کم خونی ماکروسیتیک نوعی کم خونی ست که موجب بزرگ شدن گلبولهای قرمز بیش از حالت عادی می‌شود. همانند سایر کم خونی‌ها، کم خونی ماکروسیتیک هم به معنای پایین بودن هموگلوبین گلبولهای قرمز است.
هموگلوبین یک پروتئین حاوی آهن است که اکسیژن را به سراسر بدن حمل می‌کند. کمبود ویتامین B12 یا فولات اغلب موجب کم خونی ماکروسیتیک می‌شود بنابراین این نوع کم خونی، گاهی اوقات کم خونی فقر ویتامین نامیده می‌شود.
کم خونی ماکروسیتیک چیست؟
کم خونی ماکروسیتیک در صورتی رخ می‌دهد که گلبولهای قرمز بزرگتر از حد معمول باشند. واحدی به نام فمتولیتر (fl) برای اندازه گیری اندازه سلولهای گلبول قرمز استفاده می‌شود. معمولا گلبولهای قرمز بین ۱۰۰ – ۸۰ fl هستند.
در کم خونی ماکروسیتیک گلبولهای قرمز بزرگتر از ۱۰۰ fl هستند. وقتی که سلولها اینقدر بزرگ شوند، تعداد آنها کمتر از آن چیزی ست که به آنها نیاز داریم و هموگلوبین کمتری دارند. این بدان معناست که خون به آن حدی که باید باشد، پر اکسیژن نیست. اکسیژن پایین خون موجب تعداد زیادی از علائم و مشکلات سلامتی می‌شود.
کم خونی ماکروسیتیک یک بیماری منفرد نیست بلکه علامت چندین عارضه سلامتی و مشکلات تغذیه‌ای است. یکی از شایعترین انواع کم خونی ماکروسیتیک، کم خونی ماکروسیتیک مگالوبلاستیک است. این نوع کم خونی زمان رخ می‌دهد که گلبولهای قرمز DNA را با سرعت بسیار پایینی تقسیم می‌کنند.
علائم
کم خونی به تدریج بروز می‌کند بنابراین شخص متوجه هیچ علامتی نمی‌شود تا زمانی که علائم شدید می‌شود. وقتی که علائم ظاهر می‌شوند، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- ضعف
- رنگ پریدگی
- خستگی
- قرمزی یا تورم زبان (گلوسیت)
- اسهال
- کاهش اشتها
- افسردگی
- گیجی
- ناباروری
کم خونی ماکروستیک فقط یک نوع کم خونی است. این علائم کم خونی در همه نوع کم خونی مشابه هستند. بنابراین لازم است تا از آزمایش خون برای تشخیص نوع کم خونی که شخص دارد، استفاده شود. وقتی که شخصی به علت کمبود ویتامین B12 دچار کم خونی ماکروسیتیک می‌شود، ممکن است علائم دیگری هم داشته باشد. این علائم عبارتند از:
- ضعف، درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن دستها یا پاها
- نداشتن ثبات به هنگام پیاده روی
- کمبود حافظه
این علائم پس از درمان رفع می‌شود اما اگر این این بیماری درمان نشود ممکن است پابرجا بمانند.
علتهای کم خونی ماکروستیک
کم خونی ماکروسیتیک تقریبا همیشه به علت کمبود فولات یا ویتامین B12 است. در صورتی که کسی بدنش نتواند به علت بیماری زمینه‌ای این ویتامینها را جذب کند یا به دلیل اینکه غذاهایی که حاوی این ویتامینها هستند به حد کافی مصرف نکند، ممکن است دچار کمبود این ویتامینها شود.
B12 در فراورده‌های حیوانی فراوان است بنابراین افراد گیاهخوار و وگانها بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامین B12 هستند. در بعضی موارد ممکن است افراد غذاهای حاوی ویتامین B12 را به حد کافی مصرف کنند اما به دلیل بیماریهای خود ایمنی، سرطان ، اعتیاد به الکل یا بیماری التهاب روده قادر به جذب آن نباشند.
کمبود فولات هم که گاهی اوقات به عنوان کمبود ویتامین B9 شناخته می‌شود، می‌تواند موجب کم خونی ماکروسیتیک شود. زنان باردار و شیرده بیشتر فولات مصرف می‌کنند و در معرض خطر بالای کمبود این ماده قرار دارند. افرادی هم که غذاهای غنی از فولات را به حد کافی نمی‌خورند دچار کمبود این ویتامین می‌شوند.
بیماریهایی که با توانایی بدن برای جذب مواد مغذی تداخل دارند از جمله بیماری سلیاک می‌توانند منجر به کمبود فولات شوند.
علتهای دیگر کم خونی ماکروسیتیک ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- داروها از جمله داروهای HIV، داروهای سرطان و انواع دیگری که بر سیستم ایمنی فشار می‌آورند
- بیماری کبد
- کم کاری تیروئید
- اختلالات متابولیک نادر
هر یک از این عوامل می‌تواند موجب می‌شود بدن با دشواری بیشتری مواد مغذی را جذب و عناصر را متابولیزه کند. در موارد بسیار نادر، کم خونی ماکروسیتیک می‌تواند به علت یک اختلال مغز استخوان ایجاد شود که بدن را از ساختن سلولهای خونی سالم، باز می‌دارد.
