داروی اتامبوتول جز دسته داروهایی آنتیبیوتیکی است که سالهاست برای کنترل و درمان بیماری سل مورداستفاده قرار میگیرد. روش استفاده از این دارو به این صورت است که این دارو بهتنهایی مورداستفاده قرار نگرفته و معمولاً همراه با حداقل یک داروی دیگر ضد سل مصرف میشود. این دارو ممکن است برای اهداف غیر از مواردی که در این راهنمای دارویی ذکرشده، استفاده شود. در این مقاله به معرفی و بررسی نکات مهم، ویژگیها و عوارض جانبی این دارو میپردازیم.
هشدار مهم قبل از استفاده از داروی اتامبوتول
استفاده از این دارو میتواند چه در کوتاهمدت و چه بلندمدت سبب بروز مشکلاتی در بینایی یا کاهش سطح بینایی در فرد استفادهکننده از این دارو شود. لذا اگر فرد دارای مشکلاتی در بینایی یا عملکرد چشمان خود هست، بهتر است که قبل از استفاده از این دارو در مورد مشکلات متعاقب استفاده و روش کنترل آنها با پزشک معالج خود مشورت کند.
نکاتی که باید قبل از استفاده از این دارو بدانید
اگر فرد مصرف کننده به این دارو آلرژی داشته باشد، نباید از این دارو استفاده کند. اگر فرد استفاده کنده این دارو دچار اختلالی با نام نوریت اپتیک (التهاب رشتههای عصبی پشت چشم) باشد احتمال دارد که نتواند این دارو را استفاده کرده و باید به دنبال جایگزینی برای آن باشد. در این مواقع معمولاً تصمیم بر عهده گروه معالج و در رأس آنها پزشک است که با داشتن اختلال چشمی بیمار ادامه درمان با این دارو انجام شود و با استفاده از یک یا چند داروی دیگر.
اگر فرد در حین استفاده از این دارو دچار مشکلاتی در میزان بینایی خود شد باید در اولین زمان ممکن این موارد را به پزشک خود اطلاع دهد تا تصمیم در مورد قطع یا ادامه استفاده از این دارو در درمان بیماری سل گرفته شود. از آنجاییکه کودکان و افراد با درجات بالایی از ناتوانی یا گاها افراد بسیار سالخورده ممکن است قادر به گفت در مورد این مشکل نباشند نیاز است که خانواده فرد و همچنین گروه درمان این افراد را تحت نظارت مستقیم قرار داده و فرایند درمانی آنها را بهطور منظم تحت پایش قرار دهد.
در این موارد برای اینکه مطمئن شوید مصرف این دارو برای شما ایمن است و خطری در پی ندارد، با پزشک مشورت کنید:
- ابتلای به مشکلات التهابی چشم مانند یووئیت یا ایریتیس ؛
- دچار شدن به مشکلات چشمی در اثر از ابتلای به بیماری دیابت ؛
- ابتلای به بیماری کاتاراکت (آب مروارید )؛
- دچار شدن به بیماریهای کبدی؛
- ابتلای به بیماریهای کلیوی؛ یا
- ابتلای به بیماری نقرس.
FDA از نظر خطرات مرتبط با دوران بارداری داروی اتامبوتول را در گروه C قرار داده است. معلوم نیست که این دارو به یک جنین آسیب میرساند یا نه. اگر باردار هستید یا میخواهید شوید به پزشک خود در این زمینه اطلاع داده و از این دارو بدون توصیه پزشک استفاده نکنید. معلوم نیست که این دارو میتواند از طریق تغذیه با شیر مادر به نوزاد انتقال یابد و ممکن است به یک کودک شیرخوار آسیب برساند یا نه. شما در طول مصرف این دارو نباید نوزاد شیرخوار خود را با شیر مادر تغذیه کنید و اگر کودک خود را با شیر مادر تغذیه میکنید، به پزشک خود در این زمینه اطلاع دهید.
استفاده از داروی اتامبوتول توسط افراد زیر ۱۳ سال مورد تایید FDA نبوده و بدون تجویز پزشک معالج ممنوع است.
