در این مطلب، به بررسی داروی متفورمین ، که در درمان دیابت نوع دوم استفاده می‌شود، می‌پردازیم. ابتدا به معرفی این دارو و اطلاعات مهم درباره ی آن می‌پردازیم و سپس نحوه ی مصرف و عوارض جانبی متفورمین را بیان می‌نمائیم.
معرفی دارو
متفورمین یک دارو برای درمان دیابت است که میزان قند خون را کنترل می‌کند. این دارو با برندهای Fortamet, Glucophage, Glucophage XR, Glumetza, Riomet نیز به فروش می‌رود. در واقع این دارو برای بهتر کنترل کردن میزان قند خون در بیماران دیابت نوع دوم استفاده می‌شود. گاهی اوقات نیز به همراه انسولین یا داروهای دیگر اسفاده می‌گردد، اما برای درمان دیابت نوع اول به کار نمی‌رود. متفورمین ممکن است در زمینه های دیگری نیز استفاده شود.
اطلاعات مهم درباره متفورمین
– چنانچه بیماری کلیوی شدید دارید، و یا در شرایط کتواسیدوزِ دیابتی هیتید، از این دارو استفاده نکنید. (برای درمان های مربوط به انسولین، با دکتر خود مشورت نمائید.)
– چنانچه لازم است در معرض هر گونه اشعه‌ی ایکس قرار بگیرید و یا سی تی اسکن شوید، ممکن است لازم باشد مصرف این دارو را موقتاً قطع کنید.
– این دارو ممکن است باعث ایجاد یک شرایط جدی در فرد شود که اسیدوز لاکتیک نامیده می‌شود.
– از کمک های اورژانسی، در صورتی که علائم زیر را به طور خفیف داشتید، کمک بگیرید:
ضعف یا درد عضلانی، احساس کرختی یا سردی در بازوها و یا پاها، مشکلات تنفسی، درد شکم، حالت تهوع به همراه استفراغ، ضربان قلب آهسته یا ناموزون، سرگیجه، احساس ضعف یا خستگی.
نکات مهمی که قبل از مصرف متفورمین باید رعایت کرد
اگر نسبت به این دارو حساسیت داشتید، و یا مشمول موارد زیر می‌شدید، آن را مصرف نکنید:
بیماری های مزمن کلیوی، بودن در شرایط کتواسیدوزِ دیابتی
برای اطمینان از این که این دارو برای شما خطراتی را در پی نخواهد داشت، اگر موارد زیر در مورد شما صدق می‌کرد، با دکتر خود در میان گذارید:
– بیماری کلیوی؛
– بیماری کبدی؛
– سابقه‌ی بیماری های قلبی و یا اخیراً داشتن حمله‌ی قلبی؛
– اگر اخیراً کلرپروپامید مصرف کرده اید؛
– چنانچه بیشتر از ۸۰ سال دارید و اخیراً عملکرد کلیوی خود را چک نکرده اید.
در بعضی از افرادی که متفورمین مصرف می‌کنند، شرایطی به نام کتواسیدوزِ دیابتی ایجاد می‌شود. در صورتی که شما بیماری کبدی یا کلیه ای، نارسایی احتقانی قلب یا عفونت شدید داشته باشید، اگر بدن شما با کم آبی مواجه باشد یا اینکه نوشیدنی های الکلی را زیاد مصرف کنید، احتمال رخدادن این شرایط بیشتر خواهد بود. در مورد خطرات محتمل، با دکتر خود صحبت کنید.
هنوز این موضوع که آیا متفورمین برای جنین خطر زا است یا خیر، شناخته نشده است. به هر حال، در طول دوره ای که این دارو را مصرف می‌کنید، اگر باردار هستید و یا قصد بارداری دارید، با دکتر خود در میان گذارید.
همچنین هنوز مشخص نیست که این دارو در شیر مادر نفوذ پیدا می‌کند و منجر به آسیب به نوزاد می‌شود یا خیر. بهتر است شما در دوران شیردهی خود، از این دارو استفاده نکنید.
متفورمین نباید به کودکانی که کمتر از ۱۰ سال دارند، داده شود. فرمولاسیون و اجزاء تشکیل دهنده‌ی این دارو (Glucophage XR, Glumetza, Fortamet)، برای استفاده‌ی افراد زیر ۱۸ سال تائید نشده است.