انواع کم خونی ماکروسیتیک
پزشکان ماکروسیتیکها را به دو رده تقسیم بندی می‌کنند.
- ماکروسیتیکهای مگالوبلاستیک: این شکل شایعتر است. این فرم موقعی رخ می‌دهد که به دلیل کمبود ویتامین DNA نمی‌تواند ساخته شود.
- ماکروسیتیکهای غیر مگالوبلاستیک: موقعی رخ می‌دهد که مشکلات کبدی، طحال یا مغز استخوان وجود داشته باشد.
درمان
وقتی که شخصی علائم کم خونی ماکروسیتیک را داشته باشد، پزشک چندین آزمایش خون را انجام خواهد داد تا علت زمینه‌ای را پیدا کند. آنها ممکن است سوالاتی در مورد رژیم غذایی، سبک زندگی وعلائم دیگر شخص بپرسند. در اکثر موارد، تزریق ویتامین نخستین راه درمان است. تزریق ویتامینها این اطمینان را می‌دهد که حتی در صورت داشتن بیماری مثل سلیاک که از جذب ویتامینها جلوگیری می‌کند، بدن می‌تواند ویتامینها را جذب کند. اگر شخصی به دلیل نوع رژیم غذایی دچار کمبود ویتامین B12 شده باشد، مصرف بیشتر عذاهای حاوی این ویتامین می‌تواند علائم وی را بهبود دهد.
گزینه‌های درمانی دیگر شامل موارد زیر هستند:
- تغییر داروها به هنگامی که دارو با جذب ویتامین تداخل دارد
- مصرف دارو برای بیماریهای خود ایمنی یا کبدی
- مصرف دارو برای اختلال تیروئید
- تغییر سبک زندگی مثل اجتناب از الکل
- تزریق خون یا یا تزریق مغز استخوان برای اختلالات مغز استخوان
اختلالات و عوارض
وقتی خون هموگلوبین کافی ندارد، اکسیژن کافی هم نخواهد داشت. بدن سعی می‌کند با افزایش ضربان قلب یا فشار خون این مشکل را رفع کند. اگر کم خونی بدون درمان رها شود، موجب نارسایی قلبی، بزرگ شدن قلب و مشکلات گردش خون می‌شود.
وقتی که کم خونی ماکروسیتیک به علت مشکلاتی در مغز استخوان یا یک اندام باشد، این عامل زمینه‌ای می‌تواند اختلالات را بیشتر کند. به عنوان فردی با اختلالات مغز استخوان درمان نشده ممکن است مبتلا به لوسمی شود.
اکثر موارد کم خونی ماکروسیتیک به دلیل کمبود ویتامین هستند که می‌توانند موجب اختلالات متفاوت وابسته به ویتامین شوند:
کمبود ویتامین B12
کمبود ویتامین B12 می‌تواند موجب موارد زیر شود:
- نقص لوله عصبی در نوزادان متولد شده در زنان دچار کمبود ویتامین B12
- سرطان معده
- مشکلات حرکتی و سوزش دست و پاها
- از دست دادن حافظه
کمبود فولات
کمبود فولات می‌تواند موجب علائم زیر شود:
- نقص لوله عصبی در نوزادان متولد شده از زنان دچار کمبود فولات
- ناباروری
- افزایش خطر سرطانها از جمله سرطان کولون
- مشکلات سلامتی قلبی عروقی
- افزایش خطر زایمان زودرس در زنان باردار
- افزایش خطر پارگی جفت قبل یا حین زایمان
کلام پایانی
اکثر موارد کم خونی ماکروسیتیک را می‌توان با تزریق ویتامین کنترل کرد. پزشک به کنترل سطح فولات یا ویتامین B12 شخص ادامه خواهد داد و از آزمایش استفاده می‌کند تا مشخص کند که آیا گلبولهای قرمز به اندازه طبیعی خود برگشته‌اند یا خیر. در عین حال که اکثر افراد با درمان بهبود می‌یابند لازم است که بصورت دوره‌ای کم خونی خود را چک کنند.
وقتی کم خونی ماکروسیتیک به علت بیماری زمینه‌ای باشد، درمان بستگی به این دارد که چه بیماری موجب کمبود آن شده است و چگونه باید درمان شود. کم خونی ماکروسیتیک اغلب اوقات بدون تشخیص باقی می‌ماند تا زمانی که بالاخره علائم شدید می‌شود. افرادی که علائم کم خونی یا سابقه خانوادگی کم خونی دارند یا کسانی که در خطر بیماریهای مربوط به کم خونی ماکروسیتیک هستند باید به پزشک مراجعه کنند.
آزمایش خون منظم می‌تواند به شناسایی انواع کم خونی قبل از به خطر افتادن سلامتی شخص، کمک می‌کند. اکثر موارد کم خونی به آسانی تشخیص داده شده و درمان می‌شوند.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منبع: medicalnewstoday