطح اجتماعی خود بهره می‌بردند. گفته می‌شود اولین عطرساز جهان یک شیمیدان مصری به نام تاپوتی بوده است که نام وی در لوحه‌های هیروگیلیف در حدود دوهزارسال قبل از میلاد ذکر شده است. چند قرن بعد با ایجاد امپراطوری پارس توسط هخامنشیان، آنان عطر را به عنوان یک نشانه سیاسی به کار می‌بردند.
اما در زمان یونانیان و رومیان بود که عطر به عنوان نوعی هنر شکل گرفت و به تولید انبوه رسید و در دسترس مردم عام قرار گرفت. باستان شناسان اخیرا بقایایی از یک کارگاه عطرسازی متعلق به دوهزار سال قبل از میلاد را در قبرس کشف کرده‌اند که در آن از موادی مثل گشنیز، برگ بو، مورد و اسطوخودوس برای ساخت عطر استفاده می‌کرده‌اند. عطرها به تدریج از غرب آسیا و اروپای باستان به تمام جهان صادر شد اما در دوره‌ای تنها برای مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفت. تا این که در سال ۱۱۹۰ میلادی عطر در پاریس به طور صنعتی تولید شد و به تدریج به یکی از بزرگ‌ترین صنایع در اروپا تبدیل شد.
شواهد تاریخی نشان می‌دهد هند باستان نیز یکی از اولین کشورهایی بوده است که تولید و استفاده از عطر در آن تاریخی طولانی دارد. تاریخچه استفاده از عطر در هند باستان تقریبا همزمان با شکل گیری تمدن در آن یعنی ۳۳۰۰ تا ۱۳۰۰ سال قبل از میلاد است. آنان از روش‌های متفاوت‌تری برای ساخت عطر استفاده می‌کردند و گیاهان و مواد حیوانی معطر را می‌سابیدند و به شکل پودر درمی‌آوردند و عطر آن را استخراج می‌کردند. بعدها در قرن دهم میلادی استفاده از عطر در هند حالتی اشرافی داشت و خاندان سلطنتی و نجیب زادگان می‌توانند از آن استفاده کنند.
عطر در کشورهای اسلامی
فرهنگ اسلامی کمک شایانی به توسعه استفاده از عطر و از همه مهم‌تر انتقال آن به غرب انجام داد، چون با گسترش مسیحیت در غرب استفاده از عطر تقریبا ممنوع و به فراموشی سپرده شده بود. شیمیدانان مسلمان بین قرن‌های ششم تا سیزدهم میلادی تحقیقات گسترده‌ای روی عطرها انجام دادند و روش‌های جدیدی برای استخراج عطر کشف کردند. اعراب و ایرانیان پیش از اسلام در زندگی روزانه خود از عطر استفاده می‌کردند و عطر گل سرخ و مشک و عنبر از عطرهای محبوب میان آنان بود. اما بر خلاف مسیحیت، اسلام مسلمانان را به استفاده از عطر توصیه و سفارش می‌کرد در نتیجه عطر و استفاده از عطر به یکی از ویژگی‌های فرهنگ اسلامی تبدیل شد. با فتح آندلس به دست مسلمانان بخشی از اروپا تحت نفوذ خلافت اسلامی درآمد که این نفوذ هشت قرن به طول انجامید و عناصر فرهنگی متعددی از جمله عطر به فرهنگ اروپای قرون وسطی راه پیدا کرد.
عطرها چطور ساخته شدند؟
مصریان باستان از ترکیب روغن‌ها و مرهم‌های معطر با روغن‌های پایه عطر تهیه می‌کردند که این روش شباهت زیادی با روش تولید مدرن عطر دارد و در طول قرن‌ها تغییر چندانی در این فرآیند ایجاد نشد. هرچند روش تولید امروزی عطر پیچیده‌تر است و در آن به جای روغن‌های پایه از الکل یا ترکیب الکل و آب استفاده می‌شود. در گذشته عطرها از روغن‌های طبیعی گیاهی و حیوانی تهیه می‌شد که امروز نیز این روش ادامه دارد اما روش‌های تولید مصنوعی رایحه نیز به آن اضافه شده است.
اگر این مقاله مورد توجه شما قرار گرفت می‌توانید مقالات مشابه را در بخش زیبایی در مجله قرمز شاخه عطر و ادکلن مطالعه کنید. انتقادات و پیشنهادات خود را نیز در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منبع: Perfume.com (ترجمه اختصاصی از مجله قرمز)