نحوه مصرف
– متفورمین را حتما با تجویز پزشک مصرف کنید و قبل از مصرف، تمامی مواردی که روی جلد این دارو نوشته شده است را به دقت مطالعه نمایید. همچنین از مصرف دوز بیشتر یا کمتر از مقداری که برای شما تجویز شده است، خودداری کنید و فقط در همان دوره ی زمانی که برای شما تجویز شده، آن را مصرف کنید. دکتر شما ممکن است هر از گاهی در دوز مصرفی شما تغییراتی لحاظ کند تا به بهترین نتیجه دست پیدا کنید.
– متفورمین را به همراه غذا مصرف کنید؛ مگر این که دکتر به شما گفته باشد بدون غذا آن را استفاده نمائید. بعضی از انواع این دارو، تنها یک بار در روز، و به همراه شام مصرف می‌شود. در هر صورت، از دستورالعمل پزشک خود پیروی کنید.
– قرص متفورمین را نباید بجوید یا به صورت تکه تکه مصرف کنید. قرص کامل آن را قورت دهید.
– میزان قند خون شما باید در دوره های مختلف آزمایش گردد. ممکن است بنا به تشخیص پزشک، آزمایشات دیگری نیز لازم باشد. قند خون پایین (hypoglycemia)، در هر فردی که بیماری دیابت دارد، ممکن است اتفاق بیفتد. علائم آن شامل: سردرد، گرسنگی، تعریق، پریشانی، زود رنجی، سرگیجه یا احساس لرزش می‌باشد. همیشه یک خوراکی قندی به همراه خودتان داشته باشد تا در صورت کاهش قند خونتان، آن را مصرف کنید. خوراکی های قندی می‌توانند شامل آب میوه، آب نبات، کراکر، کشمش و نوشیدنی های غیر رژیمی باشد. خانواده و اطرافیان بیمار، باید با نحوه‌ی کمک کردن به فرد در مواقع اورژانسی کاملا آشنا باشند.
اگر شما دچار کمبود شدید قند خون (هیپوگلیسمی) شدید به طوری که قادر به خوردن و آشامیدن نبودید، گلوکاگون تزریق کنید. پزشک می‌تواند برای شما یک بسته گلوکاگون تزریقی تجویز کند و نحوه‌ی استفاده از آن را به شما یاد دهد تا در مواقع اورژانسی آن را تزریق نمایید.
میزان قند خون خود را در هنگامی که تحت استرس هستید، در سفر به سر می‌برید، بیمار هستید، در دوران جراحی یا درمان های اورژانسی به سر می‌برید، زمانِ انجام تمرینات شدید، چنانچه نوشیدنی الکلی مصرف می‌کنید و یا گاهی در بعضی وعده های غذایی چیزی نمی‌خورید، حتماً بررسی نمائید. این مواردی که ذکر شد، می‌توانند بر سطح گلوکز بدن شما تاثیر گذارند و دوز مصرفی شما نیز در اثر آن ها ممکن است تغییر پیدا کند.
– به یاد داشته باشید که میزان مصرف خود و یا برنامه‌ی زمانی مصرف متفورمین را بدون توصیه‌ی دکتر تغییر ندهید.
– این دارو، تنها بخشی از درمان است و ممکن است همراه با رژیم غذایی، انجام تمرینات ورزشی، کنترل وزن، آزمایش های منظم قند خون بدن، و مراقبت های پزشکی ویژه ای باشد.
– در طول دورانی که این دارو را مصرف می‌کنید، ممکن است پزشک برای شما ویتامین B12 را نیز تجویز کند. این ویتامین را تنها به مقداری که دکترتان برای شما تجویز کرده است، مصرف نمائید.
– دارو را در دمای اتاق نگهداری کرده و دور از گرما، رطوبت و نور قرار دهید.
مصرف بیش از اندازه یا کمتر از میزان لازم
اگر یک بار مصرف این دارو را فراموش کردید، به محض اینکه به یاد آوردید، آن را مصرف کنید (این دارو را به همراه غذا مصرف کنید). اما چنانچه زمانِ به یادآوری شما، بسیار نزدیک به زمانِ مصرفِ بعدی بود، دوز فراموش شده را مصرف نکنید. فقط در نوبت بعدی، متفورمین را مصرف کنید.