روش مصرف داروی اتامبوتول
داروی اتامبوتول را دقیقاً همانطور که توسط پزشک شما تجویز میشود، مصرف کنید. راهنماییهای بر روی برچسب نسخه خود را خوانده و براساس آن عمل کنید. دکتر شما ممکن است گاهی اوقات دوز داروی شما را برای اطمینان برای گرفتن بهترین نتایج، تغییر دهید. این دارو را در مقادیر بزرگتر و یا کوچکتر از مقادیر توصیه شده مصرف نکنید. در مورد استفاده از این دارو ما با چند حالت مواجه هستیم اول اینکه فرد برای اولین بار به بیماری سل مبتلا شده باشد در حالت بعدی ممکن است فرد دچار ابتلای دوباره به مرحله حاد و عود بیماری و یا شکست درمان شود. باید در مورد قرار داشتن در هرکدام از این شرایط فرد بیمار به پزشک و مراقب سلامت خود اطلاع دهد. این شرایط ممکن است سبب تفاوت در رژیمدرمانی شود.
استفاده از این دارو میتواند همراه با غذا یا بهتنهایی و همراه با آب باشد. البته به یاد داشته باشید که در صورت بروز مشکلات گوارشی و معده، احتمال دارد که روش استفاده از این دارو همراه با غذا باشد.
یکی دیگر از موارد در رژیمدرمانی مبتنی بر این دارو تجویز این دارو بر مبنای وزن بیمار است. لذا اگر فرد دچار تغییر در دوز اعم از کاهش یا افزایش شد نیاز است که برای بررسی بیشتر یا احیاناً تغییر دوز به گروهدرمانی خبر دهد.
با توجه به مشکلاتی که ممکن است در سطوح بینایی فرد رخ دهد راه پیشگیری از این مورد پایش منظم بینایی فرد استفادهکننده از این دارو است. به خاطر پیشگیری از ایجاد خطا در برآورد بینایی فرد اگر از عینک استفاده میکند آن را به همراه داشته باشد.
بهجز بینایی دیگر فاکتورهایی مانند سطح سلولهای خونی، عملکرد دستگاه کلیوی و عملکرد کبد فرد نیز ممکن است نیاز به پایش منظم داشته باشند.
ما در درمان بیماری سل دو دوره داریم. یکی دوره حمله یا غلبه بر دوره حاد بیماری که دوماهه و با درمان با استفاده از ۴ دارو است و یک دوره ۴ دارو با درمان دو دارویی. در هرماه از دو دوره فرد با استفاده از عکس گرفتهشده از طریق رادیوگرافی و علائم یا تهیه کشت از اسمیر (خلط) فرد مبتلا مورد سنجش قرار میگیرد. در درمان بیماری سل معمولاً پس از دوره کوتاهی علائم بیماری سل فروکش کرده و فرد احساس بهبودی کرده و ممکن است حتی درمان را نیمهکاره رها کند و بعداً دچار عود بیماری و حتی مقاومت دارویی شود. همچنین این نکته مهم است که اتامبوتول داروی اختصاصی برای درمان بیماری سل است و برای کنترل و درمان بیماریهایی مانند آنفلوانزا و سرماخوردگی کاربردی ندارد.
بیماری سل معمولاً بهصورت ترکیبی و با استفاده از ترکیبی از چند دارو ( ریفامپین، پیرازینامید، ایزونیازید، استرپتومایسین و…) و با نظارت مستقیم گروه درمان، مراحل درمان خود را سپری میکند. ازاینرو نیاز است که فرد داروهای مورداستفاده را طبق تجویز پزشک و در تمام طول مدت درمان استفاده کرده و بدون اجازه گروه درمان آن را تغییری ندهد همچنین برای درک بهتر فرایند درمانی و عملکرد این دارو راهنمای دارویی همراه اتامبوتول را مطالعه کند.
داروی اتامبوتول باید در دمای اتاق و به دور از گرما و رطوبت نگهداری شود.
چه اتفاقی می افتد اگر شما یک دوز از این دارو را فراموش کنید؟
به محض اینکه شما دوز فراموش شده را به یاد آوردید، آن را مصرف کنید. اگر تقریباً موقع نوبت بعدی مصرف دوز بعدی است، از مصرف دوز فراموش شده اجتناب کنید. برای جبران دوز از دست رفته قبلی در دوز بعدی از داروی اضافه استفاده نکنید.
اگر از این دارو بیش از حد مصرف کنید، چه اتفاقی می افتد؟
با مراقبتهای پزشکی اورژانس و یا کمکهای اضطراری برای مسمومیت، تماس بگیرید.
در هنگام مصرف این دارو باید از چه مواردی اجتناب کنید؟
از آنجایی که مصرف داروهای آنتی اسید ممکن است که باعث اختلال در روند جذب داروی اتامبوتول شود، از مصرف داروهای آنتی اسید به جز مواردی که پزشک معالج برای مصرف شما تجویز کرده است و تا ۴ ساعت پس از استفاده از این دارو، اجتناب نمائید.
عوارض جانبی داروی اتامبوتول
اگر شما نشانه هایی از یک واکنش آلرژیک به داروی اتامبوتول مانند : راش پوستی یا کهیر ( با یا بدون تب یا درد مفاصل ) ؛ اشکال در تنفس؛ تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو ، را مشاهده کردید، با اورژانس پزشکی تماس بگیرید.
استفاده از این دارو ممکن سبب بروز عوارض جدی در بینایی فرد استفاده کننده شود، ازجمله اینکه این از دست دادن بینایی ممکن است دائمی باشد. در صورت بروز هرگونه مشکل در یک یا هر دو چشم و مشکلاتی مانند موارد زیر، فرد نیاز است که استفاده از این دارو را متوقف کرده و فوراً به پزشک خود مراجعه نماید:
- بروز حالت تاری دید یا ایجاد مشکلاتی در تمرکز فرد؛
- از دست دادن بینایی در یک چشم که حتی یک ساعت یا بیشتر هم ممکن است طول بکشد.
- افزایش حساسیت چشم به نور؛
- از دست دادن توانایی دیدن رنگ؛ یا
- حرکت همراه با درد چشم، بروز درد در پشت چشمان فرد.
- بروز واکنش شدید در پوستی، تب، گلودرد، تورم در صورت یا زبان، سوزش در چشمها، درد پوست، به دنبال آن بثورات پوستی قرمز یا بنفش که به سایر نقاط بدن گسترش مییابد (بهخصوص در صورت یا قسمت بالایی بدن) و باعث ایجاد تاول و پوستپوست شدن میشود.
عوارض جانبی شایع این دارو عبارت اند از:
- بروز سرفه یا بدتر شدت سرفه زدن همراه با تب، بروز مشکلاتی در نفس کشیدن؛
- بیحس و سوزن سوزن شدن در دست یا پای فرد استفاده از این دارو؛
- گیجی، توهم؛
- تب، تورم غدد، بروز زخمهای دردناک دردهان، زخمهای پوستی، بروز نشانههای ابتلا به بیماری سرماخوردگی یا آنفلوانزا، احساس ناخوشی عمومی؛
- کبودی یا خونریزی (مانند خونریزی بینی یا خونریزی لثه)؛
- درد قفسه سینه یا تنگی نفس حتی در شدت خفیف؛
- کم بودن مقادیر ادرار یا عدم توانایی دفع ادرار؛
- علائم مشکلات کبدی مانند بروز درد در قسمت بالای معده، ادرار تیره رنگ، مدفوع به رنگ خاک رس، یرقان (زردی پوست یا چشم)؛ یا
این موارد فهرست کاملی از عوارض جانبی ناشی از استفاده از این این دارو نیستند و موارد دیگری ممکن است رخ دهد. برای توصیههای پزشکی در مورد عوارض جانبی با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت مشاهده عوارض جانبی به FDA این موارد را گزارش کنید.
چه داروهایی مصرف این دارو را تحت تاثیر قرار می دهند؟
مصرف همزمان بسیاری از داروها میتواند با مصرف این دارو تداخل ایجاد کند. این داروها شامل داروهای تجویزی یا بدون نسخه، ویتامینها و محصولات و داروهای گیاهی است. به پزشک خود در مورد تمام داروهای مصرفی خود چه داروهایی که شروع یا مصرف آن را متوقف کردهاید، اطلاع دهید.
اطلاعات بیشتر در مورد داروی اتامبوتول
به یاد داشته باشید که این دارو را به دور از دسترس کودکان نگه داری کرده و با فرد دیگری به خاطر عوارض احتمالی ناشی از مصرف یا مصرف نادرست آن به اشتراک نگذارید و این دارو را تنها زمانی مصرف کنید که توسط پزشک معالج برای شما تجویز شده باشد.
منبع: drugs.com
این مقاله بهطور اختصاصی توسط امین ظهورتبار از گروه نویسندگان مجله قرمز ترجمه و تألیف شده است.