چنانچه بیشتر از میزان مورد نیاز، این دارو را مصرف کردید، به موارد اورژانسی در مورد مصرف زیاد این دارو مراجعه کنید و یا از پزشک کمک بگیرید.
نکته: در هنگام مصرف متفورمین، از مصرف نوشیدنی های الکلی خودداری کنید؛ چرا که باعث پایین تر آمدن قند خون شما می‌شود و خطر ایجاد اسیدوز لاکتیک را در شما افزایش می‌دهد.
عوارض جانبی
اگر هر گونه علائم آلرژیکی نسبت به این دارو – شامل کهیر، به دشواری نفس کشیدن، التهاب صورت، لب ها، زبان یا گلو – در خود مشاهده کردید، حتما به دکتر اطلاع دهید.
بعضی افراد دچار حالت اسیدوز لاکتیک در طول دوره‌ی مصرف این دارو می‌شوند. علائم اولیه ممکن است با گذشت زمان بدتر شوند و این شرایط حتی می‌تواند کُشنده باشد. از کمک های اورژانسی، حتی در صورتی که علائم زیر را به صورت خفیف داشتید، کمک بگیرید:
ضعف یا درد عضلانی، احساس بی حسی یا سردی در پاها یا بازوها، دشواری در تنفس، احساس سرگیجه، سبکی سر، خستگی یا ضعف شدید، درد شکم، حالت تهوع همراه با استفراغ، ضربان قلب آهسته و یا ناموزون.
عوارض جانبی متداول در اثر مصرف داروی متفورمین عبارت است از:
- حالت تهوع، استفراغ، ناراحتی معده؛
- اسهال؛
البته لازم است ذکر شود که ممکن است عوارض جانبی دیگری نیز در صورت استفاده از این دارو رخ دهد که بسیار نادر است. اما چنانچه موارد دیگری را مشاهده نمودید، فوراً به دکتر مراجعه کنید.
تاثیر داروهای دیگر بر متفورمین – تداخل های دارویی
درباره‌ی همه‌ی داروهایی که مصرف می‌کنید، یا قصد شروع یا قطع مصرف آن را دارید، به دکتر خود توضیحات لازم را بدهید. مخصوصاً مصرف داروهای:
- دیگوکسین (digoxin)
- فوروزماید (furosemide)
احتمال این که قند خون شما بیش از اندازه شود (hyperglycemia)، زیاد است. بنابراین بهتر است متفورمین را به همراه داروهایی که باعث افزایش قند خون می‌شوند مصرف نکنید. این دارو ها شامل موارد زیر می‌باشد:
- فنی توئین (phenytoin)؛
- قرص های جلوگیری از بارداری یا درمان های هورمونیِ جایگزین؛
- قرص های رژیمی برای درمان آسم، سرما خوردگی یا حساسیت؛
- دارو های مُدر و یا water pill
- داروهای قلبی و یا داروهای فشار خون؛
- نیاسین (niacin) شامل: Advicor, Niaspan, Niacor, Simcor, Slo-Niacin و دیگر موارد؛
- فنوتیازین ها (phenothiazines) شامل Compazine و غیره؛
- داروهای استروئیدی (شامل prednisone, dexamethasone و موارد دیگر)؛
- داروهای تیروئید (Synthroid و غیره)؛
دارو های دیگری نیز می‌تواند باعث افزایش یا کاهش تاثیرکاهش تاثیر متفورمین بر کاهش قند خون شوند. درباره‌ی هر نوع دارویی که مصرف می‌کنید، با دکتر خود مشورت کنید. این دارو ها شامل ویتامین ها، دارو های بدون نسخه و دارو های گیاهی می‌شوند. البته دارو های دیگری نیز ممکن است با این دارو واکنش نشان دهند و موجب اختلال شوند.
ترجمه ی اختصاصی مجله قرمز
منبع : drugs.com
- اگر این مطلب برای شما مفید بود، پیشنهاد می‌شود مطلب آشنایی با داروی جنوویا یا سیتاگلیپتین را نیز مطالعه کنید.